چين احتمالات مربوط به انتخابات رياست‌جمهوري امريكا را بررسي مي‌كند
معناي بازگشت ترامپ براي پكن
رقابت مجدد جو بايدن و دونالد ترامپ در نوامبر امسال به طور فزاينده‌اي اجتناب‌ناپذير به نظر مي‌رسد و دولت چين با نگراني چشم‌انداز انتخابات رياست‌جمهوري ايالات‌متحده را با اندك دستاوردهاي احتمالي پيش‌بيني مي‌كند.
پكن گفته است كه بين اين دو نامزد احتمالي ترجيح خاصي ندارد. مقامات چيني به بلومبرگ گفته‌اند درحالي كه ترامپ «غيرقابل پيش‌بيني و تهاجمي» است، اما او «به توافق رسيدن را نيز دوست دارد» و ممكن است درنهايت از ائتلاف‌هايي كه دولت بايدن به سختي عليه چين ايجاد كرده است، دست بكشد. از سوي ديگر، ژائو مينگهائو، استاد روابط بين‌الملل در دانشگاه فودان، به آسوشيتدپرس گفته است كه «براي چين، مهم نيست كه چه كسي در انتخابات رياست‌جمهوري امريكا پيروز مي‌شود، آنها هر دو براي چين «جام زهري» كشنده هستند. در واقع، انتخاب بين «بد و بد» است. در ميان اين اختلاف‌نظر‌ها، نگراني‌ها از بازگشت ترامپ به قدرت، چين، مهم‌ترين رقيب تجاري ايالات‌متحده، آنچنان بدبينانه نيز به اين موضوع نمي‌نگرد. دست‌كم حزب كمونيست چين كه رهبري اين كشور را در دست دارد، نشان داده است كه در قبال رهبراني همچون ترامپ مي‌تواند انعطاف خاصي نشان دهد و از دل تهديدها، فرصت‌هايي را نيز بجويد.
بيم‌ها و اميدها
يادآوري چگونگي ظاهر جهان قبل از اينكه دونالد ترامپ به عنوان رييس‌جمهور ايالات‌متحده در ژانويه 2017 برگزيده شود، تصوير قابل‌توجهي را براي‌مان ترسيم مي‌كند. در آن زمان، اين ايده كه پكن تهديدي براي امنيت جهاني است، ايده‌اي محوري در واشنگتن نبود، اعمال تعرفه بر كالاهاي اروپايي غيرقابل تصور به نظر مي‌رسيد و كنترل صادرات فناوري و ريزتراشه‌ها تنها قلمروي كوچكي از سياست‌گذاري‌ها را به خود اختصاص مي‌داد. به هر روي، نمي‌توان انكار كرد كه ترامپ دنيا را، به خصوص در قبال روابط ايالات‌متحده و چين، تغيير داده است. با نگاهي عميق‌تر به راهبرد چين از منظر بازي طولاني پكن با غرب، مي‌توان گفت كه بازگشت ترامپ به كاخ سفيد مي‌تواند به نفع چين باشد. در ذيل به برخي از استدلال‌هاي احتمالي رهبران پكن اشاره مي‌كنيم.
دامن زدن به اختلافات ترامپ با اروپا
ترامپ در دوره 4 ساله خود در مقام رياست‌جمهوري امريكا، رويكرد مثبتي در قبال اروپا نداشت و اخيرا نيز سوءظن خود نسبت به رهبران اروپا و ائتلاف‌هايي مثل ناتو را نشان داده است. برخي تحليلگران بر اين باورند كه دور دوم رياست‌جمهوري ترامپ شبكه ائتلاف‌هاي ايالات‌متحده را به خطر مي‌اندازد، زيرا تمايل ترامپ براي اعمال تعرفه‌ها و موضع نامطمئن او در قبال ناتو، به ويژه در ارتباط با كشورهاي اروپايي خطر ايجاد شكاف را آشكار مي‌كند.
