سيستان و بلوچستان در انتظار کمک

گروه حوادث| 6 اسفند ماه جاري در پي بارندگي‌هاي شديد در 11 شهرستان سيستان و بلوچستان منجر به وقوع سيلاب شد و بيش از 110 هزار نفر از مردم روستاهاي جنوب اين استان دچار وضعيت بحراني شدند و هنوز مسوولان براي اين وضعيت بحراني چاره‌انديشي نكردند. براساس گزارش هواشناسي موج جديد بارشي از روز سه‌شنبه پانزدهم اسفند ماه بلوچستان را دوباره تحت‌تاثير خود قرار خواهد داد. اگر آب پيش از ورود سامانه بارشي جديد سدهاي جنوب سيستان و بلوچستان تخليه نشود، فاجعه‌اي ديگر رخ مي‌دهد.
سيلاب سبب طغيان رودخانه‌هاي فصلي و بارش سنگين در قصرقند، بخش تلنگ، دشتياري، بخش پلان، پيرسهراب و خسارت سنگيني به بخش كشاورزي، واحد‌هاي مسكوني خشتي و گلي، راه‌هاي روستايي و زيرساخت‌هاي شهري و روستايي شده به‌طوري كه راه تمام روستا‌ها بسته شده و هيچ ارتباطي با ساير شهرستان‌هاي همجوار و حتي يك روستا به روستاي ديگر وجود ندارد. يك شهروند در مورد غرق شدن سلمان درزاده در شهرستان دشتياري به يكي از خبرگزاري‌هاي محلي گفته است: «سلمان درزاده در رودخانه باهوكلات غرق شده و ما هر چه از مسوولان درخواست كمك كرديم به درخواست ما توجهي نكردند. پيكر سلمان توسط مردم محلي و امدادگران بلوچستان (سوختبران) بدون همكاري ارگان‌هاي دولتي كشف شد.» 
10 اسفند ماه نيز معين‌الدين سعيدي، نماينده مجلس از مرگ يك شهروند در سيل جنوب استان سيستان و بلوچستان خبر داده بود. يكي از شهروندان به «اعتماد» مي‌گويد: «چند نفر در شهرستان دشتياري مفقود شدند.»
يك فعال اجتماعي در مورد وضعيت شهرستان دشتياري نيز به «اعتماد» مي‌گويد: «سيل تلفات جاني داشته، اما هنوز به صورت قطعي اعلام نشده است. شهرستان چابهار و دشتياري وضعيت بحراني‌تري دارد. مسوولان اگر دريچه سد را در همان روزهاي اول بارندگي به صورت مديريت شده باز مي‌كردند آب اين‌گونه وارد شهرها نمي‌شد. تاكنون دو نفر جان خود را از دست دادند.» عيسي بزرگ‌زاده، سخنگوي صنعت آب درباره سيل سيستان و بلوچستان اعلام كرد: «اگر سد زيردان وجود نداشت، اضافه حجم ۱۷۰۰ مترمكعبي كليه مناطق پايين‌دست در جنوب استان سيستان و بلوچستان را زير آب فرو مي‌برد و ميزان خسارت‌هاي مالي و جاني صدها برابر شرايط فعلي بود. بارندگي در بالادست سبب شده تا جريان آب رودخانه‌هاي منطقه در هر ثانيه از ۲ ميليون ليتر عبور كند، براي مثال جريان رودخانه كاجو در بالادست به ۲ ميليون و ۲۰۰ هزار ليتر در ثانيه رسيد. اگر سد زيردان وجود نداشت، اضافه حجم ۱۷۰۰ مترمكعبي كليه مناطق پايين‌دست در جنوب استان سيستان و بلوچستان را زير آب فرو مي‌برد و ميزان خسارت‌هاي مالي و جاني صدها برابر شرايط فعلي بود. آب‌گرفتگي‌هايي كه در پايين‌دست شاهد آن هستيم به دليل بارندگي در خود منطقه است. همين سامانه‌ بارشي در بندر گوادر پاكستان فاجعه به بار آورد و به كشته ‌شدن ده‌ها نفر ختم شد.»
