تا ساعاتي ديگر نود و ششمين مراسم اعطاي جوايز اسكار ۲۰۲۴ در سالن دالبي تئاتر هاليوود با اجراي جيمي كيمل برگزار مي‌شود. از مدت‌ها پيش منتقدان سرشناس دنيا گمانه‌زني‌هاي خود را درباره برندگان اين جوايز سينمايي ارايه دادند، بسياري از آنها به‌طور قطع فيلم «اوپنهايمر» را برنده اصلي مي‌دانند اما خب وجه پيش‌بيني نشده اسكار هم ممكن است بروز كند و طبق نظر چند عضو آكادمي اسكار شايد شگفتي هم در ميان باشد و فيلم «منطقه مورد علاقه» رقيب« اوپنهايمر» نولان باشد.
از ايران فيلم «نگهبان شب» به كارگرداني رضا ميركريمي به فهرست اوليه فيلم‌هاي خارجي اسكار راه پيدا نكرد، اما امسال انيميشن كوتاه «يونيفرم ما» به كارگرداني يگانه مقدم را در جمع نامزدهاي نهايي بهترين انيميشن كوتاه داريم، اگرچه نماينده رسمي سينماي ايران نيست اما به هرحال نام ايران و كارگردان جوان ايراني آن‌هم با اولين ساخته‌اش در سينماي جهان مطرح مي‌شود. همان‌طوري‌كه فيلم‌هاي «كيك محبوب من» و «خميازه بزرگ» در جشنواره برلين مورد توجه قرار گرفتند. اين انيميشن كوتاه هم تاكنون نظرات خوبي را به خود جلب كرده، آنهايي كه اين فيلم را ديده‌اند از ساختار متفاوت و هنرمندانه و آرتيستي آن به عنوان اولين كار بسيار تعريف مي‌كنند. انيميشن كوتاه «يونيفرم ما» ساخته يگانه مقدم پيش‌تر در شصت و سومين دوره جشنواره بين‌المللي انيميشن انسي فرانسه نيز موفق به كسب جايزه بهترين انيميشن كوتاه اول شده بود. موضوع اين انيميشن درباره يك زن جوان ايراني است كه دوران تحصيل خود را از ميان چروك‌ها و درزهاي لباس قديمي خود به ياد مي‌آورد.
نكته مهم درباره ساختار اين اثر، تركيبي از تكنيك‌هاي دوبعدي و استاپ‌موشن است.
فيلمم سياسي و فمينيستي نيست
«يونيفرم ما» اولين فيلم يگانه‌مقدم است، اين كارگردان جوان طي گفت‌وگوهاي اينترنتي كه داشته نظرش را درباره اين فيلم بيان كرده، شايد جالب باشد كه بدانيد او گفته انيميشن «يونيفرم ما» را با حداقل امكانات و در اتاق شخصي خود ساخته و خانواده‌اش مشتاق بودند نتيجه كار را ببينند. وقتي براي فيلم اتفاق‌هاي خوب افتاد همه خانواده تعجب مي‌كنند كه شوخي شوخي ساخت فيلمش جدي شد و به اسكار رفت.
او دراين گفت‌وگو‌ها بابيان اينكه هنر مقوله‌اي است كه بالاتر از سياست قرار مي‌گيرد بيان مي‌كند كه عده‌اي فيلم «يونيفرم ما» را سياسي و فمينيستي مي‌بينند اما بحث او در اين فيلم فقط آموزش و پرورش است و مي‌خواسته به وضعيت مدارس در ايران اشاره‌اي داشته باشد. يكي از نكات مهم و نهفته در فيلم «يونيفرم ما» طنز ظريفي است كه در لابه لاي روايت فيلم قرار گرفته است و اين انيميشن اصلا تلخ و سياه نيست.
يگانه مقدم مي‌گويد: اين انيميشن قرار بود 9 دقيقه باشد اما در مدت 7 دقيقه به پايان رسيده و از پايان‌بندي ديگري كه براي فيلمش مدنظرش بوده صرف‌نظر كرده است.
حالا يگانه مقدم كارگردان جوان ايراني به دعوت آكادمي اسكار براي شركت دربرنامه‌هاي سالانه اسكار عازم محل برگزاري اين مراسم شده است، ما با جليل مقدم تهيه‌كننده اين انيميشن كه پدر يگانه مقدم هم هست صحبتي داشتيم.
مسوولان چگونه نخبگان مملكت را در حوزه‌هاي مختلف جذب مي‌كنند؟
جليل مقدم مي‌گويد: همه عزيزاني كه در عرصه‌هاي فرهنگي و هنري فعاليت دارند معترض رويكرد مسوولان در اين بخش هستند. البته تنگ نظري‌ها و تعصب و تحجر حاكم منحصر به اين بخش نمي‌شود، چراكه به نظرمن فهم و اعتقاد حاكميت عاجز از درك ارزش و تاثير‌گذاري هنر برجامعه است و در بخش پويانمايي اين موضوع عميق‌تر و محسوس‌تر است.
