همزمان با ضرب‌الاجل اسراييل مبني بر حمله به جنوب غزه مطرح شد
خواب شوم تل‌آويو براي رفح
احسان پناه‌بر
كاخ سفيد در بيانيه‌اي دوشنبه شب اعلام كرد كه تهاجم برنامه‌ريزي شده اسراييل به رفح «نبايد تحت شرايط فعلي ادامه يابد» و تاكيد كرد كه به دنبال استفاده از سازوكار سازمان ملل براي توقف جنگ است. به نظر مي‌رسد، دولت بايدن در ارتباط با يورش اسراييل به رفح در گسستي آشكار با كابينه نتانياهو قرار دارد. همچنين، سه مقام اسراييلي و امريكايي به اكسيوس گفتند كه انتظار مي‌رود برت مك‌گورك، مشاور ارشد رييس‌جمهور بايدن در خاورميانه، اين هفته براي گفت‌وگو در مورد يورش احتمالي اسراييل به رفح و تلاش‌ها براي آزادي اسراي اسراييلي در دست حماس در غزه، به سرزمين‌هاي اشغالي و مصر سفر كند.
در همين راستا، گزارش رويترز حاكي از آن است ايالات متحده قطعنامه‌اي را در شوراي امنيت سازمان ملل پيشنهاد كرده كه خواستار آتش‌بس موقت و عدم انجام حمله برنامه‌ريزي شده اسراييل به رفح در جنوب غزه شده است. در متن پيش‌نويس اين قطعنامه ايالات متحده براي اولين‌بار به صراحت از آتش‌بس در مناقشه اسراييل و حماس حمايت مي‌كند، هر چند مي‌افزايد كه آتش‌بس موقت بايد «در اسرع وقت» آغاز شود و فرصتي براي ادامه يورش نظامي ارتش اسراييل در آن تعريف شده است.
اين در حالي است كه حملات انصارالله در خليج عدن و درياي سرخ عليه كشتيراني مرتبط با اسراييل و متحدان غربي آن ادامه دارد. در تازه‌ترين دور، انصارالله يمن در بيانيه‌اي اذعان داشت كه به يك كشتي باري بريتانيايي حمله كرده كه طبق گزارش آسوشيتدپرس، به شدت آسيب ديده و احتمال غرق شدن آن بالاست. همچنين، انصارالله توانسته است يك پهپاد امريكايي را بر فراز خاك يمن سرنگون كند. انصارالله خواستار پايان حملات در غزه و اشغالگري اسراييل شده است، امري كه به نظر مي‌رسد رژيم اسراييل نسبت به آن بي‌تفاوت است، چراكه اسراييل روز دوشنبه اعلام كرد كه قصد دارد محدوديت‌هاي دسترسي مسلمانان به مسجدالاقصي در بيت‌المقدس طي ماه رمضان را بيشتر كند و بر عزم خود براي حمله به رفح نيز تاكيد كرده است.
پشت پرده پافشاري اسراييل بر تداوم جنگ
پايگاه خبري-تحليلي ميدل ايست‌اي در تحليلي به چرايي تاكيد اسراييل بر تداوم جنگ در غزه پرداخته است. ديويد هرست مي‌نويسد كه اسراييل تنها دو راه‌حل دارد: پيروي از وزراي افراطي كابينه نتانياهو همچون بن گوير و اسموتريچ كه هدف‌شان تبديل جنگ بر سر زمين به جنگ مذهبي، فارغ از مذاكراه با فلسطينيان درباره راه‌حل دوكشوري است. هرست معتقد است كه بمباران توپخانه و حملات هواپيماهاي بدون سرنشين براي ايجاد رعب و وحشت در ميان غيرنظاميان و ايجاد شرايط براي مهاجرت دسته جمعي طراحي شده است. تلفات انبوه و حملات به زيرساخت‌هاي حياتي، اهداف جنگي هستند و نه آسيب‌هاي جانبي. ديوان بين‌المللي دادگستري به وضوح اين موضوع را در تحميل حكم به اسراييل براي تبعيت از كنوانسيون نسل‌كشي به رسميت شناخت. هرست استدلال مي‌كند كه اسراييل به سه دليل نمي‌تواند يا نمي‌خواهد جنگ پايان يابد؛ اول اينكه، ساختار اطلاعات نظامي رژيم اسراييل بر اين باور است كه حماس همچنان قادر است به اجراي عمليات عليه آنها دست زند و اين جنبش هرگز نمي‌ميرد. در اين بيانيه آمده است كه «حمايت واقعي» از حماس همچنان در ميان فلسطيني‌هاي غزه بالاست. ايلانا دايان، روزنامه‌نگار اسراييلي از كانال 12 گزارش داد كه اين نتايج يك هفته پيش از سوي افسران ارشد ارتش، مقامات شين بت و اعضاي شوراي امنيت كابينه اسراييل به رهبران سياسي اين رژيم ارايه شده است. او معتقد است كه «حداقل در اين زمينه، پيروزي مطلق وجود نخواهد داشت». دومين دليل مربوط به وضعيت همسايه اين رژيم، مصر است. رييس‌جمهور مصر، عبدالفتاح السيسي تاكنون در مرز رفح با اسراييل مدارا كرده است. السيسي به اسراييل اجازه مي‌دهد تا جريان كمك‌ها را به غزه ديكته كند و براي هجوم پناهجويان آماده مي‌شود. بنياد حقوق بشر سينا گفت كه مقامات مصري در حال آماده‌سازي يك منطقه حائل 10 كيلومتري براي پذيرش آوارگان فلسطيني هستند و عامل سومي كه بر حمله زميني قريب‌الوقوع به رفح تاثير مي‌گذارد، واشنگتن است. اسراييل نيز مانند اوكراين متوجه شده كه قدرت شليك اين كشور با كمك‌هاي ايالات متحده بسيار بيشتر از ذخاير مهمات خود است. البته كليد اين قفل در دستان جو بايدن است كه مي‌تواند جريان تسليحات را متوقف يا محدود كند، به خصوص كه به نظر مي‌رسد او خط قرمزي را بر لزوم تخليه پناهجويان رفح ترسيم كرده است.
