وامداری الهیات از ادبیات

پیوند میان ایمان و ادبیات، حوزه‌ای پربار و چندوجهی برای کاوش و بررسی است. ادبیات به عنوان بستری منحصر به فرد، امکان کند و کاو عمیق در مقوله‌ ایمان را فراهم می‌کند و نویسندگان از طریق خلق رمان، شعر و مقاله، به بررسی پرسش‌های بنیادین وجودی، اخلاق و ماهیت انسان می‌پردازند. ادبیات، چه در قالب تمثیل؛ داستان‌های مثل‌گونه و چه در قالب داستان‌های واقع‌گرایانه، بستری را برای تفحص و بررسی ایمان در متن تجارب انسانی فراهم و خوانندگان را به تأملی عمیق در این زمینه دعوت می‌کند. آثار ادبی به‌طور مکرر، به تلاش‌ها و چالش‌های شخصیت‌ها در مواجهه با ایمان، شک و تردید و همچنین حضور الهی می‌پردازند. پیوند میان ایمان و ادبیات، حوزه‌ای پویا و الهام‌بخش است که در محیط‌های آموزشی و فراتر از آن، به‌طور مداوم به ترویج گفت‌وگو، درون‌‌نگری و درک عمیق‌تر از انسانیت مشترک انسان کمک می‌کند. این آثار با ارائه‌ دیدگاه‌های متنوع، بینش ژرف‌تر و جامع‌تری از پیچیدگی‌های نظام‌‌های اعتقادی و جست‌وجوی معنا برای خوانندگان به ارمغان می‌آورند. نویسندگان برجسته‌ای مانند سی.اس.لوئیس، فئودور داستایوفسکی و فلانری اونیل با مهارت و ظرافت، مضامین مرتبط با ایمان را در تار و پود روایت‌های خود تنیده و خوانندگان را به تأمل و تفکر درباره‌ مسائل معنوی دعوت می‌کنند. این درحالی است که فقط این نویسندگان نیستند که ایمان و ابعاد آن را در نوشته‌های خود متبلور می‌کنند بلکه اهل دین نیز ابزار ادبیات را به خدمت می‌گیرند و ایمان و اعتقاد را در قالب ادبیات می‌ریزند. خورخه ماریو برگولیو، معروف به پاپ فرانسیس، پاپ و رهبر کلیسای کاتولیک از اهالی ایمان و معرفتی است که دستی در نوشتن دارد و تاکنون چندین کتاب از او به چاپ رسیده است. او که اسقف رم و حاکم ایالت شهر واتیکان است، داستان زندگی خود را در کتاب جدیدی با عنوان زندگی، داستان من در طول تاریخ با جهانیان به اشتراک گذاشته است. 
این کتاب را انتشارات هارپر کالینز در ماه مارس ۲۰۲۴ به چاپ رساند و قرار است در کشورهایی مانند ایتالیا، ایالات‌متحده، بریتانیا، کانادا، برزیل، فرانسه، آلمان، مکزیک، پرتغال، اسپانیا، لهستان و امریکای جنوبی منتشر شود. کتاب زندگی، داستان من در طول تاریخ، چشم‌‌اندازی منحصر به ‌فرد از رویدادهایی را ارائه می‌دهد که بشریت از آغاز جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۳۹ تا به امروز شکل داده است. هارپر کالینز از سال ۱۸۱۷ تاکنون با سرگرم کردن، آموزش و الهام بخشیدن به نسل‌های مختلف به شکل‌‌دهی چشم‌انداز ادبی کمک کرده است. این انتشارات سابقه‌ای 200 ساله در امر نشر کتاب دارد و کار خود را به صورت یک چاپخانه خانوادگی آغاز کرد و در طول مدت دو قرن به یکی از غول‌های صنعت نشر تبدیل شده است. این انتشارات تنوع چشمگیری در کلیه زمینه‌ها داشته و در ترویج خاطرات شخصی، زمینه تاریخی، تاثیر جهانی و ارزش آموزشی کتاب زندگی، داستان من در طول تاریخ تلاش کرده است. این انتشارات که سابقه طولانی‌مدتی در چاپ زندگینامه داشته است، با چاپ این اثر به حفظ و به اشتراک‌گذاری خاطرات پاپ فرانسیس کمک کرده و در عین حال سود و منفعت زیادی را متوجه خود کرده است. 