 مجيب حسني، فرماندار نيكشهر در جنوب سيستان و بلوچستان نيز عنوان كرد: «سد خيرآباد اين شهرستان با ادامه بارندگي و جاري شدن سيل در رودخانه بالادست كشيك، هيتك و داروكان سرريز شد.»
دادكريم بلوچ، معاون عمراني فرمانداري چابهار نيز گفت: «در پي بارندگي‌ها در سيستان و بلوچستان روستاهاي زيادي در بخش پيرسهراب و بخش پلان شهرستان چابهار كاملا در محاصره آب هستند و راه‌هاي دسترسي به اين روستا‌ها قطع است. بر اثر شدت بارش‌ها آب به داخل خانه‌هاي ۶ روستا نفوذ كرده و نياز به كمك‌هاي امدادي فوري دارند. سد زيردان هم سريز كرده و آب در پايين‌دست سد با حجم بسيار بالا در جريان است. بارش شديد باران هم‌اكنون در مسير شهرستان دشتياري و چابهار تردد را دشوار كرده است.»
    
«مهدي زارع»، زمين‌شناس درمورد وقوع سيلاب در استان سيستان و بلوچستان به «اعتماد» مي‌گويد: «6 و 7 اسفند ماه 1402 جاري شدن سيل در استان‌ سيستان و بلوچستان باعث بسته شدن مسير بيش از ۲۷۰ روستا در دو شهرستان جنوبي اين استان شد. بارش سنگين برف نيز راه دسترسي به ۱۴۵ روستاي لرستان و ۷۰ روستاي كرمان را مسدود كرد. هفتم اسفندماه، اعلام شد سيل منجر به قطع دسترسي به ۲۳۰ روستا شده و خسارت‌هاي زيادي به واحدهاي مسكوني، اراضي كشاورزي و تاسيسات عمومي وارد شده و سيل در برخي روستاها به خانه‌هاي شهروندان نيز نفوذ كرده است. چهار سال قبل بارش شديد باران از 18 دي ماه 1398 منجر به جاري شدن سيل در استان‌هاي هرمزگان، كرمان و سيستان و بلوچستان در جنوب ايران شد. هزاران خانه را ويران و صدها نفر را آواره كرده و حداقل سه كشته برجاي گذاشت. بيش از 100 ميلي‌متر بارندگي در سيستان و بلوچستان در دي ماه 1398 در سه روز باريد. اين ميزاني است كه معمولا طي يك‌سال در اين منطقه مي‌بارد. براي تعيين بازگشت و فراواني سيلاب سنجش ميزان دوره‌هاي بارش و خشكي در دهه‌هاي گذشته لازم است. در مقايسه با دوره 1385-1360 احتمالا دوره‌هاي طولاني‌تري از حداكثر دماي شديد در قسمت جنوبي كشور تجربه خواهد شد. به دليل تغيير اقليم فرين‌هاي اقليمي بيشتر قابل مشاهده خواهد بود. دوره‌هاي ‌تر خشكي در بيش از 120 روز با بارش كمتر از 2 ميلي‌متر و بيشينه دماي بيش از 30 درجه سانتي‌گراد و همچنين دوره‌هاي بسيار مرطوب در بازه كمتر از 3 روز بارش بيش از 100 ميلي‌متر شرايط و فراواني سيلاب‌ها را بيشتر فراهم مي‌كند. بارش شديد يك جنبه بسيار اثرگذار از چرخه آب است و گرم شدن كره زمين تمايل به افزايش شدت رويدادهاي شديد بارندگي دارد. با اين حال، عدم قطعيت زمان و مكان بارندگي شديد در جريان گرم شدن در مناطق و در فصول مختلف وجود دارد. بارندگي شديد در تابستان و زمستان در نيمكره شمالي با هم تفاوت‌هايي دارند. در زمستان افزايش بارندگي شديد با گرم شدن اقليمي رخ مي‌دهد. در‌حالي كه در تابستان تغييرات ضعيف‌تر است. كاهش صعود شديد هوا با گرم شدن در تابستان و تضاد تابستان و زمستان در تغييرات بارش شديد از اواسط قرن بيستم قابل مشاهده است. در اين شرايط بحراني آب افزايش فراواني سيلاب‌ها خسارات شديدي را به زيرساخت‌هاي آبي، اقتصاد و به‌طور كلي جامعه وارد مي‌كند. از سال 1398 شش سيل بزرگ غيرمنتظره واقع در مناطق خشك و نيمه خشك كشور رخ داده است. سيلاب‌هاي فروردين 98 موجب 78 كشته و سيلاب‌هاي مرداد 1401 با 90 كشته همراه شد و علاوه بر اين، سيل موجب خسارات قابل توجه اقتصادي مي‌شود. سيلاب در 20 مرداد 1380 و درست يك‌سال بعد در 20 مرداد 1381 موجب 247 نفر كشته در استان گلستان شد.»
