گزارش اختصاصي« اعتماد» از اختتاميه جشنواره كن ۲۰۲۴
ساختار شكني جشنواره براي فيلمساز ايراني
لادن موسوي
مراسم اختتاميه جشنواره كن ۲۰۲۴ در سالن لويي لومير، كه سالن اصلي كاخ جشنواره با ظرفيت بيش از دو هزار و سيصد صندلي است، برگزار شد. مجري اين مراسم «كميي كوتن» بازيگر و كمدين معروف فرانسوي بود كه اجراي مراسم افتتاحيه را هم بر عهده داشت.
«گرتا گرويك»كارگردان زن امريكايي كه ساخت چندين فيلم از جمله باربي را كه در سال ۲۰۲۳ سروصداي زيادي برپا كرد را در كارنامه خود دارد رييس هيات داوران امسال بخش مسابقه اصلي جشنواره كن بود.
مدير جشنواره كن «ايريس كنوبلاخ» و «تيري فرمو» مدير اجرايي (و البته همه كاره جشنواره) كن بر بالاي پله‌هاي فرش قرمز كن از ستارگان سينماي جهان كه در اين مراسم شركت مي‌كنند استقبال كردند. عوامل فيلم‌هايي كه جايزه مي‌برند هميشه در مراسم اختتاميه شركت مي‌كنند. هميشه ساعاتي قبل از اختتاميه از طرف جشنواره به عوامل فيلم‌هاي برنده تلفن زده شده و بدون اينكه بگويند چه جايزه‌اي را برنده‌اند، به آنها مي‌گويند تا حتما در مراسم حاضر شوند. بنابراين با نگاه كردن به فرش قرمز و ديدن عوامل فيلم‌هاي مختلف مي‌توانيم به اين نكته پي ببريم كه چه فيلم‌هايي جزو برندگان امسال جشنواره هستند. در كناراين‌ها، هرساله بسياري از ستاره‌هاي سينماي جهان هم كه امسال فيلمي نداشته‌اند براي تماشاي اين مراسم و البته به دعوت جشنواره به روي فرش قرمز اين مراسم حاضر مي‌شوند.
اين مراسم، هميشه خيلي كوتاه و مفيد و مختصر است و كلا يك ساعت هم طول نمي‌كشد. اينجا از سخنراني‌هاي طولاني و كش‌دار مديران و وزيران و رؤسا خبري نيست. «تيري فرمو» حتي روي صحنه هم نمي‌آيد و هميشه در آخر سالن، ايستاده مراسم را دنبال مي‌كند. مراسم امسال هم مثل هميشه كوتاه بود و بعد از چند جمله از مجري مراسم درباره جادوي سينما، از «لوبنا ازابال» بازيگر بلژيكي كه امسال رييس هيات داوران بخش فيلم‌هاي كوتاه بود درخواست كرد تا به روي صحنه آمده و نخل طلا را به بهترين فيلم كوتاه اهدا كند. اين جايزه به فيلم « مردي كه نمي‌توانست ساكت بماند»به كارگرداني « نبوجسا ليسپچويك» از كشور كرواسي رسيد. بعد از اين جايزه، نوبت به يكي از جوايز متفاوت و با پرستيژ كن كه جايزه «دوربين طلايي» است شد. اين جايزه، تنها جايزه مشترك در تمام بخش‌هاي جشنواره كن است. تمام كارگرداناني كه با فيلم بلند اول‌شان در جشنواره حضور دارند، چه در بخش مسابقه اصلي يا نوعي نگاه، و چه در ديگر بخش‌هاي جانبي مثل هفته منتقدين يا دو هفته كارگردانان، به‌طور خودكار در اين بخش با هم به مسابقه مي‌پردازند كه هيات داوران مخصوص به خودش را دارد. رييس هيات داوران امسال اين بخش به‌طور مشترك «بالوجي» كارگردان و «امانوئل بئارت» بازيگر فرانسوي بودند. امسال هم مثل پارسال برنده اين جايزه از بخش «نوعي نگاه» بود. جايزه دوربين طلايي امسال به كارگردان جوان « هالفدان اولمن توندل» براي فيلم « ارمان» رسيد كه نوه «اينگمار برگمن» سناريست و كارگردان فقيد سوئدي است .
بعد از اين دو جايزه، مجري مراسم، داوران بخش مسابقه اصلي را يكي‌يكي صدا كرد تا بر روي صحنه آمده و بر روي صندلي‌هاي خود نشسته تا تكليف جوايز بخش اصلي را روشن كنند.
