احسان پناه‌بر
به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس، ولودیمیر زلنسکی، ريیس‌جمهور اوکراین اعلام کرده است که نیروهای اوکراینی «کنترل رزمی» مناطقی را به دست آورده و آن را تضمین کرده‌اند که نیروهای روسی در اوایل ماه جاری در منطقه شمال شرقی خارکف تسخیر کرده بودند. در همین حال، به گفته مقامات محلی، روز شنبه دو نفر در حمله هوایی به شهر خارکف، پایتخت این منطقه کشته شدند. شهر خارکف در حدود 20 کیلومتری مرز روسیه قرار دارد. نیروهای روسیه در هفته های اخیر روستاهایی را در این منطقه به عنوان بخشی از فشار گسترده و جدیدی علیه نیروهای اوکراینی تصرف کرده‌اند. تحلیلگران معتقدند که آنها ممکن است در تلاش باشند تا شهر خارکف را در تیررس توپخانه قرار دهند. زلنسکی در سخنرانی ویديویی شبانه خود در شامگاه جمعه گفت که مقامات اوکراینی از زمان آغاز حمله در 10 مه بیش از 11 هزار نفر را از منطقه تخلیه کرده‌اند. او در عین حال تاکید کرد که قوای اوکراینی اکنون موفق شده‌اند کنترل منطقه مرزی را به دست گیرند و قوای روس را از آن بیرون کنند.
در همین حال، خبرگزاری دولتی روسیه روز جمعه به نقل از ویکتور وودولاتسکی، نماینده مجلس سفلی روسیه گفت که نیروهای روسی اکنون بیش از نیمی از شهر ووچانسک در 5 کیلومتری مرز را تحت کنترل دارند. ووچانسک از زمانی که روسیه حمله به منطقه خارکف را آغاز کرد، نقطه عطف جنگ در این منطقه بوده است. همچنین، خبرگزاری دولتی روسیه به نقل از وودولاتسکی گزارش داده است که پس از تامین امنیت ووچانسک، نیروهای روسیه شهرهای اسلوویانسک، کراماتورسک و پوکروفسک را در منطقه همسایه دونتسک هدف قرار خواهند داد. این اظهارات نشان‌دهنده پیشروی گسترده تر روسیه در منطقه خارکف است.
به نظر می‌رسد که حمله روسیه به خارکف حمله جدید هماهنگی است که شامل آزمایش دفاع اوکراین در منطقه دونتسک در جنوب آن می‌شود. وزارت دفاع روسیه روز شنبه اعلام کرد که نیروهای این کشور روستای آرخانهلسکه در منطقه دونتسک را تصرف کرده‌اند و در عین حال حملاتی را در مناطق شمالی سومی و چرنیهیو آغاز کرده‌اند. ولادیمیر پوتین، ريیس جمهور روسیه مدعی است که ارتش کرملین در حال تلاش برای ایجاد یک «منطقه حايل» در منطقه خارکف برای جلوگیری از حملات فرامرزی اوکراین است. دور جدید عملیات روسیه بزرگ‌ترین آزمون قوای اوکراین از زمان حمله مسکو در 24 فوریه 2022 قلمداد می‌شود. نیروهای اوکراینی، به‌رغم کمک‌های مالی و تسلیحاتی اروپا و ایالات‌متحده، همچنان در موضع ضعف قرار دارند و در امتداد خط مقدم حدود 1000 کیلومتری تقریبا در همه جبهه ها تحت فشار هستند.
علاوه بر عملیات نظامی زمینی در امتداد مرز شمال شرقی اوکراین، روسیه به بمباران منطقه خارکف با موشک، بمب‌های هوایی هدایت‌شونده و هواپیماهای بدون سرنشین ادامه می‌دهد. اوله سینیهوبوف، فرماندار خارکف گفت که بر اثر برخورد یک بمب هوایی به فروشگاه بزرگ تجهیزات ساختمانی در شهر خارکف در بعدازظهر شنبه دو نفر کشته و 33 نفر زخمی شدند. ایهور ترخوف شهردار خارکف نیز گفت که بمب دومی هم به پارک مرکزی شهر اصابت کرد. زلنسکی حمله هوایی به این فروشگاه را «مظهر جنون روسیه» خواند و از کشورهای غربی درخواست کرد که سامانه‌های دفاع هوایی را در اختیار اوکراین بگذارند. او در پستی در شبکه ایکس گفت: «وقتی به رهبران جهان می‌گوییم که اوکراین به حفاظت دفاع هوایی کافی نیاز دارد، به معنای واقعی کلمه در مورد این موضوع صحبت می‌کنیم که چگونه اجازه چنین حملاتی علیه شهروندان عادی را به روسیه ندهیم.» مشکلات اوکراین در ماه‌های اخیر درحالی که تلاش می‌کند در برابر دشمن بسیار بزرگ‌تر خود مقاومت کند، رو به افزایش بوده است و به نظر می‌رسد که جنگ در مقطعی حساس قرار دارد.