گزينه‌هاي محدود السيسي
مصر پس از خواست 9 فوريه بنيامين نتانياهو، نخست وزير رژيم صهيونيستي مبني بر حمله زميني برنامه‌ريزي شده به رفح، در جنوب اين منطقه، تدابير امنيتي را در امتداد مرز مشترك شمالي خود با نوار غزه افزايش داده است. اين بحران قريب‌الوقوع، عبدالفتاح السيسي، رييس‌جمهور مصر را با ادامه افزايش فشارهاي داخلي، با گزينه‌هاي كمي روبه‌رو كرده است. بنا بر گزارش رويترز، در آماده‌سازي براي حمله تمام عيار پيش‌بيني شده به جنوبي‌ترين شهر غزه، جايي كه حدود 4/1 ميليون آواره فلسطيني به خاطر گلوله‌باران شديد اسراييل به شهرهاي شمالي و مركزي نوار غزه به چادرهاي تنگ پناه برده‌اند، مصر 40 تانك و نفربر زرهي را در شمال سينا مستقر كرده است. استقرار ادوات نظامي به منظور تقويت امنيت در منطقه مرزي عنوان شده است. پيش از اين نيز ديوار بتني با سيم خاردار شامل يك سازه زيرزميني نيز در اين منطقه ساخته شده بود. مصر مدعي است كه اين كار را در راستاي از بين بردن توانايي حماس در ارسال سلاح به نوار غزه انجام داده است. دولت مصر همواره با جنبش حماس روابط خصمانه‌اي داشته است.
در همين حال، استحكامات امنيتي اخير به منظور جلوگيري از هجوم احتمالي گسترده پناهجويان فلسطيني به شمال سينا نيز بوده است. قاهره نگران است كه حمله زميني برنامه‌ريزي شده اسراييل به رفح ممكن است باعث شود صدها هزار فلسطيني نااميد از خشونت فرار كرده و به مرزها هجوم برده و وارد خاك مصر شوند و ديگر برنگردند. به نظر اين نگراني مصر بي‌اساس نيست، چراكه در روزهاي اوليه جنگ، اعضاي ائتلاف راست افراطي نتانياهو علنا خواهان انتقال فلسطيني‌ها به مصر شده بودند. با اين حال، رهبري مصر بر عدم اجازه هجوم گسترده پناهجويان فلسطيني به مصر، به‌رغم پذيرش پناهجويان از سوريه، سودان و يمن كه به دنبال فرار از درگيري‌ها در كشورهاي‌شان بودند، مصمم است. مقامات مصري به الجزيره گفته‌اند كه اخراج فلسطيني‌ها به مصر به احتمال تشكيل يك كشور فلسطيني پايان مي‌دهد و خطر تبديل سينا به پايگاهي براي حملات حماس و ديگر گروه‌هاي مقاومت عليه اسراييل را به همراه دارد كه پيامدهاي امنيتي عميقي براي مصر نيز تلقي مي‌شود. علاوه بر اين، مصر احتمالا نياز به مقابله با بحراني انساني در شبه جزيره سينا دارد كه فشار مضاعفي را بر كشوري ايجاد مي‌كند كه در حال حاضر درگير وضعيت اقتصادي وخيم است. گزارش رويترز حاكي از آن است كه مقامات مصري هشدار داده‌اند كه جابه‌جايي گسترده فلسطيني‌ها مي‌تواند باعث شود قاهره پيمان كمپ ديويد منعقد شده بين اسراييل و مصر در سال 1979 را به حالت تعليق درآورد و همكاري امنيتي بين دو كشور را كه از زمان به قدرت رسيدن عبدالفتاح السيسي در سال 2013 قوي بوده است، تضعيف كند.