جايزه بهترين بازيگر مرد امسال به « جسي پلمنز »براي فيلم « نوعي از مهرباني» اهدا شد كه يكي از بهترين‌هاي امسال جشنواره بود و در هر سه اپيزود فيلم غريب «يورگس لانتيموس» خوش درخشيد. او از «سباستين استان» كه نقش «ترامپ» را بازي كرده بود پيشي گرفت. اين بازيگر هاليوودي اما به مراسم نيامده بود و يكي از عوامل گروه جايزه را از طرف او قبول كرد. جايزه بهترين بازيگر زن، اما باعث حرف و حديث‌هاي زيادي شد. براي اولين‌بار اين جايزه به يك شخص تعلق نگرفت. اين جايزه به تمام بازيگران زن فيلم « اميليا پرز» ساخته «جك اوديار» اهدا شد.
كمدي موزيكالي كه درباره تغيير جنسيت يكي از سران مافيا بود. حدس خيلي‌ها اين بود كه جشنواره كن، به دليل عقايد سنتي‌اش، يا هيات داوران، به دليل مخالفت يك يا چند تن از اعضايش اين جايزه را به «كارلا- سوفيا گاسكون» بازيگر ترانس ژانر اين فيلم ندادند. چون مسلما اگر قرار بر دادن اين جايزه به كسي در اين فيلم بود، حتما حق او بود… داوران اما در حركتي غير معمول اين جايزه را بين تمام بازيگران زن فيلم قسمت كردند كه «سلنا گومز» هم جلوشان بود. او به نظر اكثريت ما، يكي از نقاط منفي فيلم بود و قطعا حقش بردن هيچ جايزه‌اي نبود. در مصاحبه مطبوعاتي بعد از اختتاميه در جواب سوال رك يكي از خبرنگاران در اين باره اما، «گرتا گرويك» رييس هيات داوران گفت كه آنها فكر كردند كه سه بازيگر زن فيلم در كنار هم توانسته‌اند فيلم «اميليا پرز» را چيزي كه هست كنند و جايزه دادن به يكي از اين بازيگران ناديده گرفتن اين كار گروهي بود. جايزه بهترين فيلمنامه جشنواره كن ۲۰۲۴ به « كورالي فرجه »براي فيلم « ماده » رسيد كه به حق بود. اين فيلم كه يكي از سه فيلم مورد علاقه من در جشنواره امسال در ژانر «بادي هارور» بود، داستاني درست و دقيق داشت و حرف مهمي را در دنياي امروز درباره مشكلات زنان و عدم علاقه به خود و تاثير منفي عمل‌ها و تزريق‌هاي زيبايي داشت. «كورالي فرجه» كه كارگردان اين فيلم هم هست، در موقع گرفتن جايزه گفت كه خوشحال است كه مي‌بيند كه زنان، انقلابي جهاني را شروع كرده‌اند كه در حال تغيير دنياست. او گفت كه اميدوار است كه فيلمش سنگ كوچكي در بناي اين دنياي جديد باشد.
امسال هيات داوران تصميم گرفت كه جايزه‌اي ويژه را اهدا كند كه در جشنواره كن به‌طور هميشگي وجود ندارد و جزو هفت جايزه اصلي نيست. آنها اين جايزه را به فيلم «دانه انجير مقدس» به كارگرداني «محمد رسول اف» اهدا كردند.
جايزه بهترين كارگرداني جشنواره كن هم به « ميگائل گومز»، اين كارگردان پرتغالي براي فيلم «دور بزرگ» اهدا شد. فيلمي كه حال و گذشته و پلان‌هاي رنگي و سياه و سفيد را با هم مخلوط كرده و در چندين كشور مختلف فيلمبرداري شده بود. اين يكي از معدود جوايز امسال است كه با آن موافق نبودم.
فيلم «اميليا پرز» اما توانست جايزه ديگري را هم از آن خود كند. جايزه ويژه هيات داوران جشنواره كن هم به اين فيلم به كارگرداني «جك اوديار» اهدا شد. فيلم «همه ما به عنوان نور تصور مي‌كنيم» به كارگرداني «پايال كاپاديا» هم همانطور كه حدس زده بودم يكي از جوايز اصلي جشنواره، «جايزه بزرگ» را از آن خود كرد. اين كارگردان زن جوان كه اين تجربه فيلم دومش بود به همراه سه بازيگر زن فيلمش كه سه نقش اصلي را بازي مي‌كردند به روي صحنه آمد و جايزه را تحويل گرفت. بردن اين جايزه از طرف اين فيلم نشان داد كه همچنان سادگي و ساخت بي‌شيله و پيله فيلم، مهم‌تر از شلوغ‌كاري‌هايي است كه خيلي از كارگردانان و فيلم‌هاي امسال درگير آن بودند. حضور اين فيلم در بخش مسابقه جشنواره كن براي سينماي هند به‌شدت مهم بود، چون كه بعد از 30 سال، اين اولين فيلم از اين كشور است كه در بخش مسابقه جشنواره كن حضور داشت.