اگرچه حمله روسیه در نزدیکی خارکف توجه عمومی را به خود جلب کرده است، مسکو همچنان تلاش اصلی خود را بر تصرف بقیه منطقه دونباس در شرق اوکراین متمرکز می‌کند. نیروهای روسی طی دو هفته گذشته به دستاوردهای فزاینده‌ای در جبهه شرقی، به ویژه در نزدیکی شهر کوچک اما از نظر نظامی مهم چاسیو یار، دست یافته‌اند. درحالی که پیشروی‌های روسیه جزيی بوده است، وضعیت به دلیل کمبود نیروی انسانی اوکراین ناپایدار و به شدت شکننده است. این امر به دلیل آن است که حمله روسیه به خارکف باعث شده نیروهای اوکراینی بیشتری از جبهه‌های دیگر به خارکف کشانده شوند. پس از چند دستاورد سریع اولیه، پیشرفت روسیه در جهت خارکف تا حد زیادی متوقف شده است. با این حال، این حمله در هدف احتمالی خود به موفقیت‌هایی دست یافته است. این هدف شامل وادار کردن کی‌یف برای منحرف کردن و پخش شدن نیروهایی است که شدیدا به آنها نیاز داشتند. اوکراین چند روز قبل از اینکه روسیه حمله خود را در 10 مه به منطقه خارکف آغاز کند، واحدهایی را به منطقه خارکف منتقل کرد. برخی از واحدهای اعزامی به سمت خارکف قبلا از چاسیو یار و روستاهای مجاور دفاع کرده بودند. پس از استقرار مجدد، روسیه تا حدودی در بخش راهبردی چاسیو یار دست بالا به دست آورده است.
در هفته‌های قبل از حمله خارکف، به نظر می‌رسید که اوضاع در اطراف چاسیو یار تثبیت شده باشد. روسیه در اوایل آوریل عملیات خود را در چاسیو یار آغاز کرد. در اواسط ماه، نیروهای مسکو روستای مهم بوهدانیوکا، در شمال شرقی شهر را تصرف کردند و در حومه منطقه کوچک موسوم به «کانال» در شرق چاسیو یار موضع گرفتند. نیروهای روسی، در جنوب آن منطقه تا لبه شرقی کانال سیورسکی دونتس-دونباس پیشروی کردند. این کار باعث شده است شهر به دو قسمت شکافته شود و مانع دفاعی طبیعی را فراهم می‌کند. با این حال پیشروی‌های روسیه در این منطقه هم متوقف شده است.
به عقیده جان هاردی، تحلیلگر مسائل روسیه، به نظر می‌رسد که روسیه تاکتیک‌های خود را تغییر داده و استفاده از خودروهای زرهی تهاجمی را کاهش داده است. روس‌ها در ابتدا حملات مکانیزه منظمی را در منطقه چاسیو یار انجام داده بودند. حمله اولیه، که در اوایل آوریل آغاز شد، طبق گزارش‌ها شامل 32 خودروی زرهی تهاجمی بود، درحالی که به نظر می‌رسید حملات بعدی در مقیاس کمتری باشد. این مقیاس کوچک نشان‌دهنده کاهش توانایی روسیه برای برنامه‌ریزی و اجرای عملیات تهاجمی به دلیل تلفات سنگین در میان افسران و سربازان حرفه‌ای است. به گزارش یورونیوز به نقل از سربازان اوکراینی، با گذشت زمان و افزایش تلفات وسایل نقلیه روسی، روسیه بر حملات حتی در مقیاس کوچک‌تر از سوی سربازان پیاده با استفاده از وسایل نقلیه همچون دوچرخه، موتوسیکلت و وسایل نقلیه شهری تاکید کرد.