اين هشدار كه ظاهرا در جريان گفت‌وگوهاي سيسي و آنتوني بلينكن، وزير خارجه امريكا در قاهره در 7 فوريه تكرار شد، خشن‌ترين هشدار مصر در قبال اسراييل است و در بحبوحه تنش‌هاي فزاينده بين دو كشور همسايه بر سر طرح نتانياهو جهت تصرف كنترل كريدور فيلادلفي از سوي اسراييل، مسير چهارده كيلومتري در امتداد مرزي كه شبه جزيره سينا را از غزه جدا مي‌كند، ارايه شده است. با اين وجود، سامح شكري، وزير خارجه مصر در كنفرانسي مطبوعاتي در 12 فوريه در اسلووني، گزارش‌ها مبني بر اينكه قاهره قصد دارد معاهده صلح با اسراييل را متوقف كند، تكذيب و تاكيد كرد كه مصر به توافق خود با اسراييل پايبند خواهد بود. شكري گفت: «موافقتنامه صلح بين مصر و اسراييل از قبل وجود داشته و در چهل سال گذشته اجرا شده است.» او افزود كه «اين پيمان پابرجا خواهد ماند.»
اين در حالي است كه ديا رشوان، رييس سرويس اطلاعات دولتي مصر، طرح قريب‌الوقوع يورش به رفح و كوچاندن اهالي آن به مصر را رد كرد و آن را تلاشي از سوي اسراييل براي سرپوش گذاشتن بر ناكامي خود در دستيابي به اهداف اعلام شده در جنگ غزه دانست. مصطفي باكري، يكي از نمايندگان حامي دولت، اين طرح را «حمله به حاكميت مصر» و «نقض پيمان صلح» بين دو كشور خواند. او از قاهره خواست تا به هر قيمتي از اين طرح جلوگيري كند، حتي اگر مصر مجبور به متوسل شدن به گزينه‌هاي نظامي شود. مصطفي كامل السيد، استاد دانشگاه قاهره به الجزيره گفت كه اين امر نشان‌دهنده عدم احترام اسراييل به معاهدات صلحي است كه با كشورهاي عربي همسايه امضا كرده است. او خاطرنشان كرد كه كريدور فيلادلفي منطقه‌اي غيرنظامي شده بر اساس توافقنامه كمپ ديويد است و بايد به همين شكل باقي بماند.
تنش‌ها همچنين در قاهره به دليل اظهارات جو بايدن، رييس‌جمهور ايالات متحده در كنفرانس مطبوعاتي 8 فوريه مبني بر اينكه مصر در ابتدا تمايلي به باز كردن گذرگاه مرزي براي اجازه دادن به كمك‌هاي بشردوستانه به غزه نداشت، در حال افزايش است. همچنين، رييس‌جمهور امريكا همتاي مصري خود را متقاعد كرده بود كه مرزها را براي ورود كمك‌ها باز كند. قاهره به سرعت اين ادعاها را رد كرد. بر اساس بيانيه‌اي كه رياست‌جمهوري در 9 فوريه منتشر كرد، «مصر از آغاز جنگ مرزها را باز كرد و اجازه عبور كمك‌هاي انسان‌دوستانه به نوار غزه را بدون محدوديت داد». اين بيانيه خواستار آتش‌بس براي جلوگيري از «فاجعه انساني» و «محافظت از غيرنظاميان در برابر بمباران‌هاي بيشتر، گرسنگي و بيماري‌ها» شد. آشكار است كه رهبري مصر به شدت در معضلي منطقه‌اي گرفتار شده است. اگر گذرگاه مرزي را براي ورود آوارگان فلسطيني به مصر باز كند، خطر متهم شدن به همدستي در آوارگي دسته جمعي فلسطيني‌ها آن را تهديد مي‌كند. بسياري از مصري‌ها بر اين باورند كه آوارگان فلسطيني كه وارد مصر مي‌شوند، احتمالا هرگز اجازه بازگشت به سرزمين خود را نخواهند داشت، سرزميني كه از سوي اسراييل تصرف مي‌شود. از سوي ديگر، اگر السيسي از ورود پناهجويان فلسطيني به مصر امتناع كند، ممكن است مسوول و همدست در كشته شدن هزاران غيرنظامي ديگر از جمله زنان و كودكان باشد. تنگنايي كه به نظر مي‌رسد زمان آن را براي مصر بغرنج‌تر خواهد كرد.