آگاته دمارايس، ستون‌نويس فارين پاليسي و كارشناس ارشد سياست ژئواكونوميك در شوراي روابط خارجي اروپا مي‌نويسد: «تقويت بي‌اعتمادي بين ايالات‌متحده و اروپا بهترين راه براي جلوگيري از ظهور سياست‌هاي ترانس آتلانتيك است كه براي منافع چين مضر است، مانند كنترل مشترك صادرات.» از اين منظر، رياست‌جمهوري دوم ترامپ به نفع چين است. اگر ترامپ انتخاب شود، احتمالا نمي‌تواند در برابر اصرار براي ازسرگيري جنگ تجاري با اروپا، مانند عمل به تعهد خود مبني بر اعمال تعرفه 10درصدي در كل مقاومت كند. يك جنگ تجاري، به نوبه خود، احتمالا همكاري ايالات‌متحده و اتحاديه اروپا را در مورد اقداماتي كه مي‌تواند به منافع چين لطمه بزند، متوقف مي‌كند. البته وعده اخير ترامپ مبني بر اعمال حداقل تعرفه 60درصدي بر واردات چيني نيز براي پكن دردناك خواهد بود. اما در طرح كلان، پكن ممكن است فرض كند كه پرداخت چنين بهايي ارزش آن را دارد اگر جايزه چنين هزينه‌اي شكاف ميان ايالات‌متحده و اتحاديه اروپا باشد. ترامپ در جولاي 2018 در اظهارنظري گفت كه فكر مي‌كند اتحاديه اروپا دشمن ايالات‌متحده است، چراكه آنچه آنها در تجارت با ايالات‌متحده انجام مي‌دهند، تنها به نفع آنهاست و ايالات‌متحده هيچ نفعي نمي‌برد. او اين اقدام را ظلم و دشمني عليه امريكا توصيف كرد. در همين ارتباط، در دسامبر ۲۰۲۳، فايننشال تايمز فاش كرد كه سرويس‌هاي اطلاعاتي چين سال‌ها از فرانك كريلمن، سناتور سابق بلژيكي، به عنوان طعمه‌اي در اتحاديه اروپا به نفع خود استفاده مي‌كردند. در همين رابطه، فردي آگاه و نزديك به اين سناتور گفت كه «هدف چين تعميق گسست در روابط ايالات‌متحده و اروپا است.» همين امر نشان مي‌دهد كه چين نيز در بازگشت ترامپ، تعميق شكاف ميان واشنگتن با اروپا را مي‌جويد كه مي‌تواند هر چه بيشتر اتحاديه اروپا را از نظر تجاري به چين وابسته كند. البته اين ايده مخالفاني نيز دارد، چراكه اين تحليلگران استدلال مي‌كنند كه ترامپ براي منافع چين در صحنه جهاني بهتر عمل نخواهد كرد. اين تحليلگران بر غيرقابل پيش‌بيني بودن ترامپ تاكيد دارند و پيشنهاد او براي اعمال تعرفه 60درصدي بر كالاهاي چيني را به نوعي عليه منافع بلندمدت چين درنظر مي‌گيرند.
يون سان، كارشناس ارشد مركز استيمسون در گفت‌وگو با آسوشيتدپرس گفته است كه با حضور ترامپ، هيچ سطحي براي روابط امريكا و چين وجود ندارد و ترامپ خطرات و عدم قطعيت‌هاي بزرگي ازجمله احتمال درگيري نظامي را به همراه دارد. با اين وجود، تجربه 4 ساله تعامل پكن با دولت ترامپ نشان داده است كه به‌رغم جنگ تعرفه‌ها، پكن انعطاف‌پذيري خاصي از خود نشان داد و به سلامت از آن عبور كرد. از سوي ديگر، از بعد امنيتي نيز، دوران 4 ساله ترامپ، سطح تهديدات عليه پكن به سطح پاييني رسيده بود و توافقات ترامپ با رهبر پيونگ‌يانگ، كيم جونگ اون، توانسته بود تا حدودي سطح تنش‌ها را در منطقه درياي چين شرقي كاهش دهد.
