تحليل سه كارشناس اقتصادي از آينده نرخ دلار
در بازار ارز چه خبر است؟
افزايش نرخ ارز مولفه‌هاي بسياري دارد كه تماما در ايران در حال اجراست. از سياست خارجي تنش‌آميز تا بحران‌هاي اقتصادي داخلي و عدم اصلاح ساختار اقتصادي كه همواره تاثير منفي خود را بر رفاه مردم گذاشته است. با تداوم شرايط فعلي و تورم بالا، به نظر مي‌رسد قيمت ارز در ماه‌هاي پس از عيد، ركورد‌هاي سخت‌تري را ثبت كند. در اين باره «انتخاب» با سه كارشناس اقتصادي گفت‌وگو كرده كه بخش‌هايي از آن ارايه مي‌شود. رحمان سعادت، اقتصاددان درباره علت افزايش نرخ ارز در چند وقت اخير گفت: بحث ارز يك مساله امروز و فردا نيست. بي‌ثباتي ارز از گذشته وجود داشته و هنوز هم هست. نرخ ارز غير از اينكه يك متغير اقتصادي است، يك متغير سياسي است و ارتباط نزديكي با سياست خارجي دارد. ارز بالاخره يعني پول خارجي كه از مجراي سياست خارجي وارد مي‌شود. سياست خارجي ما بايد به شكلي تنظيم شود كه تاثير خبري منفي متداوم روي قيمت ارز نداشته باشد. در چند وقت اخير نيز علت افزايش نرخ ارز ارتباط نسبي با سياست خارجي دارد.
وي درباره قيمت ارز در ماه‌هاي پس از عيد بيان كرد: پيش‌بيني من اين است كه برای قيمت ارز بعد از عيد دولت بايد از همين الان يك فكر جدي بكند، اما گمان نمي‌كنم دولت بتواند تغييرات خاصي انجام دهد. هر رييس بانك مركزي و هر دولت شايد براي شش ماه و يك‌سال بتواند بازار را كنترل كند، اما جهش ارزي بعيد نيست. او در رابطه با تاثير تورم بر قيمت ارز اظهار داشت: تداوم ركود و تورم بر قيمت دلار در ماه‌هاي بعد از عيد اثر مي‌گذارد. بسياري از قيمت‌ها به دلايل متعدد سياسي و اقتصادي واقعي نشده و اگر واقعي شود تورم جدي ايجاد مي‌كند. نمونه مشخص قيمت بنزين است كه با تكان خوردن اين قيمت كه احتمال آن هم زياد است با افزايش قيمت مواجه مي‌شويم كه روي ارز نيز سريع اثر مي‌گذارد. سعادت درباره عدم توان دولت در راستاي كنترل نرخ ارز گفت: به نظر من نرخ ارز يك متغيري است كه از دست دولت خارج شده است و خيلي تواني براي برخورد با آن ندارد؛ مگر اينكه برنامه‌ريزي جدايي صورت بگيرد. در برنامه انتخاباتي افراد نيز اخيرا خيلي مطرح شده، اما اين نظرات سوخت شده و عوامانه است و قابليت اجرا ندارد. اين نظرات اصلا عمقي نيست. به نظر من با مجلس جديد تورم و نرخ ارز به همين شكل تداوم مي‌يابد.