این کتاب خوانندگان را به سفری خارق‌العاده در هشت دهه گذشته می‌‌برد و شامل لحظات بااهمیت زندگی پاپ فرانسیس و رویدادهای مهمی از قبیل سقوط دیوار برلین، کودتای ویدلا در آرژانتین، فرود ماه در سال ۱۹۶۹ و حتی جام جهانی ۱۹۸۶ و هنگامی که مارادونا گل نمادین «دست خدا» را به ثمر رساند، است و به خاطرات نابودی یهودیان توسط نازی‌ها، بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی، رکود اقتصادی سال ۲۰۰۸ فروپاشی برج‌های دوقلو و بیماری‌های همه‌گیر نیز می‌پردازد. از دیگر موضوعات برجسته‌ای که پاپ فرانسیس از آنها صحبت می‌کند، می‌توان به نابرابری‌های اجتماعی، بحران آب و هوا، جنگ، سلاح‌های اتمی، تبعیض نژادی و حمایت از زندگی، جنگ‌ها، نسل‌کشی‌ها و رکودهای اقتصادی نام برد. راوی این کتاب بین صدای شخصی که هم‌اکنون مقام پاپی را اختیار کرده و فابیو مارچس راگونا، روزنامه‌نگار ایتالیایی که این کتاب را تحریر کرده و زمینه تاریخی آن را ارائه می‌دهد، در نوسان است. پاپ فرانسیس جنگ جهانی دوم را به تفصیل شرح می‌دهد. او در زمان وقوع جنگ سه سال داشته و مشاهدات او مشتمل بر گفته‌های والدین خود از جنگ و نامه‌های بستگانش بوده که در اروپا زندگی می‌کردند. او در کتاب خود بر اهمیت یادآوری تاثیر ویرانگر جنگ بر خانواده‌های بی‌گناه و آسیب‌‌های ناشی از آن تاکید می‌کند. خانواده پاپ فرانسیس از ایتالیا به آرژانتین مهاجرت کردند. از این رو او در کتاب خویش مبارزاتی را که مهاجران با آن روبه‌رو هستند، بازتاب می‌دهد و دشمنی با آنها را محکوم و اذعان می‌کند که این خصومت از تعصب و شرارت ناشی می‌شود. او مدافع حرمت جان انسان‌هاست و یهودی‌ستیزی، نژادپرستی و تبعیض را محکوم می‌کند و در عین حال از پیشرفت علمی و فناوری شگفت‌زده می‌شود و بر لزوم استفاده اخلاقی از این پیشرفت‌ها تاکید می‌کند. او پیشرفت مسوولانه‌ای را تشویق می‌کند که به نفع بشریت باشد.
پاپ فرانسیس از دیرباز علاقه وافری به ادبیات داشته است. به گفته خود وی این گرایش، ریشه در دوران کودکی وی و زمانی داشته که پدرش برای او کتاب می‌خوانده است. از آن زمان است که ادبیات به منبع الهام‌بخش و غنی‌ برای او تبدیل شد. علاقه‌ پاپ به ادبیات، صرفا به خواندن و لذت بردن از متون خلاصه نمی‌شود. او در پی درک عمیق‌تر مفاهیم و مضامین ادبی و همچنین بررسی نقش و جایگاه ادبیات در جامعه است. از دیدگاه او ادبیات ابزاری قدرتمند برای شناخت و تفسیر تجارب انسانی است که می‌توان به واسطه‌ آن به لایه‌های عمیق‌تر وجود انسان نفوذ کرد و پیچیدگی‌های زندگی را به درک بهتری رساند. افزون بر این پاپ فرانسیس معتقد است که ادبیات می‌تواند نقشی اساسی در ارتقای سطح آگاهی و رفاه جامعه ایفا کند. به واسطه‌ داستان‌ها و شعرها، می‌توان به مسائل و چالش‌های اجتماعی پرداخت و در جهت یافتن راه‌‌حل‌های مناسب گام برداشت. در مجموع پاپ فرانیسس ادبیات را ابزاری ارزشمند برای شناخت خود و جهان پیرامون خود می‌‌داند. تعهد او به ادبیات، ناشی از ایمان او به قدرت و پتانسیل این حوزه برای ارتقاي زندگی انسان است. پاپ فرانسیس پیش از این چند کتاب دیگر، مستقلا یا به کمک اشخاص دیگر به نگارش درآورده که برخی آنها عبارتند از: نام خداوند رحمت است (The Name of God is Mercy)، این کتاب در باب رحمت و شفقت خداوند برای بشریت است. پاپ فرانسیس با چاپ این کتاب نشان داد که نویسنده‌ای برجسته به شمار می‌رود. این اثر در سال ۲۰۱۵ منتشر شد و