به باور اندرو آزبورن، تحلیلگر مسائل روسیه، گرفتن چاسیو یار موقعیت روسیه را در جهت حمله تابستانی مورد انتظار تقویت می‌کند و احتمالا به پیشرفت‌های سریع‌تر منجر می‌شود. این شهر در ارتفاعات واقع شده است که مزیتی برای خدمه هواپیماهای بدون سرنشین روسی با دید وسیع‌تر ایجاد می‌کند و به توپخانه روسی اجازه می‌دهد شهر مجاور کوستیانتینیوکا، مرکز لجستیکی بسیار مهم و همچنین سکونتگاه‌های در امتداد بزرگراه از آنجا به شهر را بمباران کنند. درحالی که پیشرفت روسیه در جبهه شرقی رو به گسترش است، دستاوردهای آن منعکس‌کننده کمبود نیروی انسانی اوکراینی است که رفع آن زمان می‌برد. حمله خارکف این چالش را برای اوکراین تشدید کرده است و روسیه ممکن است یک حمله کوچک‌تر دیگر را در استان سومی برای پخش و منحرف کردن بیشتر نیروهای اوکراینی آغاز کند. احتمالا مسکو امیدوار است که فرسایش و فشار مداوم بر چندین محور درنهایت منجر به فروپاشی خطوط اوکراین در نقطه‌ای در امتداد جبهه شرقی شود. زمان نشان خواهد داد که آیا کی‌یف می‌تواند نیروی انسانی کافی را برای تثبیت خطوط خود بسیج کند؟ به گفته آزبورن، در این میان، اوکراین باید دستاوردهای مسکو را تا حد امکان پرهزینه کند تا ظرفیت نظامی روسیه را کاهش دهد.
سیگنال پوتین برای آتش‌بس
همزمان باحملات پراکنده روس‌ها به جبهه‌های شرقی خبرگزاری رویترز در گزارشی اختصاصی مدعی است که پوتین خواستار آتش‌بس اوکراین در شرایط فعلی و در امتداد خط مقدم کنونی است. به نظر، روسیه با حمله به منطقه خارکف در تلاش بوده تا با برگ برنده این منطقه و مناطق دیگر، پای میز مذاکره برای صلح با اوکراین بیاید. چهار منبع روسی به رویترز گفتند که ولادیمیر پوتین، ريیس‌جمهور روسیه آماده است تا جنگ در اوکراین را با مذاکره بر سر به رسمیت شناختن خطوط کنونی میدان جنگ از سوی اوکراین متوقف کند. این چهار منبع گفتند که در صورت عدم پاسخگویی کی‌یف و غرب، او آماده است تا همچنان به جنگ علیه اوکراین ادامه دهد. سه منبع آگاه که با گفت‌وگوهای اطرافیان پوتین آشنا هستند، به رویترز گفتند که رهبر کهنه‌کار روسیه به گروه کوچکی از مشاوران خود نسبت به تلاش‌های مورد حمایت غرب برای متوقف کردن مذاکرات و تصمیم ولودیمیر زلنسکی برای رد مذاکرات ابراز ناامیدی کرده است. یکی از منابع که با پوتین کار کرده و از مکالمات سطح بالا در کرملین اطلاع دارد، گفت: پوتین می‌تواند تا هر زمان که به خواسته‌هایش برسد و جنگ نیز طول بکشد، بجنگد. این منبع گفت اما او همچنین آماده آتش‌بس برای متوقف کردن جنگ است. منبع پنجم در مورد توقف جنگ در خط مقدم فعلی اظهارنظری نکرده است.
پوتین در پاسخ به پرسشی درباره گزارش رویترز در نشستی خبری در بلاروس در روز جمعه گفت که مذاکرات صلح باید از سر گرفته شود. او گفت که اجازه دهید آنها مذاکرات را از سر بگیرند و افزود که مذاکرات باید براساس واقعیت‌های میدانی و براساس برنامه‌ای باشد که در تلاش قبلی برای دستیابی به توافق در هفته‌های اول جنگ توافق شده است و نه براساس آنچه که یک طرف می‌خواهد. دمیترو کولبا، وزیر خارجه اوکراین در روز شنبه در شبکه اجتماعی نوشت که رهبر روسیه در تلاش است تا با استفاده از اطرافیان خود برای ارسال «سیگنال‌های ساختگی» درباره آمادگی ادعایی خود برای توقف جنگ، نشست صلح به ابتکار اوکراین در ماه آینده در سويیس را از مسیر خود منحرف کند. پوتین در حال حاضر هیچ تمایلی برای پایان دادن به تجاوزات خود به اوکراین ندارد. کولبا گفت که تنها صدای اصولی و متحد اکثریت جهانی می تواند او را وادار کند که صلح را به جای جنگ انتخاب کند. میخايیلو پودولیاک، مشاور ريیس‌جمهور اوکراین نیز گفت که پوتین از دموکراسی‌های غربی می‌خواهد که شکست را بپذیرند.