زارع در ادامه مي‌گويد: «دوره‌هاي بسيار خشك و مرطوب و همچنين سيلاب‌هاي سالانه در ايران با مشاهده رويدادهاي شديد با بررسي شاخص‌هاي اقليمي تك محركه مانند بارش سالانه، حداكثر بارش يك روزه، تعداد روزهاي بالاتر از يك آستانه معين، فراواني سالانه روزها و شب‌هاي گرم و غيره در مناطق خشك و نيمه خشك بررسي شده‌اند. تفاوت در ميزان تبخير، پوشش گياهي خفته و زمين‌هاي يخ‌زده باعث افزايش خطر سيل در زمستان مي‌شود. بنابراين سيلاب مي‌تواند تهديد بزرگي در زمستان باشد، درحالي كه بسياري از مردم انتظار آن را ندارند. زمين سرد و سخت يخ‌زده در زمستان به راحتي آب باران را مانند بهار و تابستان جذب نمي‌كند. در ماه‌هاي زمستان، زماني كه يك سامانه آب و هوايي بزرگ باران شديد ايجاد مي‌كند، راحت‌تر موجب سيل ناگهاني مي‌شود. در زمستان آفتاب كمتر به معناي دماي سردتر است. در روزهاي سرد، آب تبخير مي‌شود، اما سرعت آن بسيار كندتر از روزهاي گرم است. گياهان مرده يا خوابيده از آب موجود در خاك مانند ساير مواقع سال استفاده نمي‌كنند. ذوب شدن برف و يخ نيز مي‌تواند باعث سيل در زمستان شود. مدل‌هاي آب و هوايي، فصلي متمايز را براي تغييرات آتي در بارش‌هاي شديد روزانه پيش‌بيني مي‌كنند. به‌طور خاص، مدل‌ها پيش‌بيني مي‌كنند كه روي خشكي در نيمكره شمالي فراگرمسيري، پاسخ تابستاني درصد ضعيف‌تري از پاسخ زمستاني دارد. كنتراست فصلي به دليل سهم ديناميكي منفي در تابستان شمالي و مشاركت ديناميكي مثبت و سهم ترموديناميكي غيرعادي قوي در زمستان شمالي ايجاد مي‌شود. سهم ديناميكي منفي در تابستان شمالي به دليل صعود ضعيف است و به‌ شدت با كاهش ميانگين رطوبت نسبي نزديك به سطح همبستگي دارد. تضاد تابستان و زمستان در روند مشاهده شده از شدت بارش روزانه در عرض‌هاي مياني شمالي مانند ايران نيز مشهود است. تغييرات اقليمي نه تنها بر شدت سيلاب، بلكه بر زمان وقوع سيلاب در مناطقي از جمله منطقه خاورميانه و جنوب ايران منجر شد.»