رويارويي در بخش كشاورزي
با نگاهي به بازارهاي جهاني 2525-2024، مي‌توان آينده تجاري جهان را مشاهده كرد و به درك درستي از اينكه چه كسي در انتخابات رياست‌جمهوري امريكا در نوامبر برنده خواهد شد، دست يافت. جهان پيش رو نيازمند توليد غذاي بيشتر است و باتوجه به ادامه‌دار بودن جنگ در اوكراين، خاورميانه و بخش‌هايي از آفريقا، توسعه كشاورزي قابل پيش‌بيني است. در دنياي كشاورزي، اولين دوره رياست‌جمهوري ترامپ با سياست‌هاي تجارت «نخست امريكا» تعريف شد كه جرقه جنگ تجاري با چين را برانگيخت. تجارت سويا بيشترين اختلالات را از جنگ تجاري متحمل شد و توليد و تجارت دانه روغني كلزا در آتش متقابل گرفتار آمد. ترامپ اخيرا در مصاحبه‌هاي خود گفته است كه در صورت انتخاب مجدد از تعرفه‌ها براي وادار كردن ساير كشورها به تغيير سياست‌هاي صنعتي خود و حمايت تجارت با امريكا استفاده خواهد كرد. چين احتمالا دوباره هدف اصلي او خواهد بود و گزارش‌ها مي‌گويند كه كارزار ترامپ در حال بررسي تعرفه‌هاي بالاي ۶۰درصدي بر كالاهاي چيني است. تعرفه‌ها در سطح بسيار پايين‌تري در دوره قبلي او باعث ويراني تجارت در بخش توليدات كشاورزي شد و اين امر مصادف با 24 ماه از اواسط سال 2018 تا اواسط سال 2020 بود، زماني كه تجارت سويا پايين‌ترين قيمت را از سال 2007 به خود ديد. سال‌هاي رياست‌جمهوري ترامپ براي كشاورزان و دامداران امريكايي پرفراز و نشيب بود. به لطف فناوري‌هاي پيشرفته و يارانه‌هاي سخاوتمندانه، محصولات آنها به قدري فراوان شده است كه ايالات‌متحده معمولا حدود 20درصد از توليدات كشاورزي خود را به خارج صادر مي‌كند. براي ادامه رشد، كشاورزان و دامداران امريكايي نيازمند دسترسي بيشتر به بازارهاي خارج از كشور دارند، اما سياست‌هاي كشاورزي و تجاري ايالات‌متحده در تضاد با بازارهاي آزادتر و بازتر بود كه به نفع كشاورزان امريكايي تمام مي‌شد. مثلا، در نتيجه تعرفه‌ها، صادرات سوياي امريكا به چين در سال تقويمي 2018 از 7/31 ميليون تن در سال 2017 و 1/36 ميليون تن در سال 2016 به 2/8 ميليون تن كاهش يافت. اين ميزان در سال 2019 تنها تاحدودي افزايش نشان داد و به 6/22 ميليون تن رسيد. صادركنندگان امريكايي تلاش كردند تا بازار چين را جايگزين كنند. مجموع صادرات سوياي ايالات‌متحده در سال‌هاي 19-2018 و 2020-2019 نسبت به سال‌هاي گذشته 17درصد كاهش يافته است. همين امر باعث شده كه چين در نگراني از بازگشت ترامپ به قدرت، به دنبال توسعه كشاورزي خود و همچنين يافتن بازارهاي جايگزين باشد و به نظر مي‌رسد در اين راه به توفيقاتي نيز دست يافته است. اخيرا روسيه، چين را از تعرفه‌هاي فروش دانه‌هاي روغني مثل سويا و كلزا معاف كرده است، پكن همچنين بازار جديد روسيه و قزاقستان را جايگزين بازار كانادا و ايالات‌متحده كرده است. كارشناسان اين امر را به لطف جنگ اوكراين و سياست‌هاي تجاري در بخش كشاورزي دونالد ترامپ در دوره چهار ساله‌اش مي‌دانند.