به‌زعم گای فالکونبریج، ريیس دفتر مسکو خبرگزاری رویترز، پوتین در حال حاضر هیچ تمایلی برای پایان دادن به حملات خود به اوکراین ندارد. او معتقد است که به نظر نمی‌رسد ولودیمیر زلنسکی در شرایط فعلی با شرایط پوتین موافقت کند، چراکه امیدوار است کمک‌های بیشتر از جانب غرب او را از فشار درآورد. با این حال، منابع آگاه گفتند که پوتین که در ماه مارس مجددا برای یک دوره شش ساله انتخاب شد، در عوض از شتاب فعلی روسیه برای پشت سر گذاشتن جنگ استفاده خواهد کرد. آنها مستقیما در مورد وزیر دفاع جدید اظهارنظر نکردند. دیمیتری پسکوف، سخنگوی پوتین، در پاسخ به درخواست برای واکنش به این اظهارنظرها، گفت که این کشور «جنگ ابدی» نمی‌خواهد.
دو منبع، براساس اطلاعاتی که از مکالمات در رده‌های بالای کرملین داشتند، گفتند که پوتین معتقد است که دستاوردهای جنگ تاکنون برای نشان دادن پیروزی به مردم روسیه کافی است. مهم‌ترین درگیری زمینی اروپا از زمان جنگ جهانی دوم تاکنون جان ده‌ها هزار نفر از هر دو طرف را به همراه داشته و به تحریم‌های گسترده غرب علیه اقتصاد روسیه منجر شده است. این درحالی است که جنگ همچنان در این نقطه ادامه دارد و چشم‌انداز روشنی برای پایان آن نمی‌توان متصور بود.
سه منبع گفتند پوتین درک کرده است که هرگونه پیشرفت چشمگیر جدید مستلزم بسیج سراسری دیگری است که او در شرایط فعلی نمی‌خواهد بدان تن دهد. یکی از منابعی که به ريیس‌جمهور روسیه نزدیک است، می‌گوید محبوبیت او پس از اولین بسیج در سپتامبر 2022 کاهش یافت و فراخوان ملی بخشی از جمعیت در روسیه، صدها هزار مرد در سن سربازی را وادار به ترک کشور کرد. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که محبوبیت پوتین چندین درصد کاهش یافته است. پسکوف، سخنگوی کرملین در این رابطه گفت روسیه نیازی به بسیج مجدد نیرو ندارد و در عوض مزدوران داوطلب را برای نیروهای مسلح استخدام می‌کند. به عقیده کارشناسان، چشم‌انداز آتش‌بس یا حتی مذاکرات صلح در حال حاضر دور از دسترس به نظر می‌رسد.
زلنسکی بارها گفته است که مذاکرات صلح نباید براساس شرایط پوتین آغاز شود. او متعهد شده است که سرزمین‌های از دست رفته، از جمله کریمه را که روسیه در سال 2014 ضمیمه کرد، پس بگیرد. او در سال 2022 فرمانی را امضا کرد که به طور رسمی هرگونه مذاکره با پوتین را «غیر‌ممکن» اعلام کرد. یکی از منابع پیش‌بینی کرد که هیچ توافقی در زمانی که زلنسکی در قدرت بود اتفاق نمی‌افتد مگر اینکه روسیه او را دور بزند و با واشنگتن به توافق برسد. با این حال، آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات‌متحده، هفته گذشته در سخنرانی خود در کی‌یف به خبرنگاران گفت که باور دارد پوتین به مذاکرات جدی برای پایان جنگ و رسیدن به صلح علاقه‌مند نیست. سه منبع به رویترز گفتند، در غیاب آتش‌بس، پوتین می‌خواهد تا آنجا که ممکن است قلمرو خود را برای افزایش فشار بر اوکراین دراختیار بگیرد و در عین حال به دنبال بهره‌برداری از فرصت‌های غیرمنتظره برای مذاکره باشد. نیروهای روسیه حدود 18درصد از اوکراین را تحت کنترل دارند و در این ماه به منطقه شمال شرقی خارکف نیز حمله کردند. پوتین روی جمعیت بزرگ روسیه در مقایسه با اوکراین حساب می‌کند تا نیروی انسانی برتر را حتی بدون بسیج نیروهای اجباری حفظ کند.