بعد از اين جوايز و قبل از اعلام برنده نخل طلا، جشنواره كن نخل افتخاري به «جرج لوكاس» كارگردان مطرح امريكايي تقديم كرد. اين دومين نخل افتخاري امسال جشنواره بود. اولين اين نخل‌ها به « مريل استريپ» در مراسم افتتاحيه اهدا شد كه براي‌تان از آن گفتم. اين نخل افتخاري براي يك عمر فعاليت در عرصه سينما به اين كارگردان معروف كه از جمله براي سلسله فيلم‌هاي «جنگ ستاره ها» و «اينديانا جونز»در جهان شناخته شده است اهدا شد. «فرانسيس فورد كاپولا» براي اهداي اين جايزه به دوست و هموطن خود به روي صحنه آمد كه باعث تعجب و خوشحالي فراوان « جرج لوكاس» شد. او گفت كه خوشحال است كه اين جايزه باارزش را از دست دوست و رفيق ديرينه و برادر بزرگ خود « كاپولا» مي‌گيرد. حضور اين دو غول سينماي جهان، در كنار هم بر روي سن، يكي از جذاب‌ترين قسمت‌هاي برنامه اختتاميه بود.
و بالاخره و در انتها مهم‌ترين جايزه جشنواره كن ۲۰۲۴ كه نخل طلا است به فيلم «آنورا»به كارگرداني « شان بيكر» اهدا شد. اين فيلم هم كه مفصل براي‌تان چند روز پيش از آن نوشتم، يكي از فيلم‌هاي محبوب امسال من در جشنواره بود كه پيش‌بيني جايزه گرفتنش را كرده بودم. داستان فيلم درباره «آنورا» دختر جواني است كه به رقص اگزوتيك در كلابي شبانه در نيويورك مشغول است و با پسر يكي از پولدارترين شخصيت‌هاي روس آشنا مي‌شود و ازدواج مي‌كند. كمدي دراماتيكي كه واقعا امسال در بين فيلم‌هاي متوسط كن خوش درخشيد. داستان چند فيلم آخر اين كارگردان امريكايي همه درباره اين افراد است و اين موضوع دغدغه اصلي كارگردان محسوب مي‌شود. فيلم «آنورا» اولين فيلم امريكايي پس از «درخت زندگي» ساخته «ترنس ماليك» در سال ۲۰۱۱ است كه نخل طلا را بعد از ۱۳ سال نصيب امريكايي‌ها كرد.
تقريبا با تمام جوايز، غير از بازيگر زن و كارگرداني موافقم و پيش‌بيني‌هايي كه درباره جايزه گرفتن اين فيلم‌ها كرده بودم درست از آب درآمدند. تنها شگفتي اين جوايز برايم ناديده گرفته شدن فيلم‌هاي «دختر جوان و سوزن» به كارگرداني «مگنوس وان هورن» و «ليمونوف» به كارگرداني «كيريل سربرنيكوف» است كه در كمال تعجب هيچ جايزه‌اي را از آن خود نكردند. من اگر بودم جايزه بازيگر زن را به « ويك كارمن سون» براي فيلم «دختري جوان…» و جايزه كارگرداني را به كارگردان روسي «ليمونوف» مي‌دادم!! هرساله اما يكي دو فيلم هستند كه خوبند و ناديده گرفته مي‌شوند. به هر حال و در آخر بردن و باختن در جشنواره‌ها بستگي به سليقه هيات داوران و ارتباط برقرار كردن يا نكردن‌شان با فيلم دارد… وگرنه تنها حضور در چنين جشنواره‌اي خودش به تنهايي برد محسوب مي‌شود.
و بالاخره جشنواره كن امسال هم با همه فيلم‌هايش، كاخ جشنواره و فرش قرمزش، سالن‌هاي تاريك و صندلي‌هاي مخملش، صف‌هاي بي‌پايان براي ديدن فيلم‌ها، مصاحبه‌هاي مطبوعاتي و بحث و گفت‌وگوهاي بعد از نمايش فيلم‌ها با خبرنگاراني از كشور‌هاي مختلف و كم خوابي‌ها به پايان رسيد. دوازده روز استثنايي كه ساعت‌هايش به سرعت برق و باد گذشتند و چشم بر هم نزده تمام شدند. ديشب اين هفتاد و هفتمين جشنواره كن هم به سر آمد و عده‌اي خوشحال از جوايز و عده‌اي هم سرخورده از ديده نشدن فيلم‌شان شدند كه مرسوم تمام مسابقات و جشنواره‌هاست. در اين مدت بيست و دو فيلم ديدم، كه دو‌تاي‌شان در بخش خارج از مسابقه اصلي بودند، چند‌تاي‌شان را دوست داشتم، تعدادي را نه و از ديدن دو، سه تاي‌شان خسته و گاهي عصباني هم شدم و از تقريبا تمامي آنها براي‌تان نوشتم… اميدوارم كه با اين گزارشات، شما هم در فكر و ذهن‌تان با من به اين جشنواره سفر كرده باشيد. تا سال بعد بدرود.