اين تهيه‌كننده به صحبت‌هايش ادامه مي‌دهد: من از روزنامه اعتماد بابت اين توجه تشكر مي‌كنم و شايد بدين وسيله به گوش مسوولان برسد كه با اين رويكرد چگونه مي‌توانند يا مي‌خواهند نخبگان مملكت را در حوزه‌هاي مختلف جذب كنند ، حال آنكه خود خواسته يا ناخواسته ، دانسته يا نادانسته موجب يأس وانزواي نسل جوان خوش‌فكر و هنرمند مي‌شوند و من با احتمال زياد مي‌گويم كه شايد آنها اصلا متوجه اتفاقاتي نظير اين در حوزه كاري خود نمي‌شوند.
به گفته مقدم تاريخ ايران اين همه فاصله ديدگاه بين هنرمند و بخش حاكميتي مربوطه را تا اكنون به خود نديده است و بسيار عجيب و تاسف‌بار است كه متوليان امر به جاي آنكه از توانمندي‌هاي جامعه هنري براي افزودن بر اعتبار دين و مذهب وتقويت رابطه خود و مردم استفاده كنند، با سنگر گرفتن پشت دين و مذهب هر عمل و رويكرد غيرمنطقي و نخبه‌گريز خود را پاي شرع و اصول دين مي‌نويسند.
اين تهيه‌كننده در بخش ديگري از صحبت خود درباره علائق دخترش صحبت مي‌كند: يگانه بيشتر از هر موضوعي به موضوعات زيست‌محيطي اهميت مي‌دهد و يك دوستدار طبيعت به معناي واقعي است. او درزندگي روزمره‌اش هميشه با وسواس زياد مراقبت از طبيعت ومحيط‌زيست را مد‌نظر دارد.
مقدم درباره جرقه اصلي ساخت اين انيميشن مي‌گويد: آثار فرهنگي وهنري او پيش ازپرداختن به «يونيفرم ما» در راستاي به تصوير كشيدن ناهنجاري‌هاي مخرب طبيعت بود و قطعا بعد ازاين هم خواهد بود، اما حضور كوتاه‌مدت او در مدارس متوسطه به عنوان مربي فوق برنامه دررشته تخصصي خودش ، جرقه‌اي براي توليد «يونيفرم ما» بود. او توصيح مي‌دهد: «يونيفرم ما» به نظر من يك مستند افشاگرانه از خودسانسوري‌هاي دانش‌آموزان دختر نسبت به فضاي آموزشي حاكم است كه به شكل بسيار موجز و هنرمندانه در قالب پويانمايي به تصوير كشيده شده است. يا به تعبير ديگر روايت درون دانش‌آموزاني است كه همواره مورد خطاب مربيان و اولياي مدرسه قرار مي‌گيرند و با تصوير عقوبت بي‌توجهي به ظواهر ديني سعي در تقويت حال دينداري از طريق جهنم‌هراسي در بين مخاطبين خود دارند. حال آنكه دين‌گريزي و انفعال نسل جديد از دين و مذهب زاييده همين نوع نگاه بدوي و تبليغ غيرهنرمندانه از مقوله دين است. مقدم همچنين معتقد است: در مورد كيفيت وساختار انيميشن «يونيفرم ما» نمي‌توانم اظهارنظري داشته باشم به دليل آنكه خودم را كارشناس نمي‌دانم؛ اما ديدگاه‌هاي دخترم يگانه را در فيلمنامه اين اثر تاييد مي‌كنم و نقش من به عنوان تهيه‌كننده شايد بسيار كمتر ازآن چيزي است كه در چارچوب وظايف تهيه‌كنندگي بوده است. به هرحال باعث خوشحالي و افتخار خانواده ماست كه او توانسته با حداقل‌هاي ممكن اثري توليد كند كه مورد توجه مهم‌ترين فستيوال‌هاي جهاني انيميشن ازجمله آكادمي اسكار قراربگيرد.
پدر يگانه مقدم معتقد است: اين كار درفضايي بسيار كوچك و ساده و در مدتي كوتاه در جغرافيايي كه خودش انتخاب كرده بود (ماسال) توليد شد و از دلايل موفقيت يگانه استفاده از تكنيك و تخصصي است كه او در رشته خود به دست آورده و بخش مهمي از نظرات هيات‌هاي داوري در جشنواره‌هايي كه حضور يافته اشاره به همين موضوع دارد.