سياوش غيبي‌پور، كارشناس اقتصادي درباره عدم توان دولت در كنترل مولفه‌هاي اقتصادي گفت: كاركرد بخش خصوصي، تغييرات بودجه، مجلس و بانك مركزي نيز روي قيمت ارز اثر دارد. آنچه در دنيا الان رايج است، كشور‌هايي كه بانك مركزي‌شان مستقل عمل مي‌كند، قدرت تاثيرگذاري بيشتري از دولت دارند. ما به دليل اينكه بانك مركزي آن قدرت و استقلال واقعي را ندارد، اين مساله در اين مصداق دارد كه دولت در ايران نتواند بحران‌هاي اقتصادي را كنترل كند. واقعيت جامعه ما اين است كه در سال آينده افزايش ۳۰ درصدي بودجه داريم، منابع پيشنهاد شده از محل ماليات و ساير نيز آن را تامين مي‌كند، اما اين ماليات نيز تابعي از درآمد است. يعني بايد درآمد بيشتر شود تا ماليات وصول شود. وي درباره ايجاد تقاضاي تورمي در بازار بيان كرد: رفتار بازار نگاه بودجه‌اي پيدا كرده است. يعني يك انتظار تورمي شكل گرفته است و افراد حاضرند پول‌هاي سپرده را تبديل به كالا يا ارز كنند. وقتي تقاضا براي اين كار زياد شود؛ يك تقاضاي غيرواقعي يا حباب شكل مي‌گيرد و اين ارز به سمت بالا مي‌رود. وقتي سال ۱۴۰۳ فرا برسد، كاركرد‌هاي اقتصادي اگر خوب باشد اين تقاضاي حبابي را پايين مي‌آورد، اما مسير فعلي به نظر نمي‌رسد كه كاركرد خوبي داشته باشيم. البته چون بخش دوم سال حجم پرداخت دولت بيشتر است و از سيستم بانك مركزي رخ مي‌دهد، يكسري نابرابري‌هاي اقتصادي شكل مي‌گيرد. غيبي‌پور درباره گمانه‌زني‌هاي قيمت ارز در سال آينده گفت: اينكه دلار حتما ۷۰ هزار تومان شود، با بهترين روش‌هاي اقتصادسنجي هم قابل پيش‌بيني نيست. شايد بتوانيم بگوييم ميانگين نرخ ارز سال آينده نسبت به سال موجود ۱۰ درصد تاكيد كند، اما بيان يكسري اعداد درست نيست و بعيد است به دلار ۷۰ توماني برسيم. سهراب دل‌انگيزان، اقتصاددان درباره عدم توانايي كنترل دولت در اقتصاد با توجه به درگيري با انتخابات به «انتخاب» گفت: بار‌ها گفته بوديم كه دولت بايد مراقب زمستان باشد، چون افزايش پايه پولي در ماه‌هاي قبل از زمستان با افزايش سرعت درگردش پول مخصوصا در بهمن و اسفند كه مردم در اين دو ماه تبادلات پولي بسيار بيشتري دارند و همه تسويه‌هاي سنتي در اقتصاد صورت مي‌گيرند، تبديل به قيمت شده و افزايش قيمت جدي به وجود مي‌آيد. حرفه‌اي‌هاي حوزه اقتصاد مي‌فهمند كه بهمن و اسفند بيشترين شرايط براي افزايش قيمت وجود دارد. دولت‌ها در اين دو ماه هميشه فعاليت‌هاي منقبض‌كننده‌اي مانند فروش اوراق مشاركت، خزانه و سكه و جمع‌آوري پول و بالا بردن نرخ بهره براي جذب بيشتر سپرده انجام مي‌دادند تا پولي كه بر اثر سرعت گردش در حال ايجاد تورم است، خيلي فشار نياورد. دل‌انگيزان درباره احتمال كاهش و كنترل قيمت‌ها گفت: به نظر نمي‌آيد قيمت‌هاي ارز و دلار قابل كنترل باشند، چون سال گذشته به همين ارقام رسيديم و در طول سال قيمت كاهش يافت، اما حالا به ارقام پايه پارسال رسيده‌ايم. اينكه رشد‌ها چقدر باشد البته بستگي به سياست دولت و انتظارات تورمي دارد. انتظار ما اين بود كه بودجه دولت انقباضي باشد، اما دولت به شدت مردم را براي فعاليت اقتصادي از طريق ماليات‌هاي گسترده و فزاينده جريمه كرده است. در مقابل بودجه غيرمولد دولت به شدت افزايش يافته است. مثلا بودجه صدا و سيما به عنوان نماد بخش غيرمولد فعاليت‌هاي دولت براي سال ۱۴۰۳ بيش از سه برابر شده است. اين نشان مي‌دهد كه بودجه غيرمولد دولت اصلا كاهش پيدا نكرده و بيشتر نيز شده است. در اين شرايط بايد گفت در سال آينده انقباض مالياتي و افزايش بودجه غيرمولد كشور را به سمت ركود بيشتر مي‌برد.