سه كتاب جديد از نشر مركز
زيستن در جهان دوپاره، مرض تا به موت و هوموساكر
محسن آزموده|روزهاي آخر سال فرصت خوبي است براي پيشنهاد كتاب. درست است كه كتاب گران شده، اما انصافا هنوز هم در مقايسه با ساير كالاهاي فرهنگي و غيرفرهنگي ارزان‌تر است و از هر لحاظ كه بسنجيم، ماندگارتر، عميق‌تر. دنيا خيلي رنگارنگ و متنوع شده و سرگرمي‌ها زياد. اما ترديدي نيست كه همچنان كتاب مطمئن‌ترين و در عين حال متواضع‌ترين رفيقي است كه ظاهرا خاموش و بي‌ادعا خود را در برابر ما مي‌گشايد و با افسون كلمات و جمله‌ها، ما را از آنجايي كه هستيم به جهان‌هاي موازي ديگر رهنمون مي‌شود، به دنياي پيچيده و جذاب ذهن متفكران و نويسندگان. در ادامه مي‌خواهم سه كتاب جديد از نشر مركز را كه يكي در حوزه مغزپژوهشي اجتماعي-انتقادي است و دو تا در حوزه فلسفه معرفي كنم.
زيستن در جهان دوپاره
اين كتاب مجموعه‌اي از يادداشت‌هاي دكتر عبدالرحمن نجل رحيم، عصب‌شناس و متخصص مغز و اعصاب است كه همچنانكه در حرفه تخصصي خود پزشكي حاذق و شناخته شده، قلمي روان و شيوا هم دارد و سال‌هاست كه در زمينه‌هاي بينارشته‌اي به ويژه ارتباط عصب‌شناسي و علوم شناختي با علوم انساني كار كرده و در حوزه عمومي نيز روشنفكري متعهد و پركار است. دكتر نجل رحيم به نوشته خودش در اين يادداشت‌ها كوشيد مفاهيم و مسائل پيچيده و كمتر آشكاري را كه امروزه در مغزپژوهي پديداري اجتماعي-انتقادي مطرح است، با خوانندگان در ميان بگذارد. عواقب پزشكي كالامحور، نفوذ نورولوژي در فلسفه قاره‌اي، نقدي بر پزشكي امروز، ضرورت دانشگاهي شدن روانشناسي مثبت‌نگر و شست‌وشوي مغزي از افسانه تا واقعيت عنوان شماري از يادداشت‌هاي جذاب و خواندني اين كتاب هستند.
مرض تا به موت
مرض تا به موت، عنوان يكي ديگر-از معروف‌ترين- كتاب‌هاي سورن كي يركگور است كه صالح نجفي آن را به فارسي ترجمه كرده. نجفي تاكنون چندين كتاب مهم و اساسي از اين فيلسوف بزرگ دانماركي به فارسي ترجمه كرده و الحق و الانصاف نقش انكارناپذيري در معرفي انديشه‌هاي او به فارسي‌زبانان ايفا كرده است، كتاب‌هايي چون تكرار، يا اين يا آن، مفهوم اضطراب، مفهوم آيروني. البته همان‌طور كه خود نجفي در مقدمه نوشته از كتاب حاضر قبلا دو ترجمه ديگر هم به فارسي منتشر شده بود: اولي توسط رويا منجم با عنوان «بيماري به سوي مرگ» و دومي به وسيله مسعود عليا با عنوان «بيماري منتهي به مرگ». از آنجا كه كي يركگور اين عنوان را از انجيل يوحنا اخذ كرده، صالح نجفي به نوشته خودش براي حفظ آهنگين بودن و غرابت تعبير، به ترجمه قديم كتاب مقدس رجوع كرده و آن را «مرض تا به موت» ناميد. او سه مقدمه بر كتاب را هم ترجمه كرده است، مقدمه والتر لوري، مقدمه تاريخي هاوارد وي. هانگ و ادنا اچ. هانگ و مقدمه الستر هني. مرض تا به موت، به نوشته والتر لوري، در حقيقت آناتومي ماخولياست، كالبد‌شناسي يا تجريه و تشريح حالت سودايي. او كتاب را «تكرار» مشهورترين كتاب كي يركگور يعني «ترس و لرز» مي‌خواند و مي‌نويسد: كي يركگور در اين كتاب به تشخيص بيماري قناعت نمي‌كند، بلكه تجويز درمان هم مي‌كند. در نوشته‌هاي گذشته‌اش- چون خودش هنوز شفا نيافته بود- فقط مي‌توانست به شيوه‌اي عام نشان دهد كه شفاي اين مرض را بايد در دين جست. در اينجا فرمول دقيق سلامت را تجويز مي‌كند: اينكه خود «از طريق برقرار كردن رابطه ميان خود و خود خويش ريشه مي‌دواند. اين دقيقا تعريف ايمان است.»
هوموساكر
«هوموساكر به معناي تحت‌اللفظي انسان مقدس در حقوق روم قديم به كسي گفته مي‌شود كه اگر كسي او را مي‌كشت قاتل به شمار نمي‌آمد و با اين حال امكان قرباني كردن او هم وجود نداشت. در نتيجه هوموساكر شخصي بود بيرون از دايره قانون». جورجو آگامبن، فيلسوف معاصر ايتاليايي اين مفهوم را براي فهم سياست در دنياي مدرن بازخواني به كار برده است. كتاب او را مراد فرهادپور و صالح نجفي به فارسي ترجمه كرده‌اند. آنها در مقدمه كتاب نوشته‌اند: «آگامبن در هوموساكر مي‌كوشد مساله امكان محض و بالقوگي و قدرت را به مساله اخلاق سياسي و اجتماعي در بستري پيوند زند كه اخلاق مذكور شالوده ديني و مابعدالطبيعي و فرهنگي سابق خويش را در آن از كف داده است.» كتاب هوموساكر بعد از مقدمه از سه دفتر با نام‌هاي منطق حاكميت، هوموساكر و اردوگاه، سرمشق زيست سياسي دنياي مدرن تشكيل شده است.