کاوش عمیقی در رحمت و شفقت خداوند برای بشریت ارائه می‌دهد. پاپ فرانسیس از طریق حکایات و تأملات شخصی بر قدرت دگرگون‌کننده رحمت تاکید و خوانندگان را دعوت می‌کند تا آن را در زندگی خود بپذیرند. موضوع اصلی این کتاب الهام و امید است و خوانندگان این اثر اذعان کرده‌اند که اثر او شفقت، مهربانی و بخشش را در آنها برانگیخته و آنها را امیدوار کرده که رحمت خداوند بی‌حد و حصر و در دسترس همگان است. این جمله بخشی از کتاب است: «امر مهم در زندگی انسان‌ها این نیست که در طول مسیر زندگی زمین نخورند. نکته مهم این است که همیشه بلند شوند و روی زمین نمانند و زخم‌های خود را لیس نزنند.» این جمله به این معناست که شکست در زندگی اهمیت ندارد و تلاش دوباره است که اهمیت دارد. زیرا غرق شدن در غم و اندوه گذشته فقط آدمی را از پیشرفت باز می‌دارد. کتاب دیگر پاپ فرانسیس لوداتوسی (Laudato Si’: On the Care of Our Common Home) نام دارد. این کتاب درباره اهمیت به خانه مشترک ما، زمین و محیط زیست، است. محافظت از محیط زیست یکی از ارکان اساسی پاپ برای تصدی مقام پاپی بود. او کتاب لوداتو سی را به تنهایی و با تمرکز به مسائل زیست محیطی، تغییرات آب و هوایی و نیاز به تغییر محیط‌زیست و با تکیه بر تحقیقات علمی و بینش خود به نگارش درآورده است. او در کتاب اخیر خود، زندگی، داستان من در طول در تاریخ به محیط زیست اهمیت زیادی داده است.
کتاب‌های پاپ فرانسیس گستره وسیعی از موضوعات مختلفی از ایمان و عدالت اجتماعی تا تأملات شخصی را در بر می‌‌گیرند و هر کدام بینش‌های ارزشمندی در مورد دیدگاه‌ها و آموزه‌های او به اشتراک می‌گذارند. او به خوبی آگاه است که ادبیات از قدرت منحصر به فردی برای دگرگونی شخصیت و منش خوانندگان برخوردار است که نه تنها در سطح ذهن، بلکه در سطوح عمیق‌تر قلب و روح نیز تاثیرگذار است. داستان‌هایی که به مضامین رستگاری، بخشش و معضلات اخلاقی می‌پردازند، خوانندگان را به چالش واداشته و آنها را به بازنگری و ارزیابی باورها و ارزش‌های خود ترغیب می‌کنند. پاپ در معرفی اثر خود بیان داشته که این کتاب برای مردم، مخصوصا جوانان سودمند است، زیرا او در مقام فردی که روزگار درازی را پشت سر گذاشته به آنها یادآور می‌شود که چه فاجعه‌ای بر سر سیاره‌شان آمده و به آنها تذکار می‌دهد تا اشتباهات گذشتگان را تکرار نکنند. کتاب زندگی، داستان من در طول تاریخ یادآور تاریخ مشترک همه مردم و درس‌هایی است که می‌توان از آن آموخت و برای کسانی که مایلند درباره پاپ بیشتر بدانند، نوید خوانشی فوق‌العاده را می‌دهد. 
در دنیایی که اغلب افراد مشهور برای تحریر زندگینامه‌های خود از سایه‌نویس استفاده می‌کنند، پاپ آگاهانه و عامدانه از کمک فابیو مارچس راگونا استفاده کرده است. فابیو مارچس راگونا یک ایتالیایی و کارشناس در امور واتیکان است و پیش از این رویدادهایی مانند تشییع جنازه پاپ ژان پل دوم و انتخاب پاپ بندیکت شانزدهم را پوشش داده است. گفته می‌شود که او در تحریر کتاب با دقت هر فصل را تصحیح کرده و به جزيیات خاطرات پاپ دقت زیادی مبذول داشته است. پاپ با برگزیدن مارچس راگونا به‌طور غیرمستقیم او را نماینده خود معرفی کرده و نامش را بیش از پیش بر سر زبان‌ها انداخته است. اختیار کردن یک ایتالیایی و نویسنده‌ای که از سایه دوری می‌کند و در آفتاب قدم برمی‌دارد و از شهرت زیادی برخوردار است، خود سوالی است برای خوانندگانی که کتاب او را پر از صداقت و اخلاص می‌یابند.