ساز و كارهاي مالي چين
چين مدت‌هاست كه به دنبال واكسينه كردن خود از تحريم‌هاي ايالات‌متحده بوده است، چه از طريق دلارزدايي، ايجاد جايگزين‌هايي براي نظام بانكي جهاني سوئيفت تحت كنترل غرب يا برنامه‌ريزي براي يوان ديجيتال براي تسويه پرداخت‌هاي فرامرزي. با اين حال، چين به تنهايي نمي‌تواند به اين راهبرد دست يابد. براي اينكه ساختارهاي مالي‌اش جانشين ساختارهاي مستقر غربي شود، شركاي تجاري پكن بايد جايگزيني غير غربي را نيز انتخاب كنند. مسير رسيدن به آن نقطه البته چالش‌برانگيز خواهد بود. اكثر شركت‌ها و بانك‌ها نيازي به كنار گذاشتن سوئيفت نمي‌بينند، چراكه در شرايط فعلي براي‌شان خوب كار مي‌كند و نيازي به جايگزين چيني بسيار كوچك‌تر نمي‌بينند. اما با روي كار آمدن ترامپ ممكن است قضيه براي‌شان كمي تغيير كند و آنها نيز به نسخه‌هاي كوچك‌تر چيني روي آورند. پس، دور دوم رياست‌جمهوري ترامپ مي‌تواند اين استدلال را تغيير دهد. مورد توليدكننده آلومينيوم روسي، يعني شركت روسال در سال 2018 دليل اين امر را نشان مي‌دهد: پس از اعمال تحريم‌ها عليه اين شركت بدون هيچ هشداري، دولت ترامپ مجبور شد از سياست خود عقب‌نشيني كند و تحريم‌ها را با عجله لغو كند، زيرا متوجه شد كه اين اقدامات اثرات امواج جهاني گسترده‌اي دارد. نتيجه اخلاقي اين داستان واضح است. براي چيني‌ها، در دوران ترامپ، هر چيزي ممكن است اتفاق بيفتد و هر كسي مي‌تواند بدون هشدار تحت تحريم قرار گيرد. در نتيجه، اگر ترامپ به كاخ سفيد بازگردد، بسياري از كشورها به دنبال محافظت پيشگيرانه از چنين اقداماتي هستند. در اين مرحله، بهترين راه براي انجام اين كار، تغيير ساز و كارهاي مالي جايگزين پكن است كه مي‌تواند پيروزي ديگر براي چين رقم بزند.
ترامپ و تايوان
جولاي گذشته ترامپ در اظهارنظري در مورد اينكه آيا در صورت حمله حزب كمونيست چين به تايوان كه پكن آن را فرزندي سركش و فراري از خانه مي‌داند، از اين جزيره محافظت مي‌كند يا خير، پاسخ داد كه تايوان تمام تجارت ريزتراشه‌هاي جهان را دراختيار دارد و ايالات‌متحده را به خود وابسته كرده است. از نظر ترامپ، هر نوع وابستگي ايالات‌متحده به هر كشوري چندان خوشايند نيست. همين امر باعث شده است كه همگان نگران محافظت ترامپ از تايوان در صورت حمله احتمالي چين به اين جزيره باشند. از‌سوي ديگر، سياست «نخست امريكا»ي ترامپ نيز ممكن است در جلوگيري از هر گونه دخالت ايالات‌متحده در تهاجم چين به تايوان نقش ايفا كند. ايوان مديروس، مدير ارشد سابق شوراي امنيت ملي در آسيا، به هفته‌نامه ژاپني «نيكي آسيا» گفت كه ايالات‌متحده هميشه سياست «نخست امريكا» را دنبال مي‌كند و تايوان مي‌تواند همچون مهره شطرنجي از صحنه سياست دولت ترامپ كنار زده شود.
او افزود كه بي‌تفاوتي ترامپ نسبت به تايوان «يكي از بدترين اسرار پنهان در واشنگتن» در دوران رياست‌جمهوري او خواهد بود.