يك رييس دولت بايد بداند...
حامد اكبري
امروز در آستانه انتخابات زود هنگام رياست‌جمهوري چهاردهم لازم است بدانيم كه يك رييس دولت در دنياي تماما ديجيتال شده در حوزه اطلاعات و ارتباطات چه چيزهايي را بايد بداند. يك رييس دولت در دنياي امروز بايد با مفاهيم و تكنولوژي‌هاي نوين آشنا باشد و بتواند از آنها براي بهبود خدمات دولتي و ارتقاي كيفيت زندگي شهروندان بهره‌برداري كند. اين مسووليت‌ها و وظايف نيازمند درك عميق از فناوري‌هاي اطلاعات و ارتباطات، اقتصاد ديجيتال و نوآوري‌هاي مدرن است. يك رييس دولت بايد دولت الكترونيك را عميقا بشناسد و بداند وقتي مي‌گوييم دولت الكترونيك در مورد چه ظرفيت حساسي صحبت مي‌كنيم. خدمات دولت الكترونيك با كيفيت، آنلاين و بدون دردسر براي شهروندان تكليف دولت است و نه حق او كه بتواند اجرايش كند يا نه. رييس دولت بايد بداند هوش مصنوعي چيست و چه كاربردهايي دارد. اجمالا بايد بداند فرآيند يادگيري ماشيني چيست و چه امكاناتي به دست مي‌دهد. رييس دولت بايد بداند ChatGPT به عنوان پيشاهنگ هوش مصنوعي‌هاي عمومي‌سازي شده چيست و الگوي مدل‌هاي زباني در هوش مصنوعي اساسا چيست. رييس دولت بايد ماهيت ديتا و اطلاعات را بشناسد. مكانيسم‌هاي جمع‌آوري اطلاعات را بشناسد و روش‌هاي ارزيابي و روزآمدسازي اطلاعات را بشناسد. از بزرگ‌ترين موانع توسعه‌اي در حوزه حكمراني اطلاعات عدم فهم دقيق از داده‌ها و اطلاعات است. رييس دولت بايد ارتباط داده‌هاي اداري در سازمان‌ها را بشناسد و به اقتصاد پنهان پشت آن آگاه باشد. رييس دولت بايد موضوع احراز هويت آنلاين را درك كند. فهم درست از احراز هويت آنلاين به عنوان راه‌حل براي اجراي بالاترين سطح امنيتي بدون نگراني مي‌تواند براي ساير سرويس‌ها راه‌گشا باشد. رييس دولت بايد eligibility را به‌خوبي درك كند و آن را به‌جاي رويكرد ارايه خدمات الكترونيكي در پيش بگيرد. eligibility يا استحقاق يعني هر فرد حقيقي بر اساس داده‌هاي هويتي و ساير شؤون زندگي‌اش تمامي حقوقي كه براي فرد از ميان قوانين حاصل مي‌شود را كشف و براي وي فعال كند.
رييس دولت بايد نظام‌هاي حكمراني داده‌محور و حكمراني اطلاعات ساير كشورها را بشناسد و بداند چه دستاوردهايي براي كشور به همراه خواهد داشت.
رييس دولت بايد بداند كه موضوع داده‌ها و اطلاعات و فضاي حاكم بر آنها مطلقا امنيتي نيست و نبايد بحث‌هاي فني، امنيتي تلقي شود.
يك رييس دولت بايد بداند عدم وجود سرويس‌هاي گسترده آنلاين و حتما غيرمتمركز مي‌تواند آسيب‌پذيري كشور در مواقع بحران را بسيار كاهش دهد.
رييس‌جمهور بايد بداند دولت به عنوان رگولاتور در حوزه‌هاي اطلاعات و ارتباطات و اقتصاد ديجيتال تقريبا چيز خاصي از واقعيت نمي‌داند و به متخصصان صد درصد اعتماد كند.
رييس دولت بايد بداند اگر در هيچ حوزه‌اي به بخش خصوصي اعتماد نكرد در حوزه اطلاعات و ارتباطات و اقتصاد ديجيتال اتفاقا فقط به بخش خصوصي اعتماد كند.
رييس‌جمهور بايد بداند وزرا و معاوناني كه دركي از دولت الكترونيك ندارند در امروز ايران به هيچ دردي نخواهند خورد. وزرا هم بايد به ابعاد مختلف هوش مصنوعي و اقتصاد ديجيتال و علم اطلاعات آگاه باشند.
رييس‌جمهور بايد بداند كه وزراي اقتصادي كشور و روساي نهادهاي مالي در كشور بايد با دقت با پروتكل‌هاي مالي، نرم‌افزاري، تنظيم‌گري‌هاي بين‌المللي آشنا باشند. حوزه مالي و بانكي در دنيا به‌طور كامل از فضاي سنتي خارج و تماما ديجيتال شده و با اقتصاد اطلاعات اداره مي‌شود. اگر در حوزه فناوري‌هاي مالي و بانكي با پروتكل‌هاي بين‌المللي همراه نشويم صدها برجام هم گره ما را نخواهد گشود.
رييس‌جمهور بايد بداند وزيري كه با ابزارهاي معمولي ديجيتال داخلي و خارجي مانوس نيست، تقريبا حضورش در كابينه و سازمانش بي‌فايده خواهد بود. وزرا بايد با اپليكيشن‌ها كاملا راحت باشند و كار كنند.
يك رييس دولت بايد اجمالا اقتصاد اطلاعات را بفهمد و بداند دنيا چه سرمايه‌گذاري هنگفتي در اين حوزه انجام داده است.
يك رييس دولت بايد بيت‌كوين را بشناسد. فلسفه‌اش را بداند و با تكنولوژي‌هاي پشتيبانش آشنا باشد و از بيت‌كوين و ساير ارزهاي ديجيتال نترسد.
يك رييس دولت اجمالا بايد با فناوري بلاك‌چين و اصل موضوع عدم تمركزگرايي در اقتصاد اطلاعات آشنا باشد. او بايد بداند بلاك‌چين چه فوايدي دارد و تاكنون چه دستاوردهايي براي بشريت داشته.
رييس‌جمهور بايد عميقا با فضاي استارت‌آپي كشور آشنا باشد و بداند تمامي خدمات دولتي را مي‌توان در حوزه فناوري اطلاعات به بخش خصوصي جوان استارت‌آپي سپرد. رييس‌جمهور بايد شركت‌هاي خلاق در اين حوزه را كاملا بشناسد و از آنها مشورت بگيرد.
رييس‌جمهور بايد بداند كه مي‌تواند از اهرم اقتصاد اطلاعات به‌جاي آمار و ارقام در مذاكرات استفاده كند.
رييس‌جمهور بد نيست زنجيره‌هاي ارزش اطلاعات را بشناسد كه بداند بيشتر خدمات را مي‌توان در زنجيره‌هاي واحد اطلاعاتي به مردم ارايه كرد. رييس‌جمهور بايد هم و غمش را براي توسعه APIهاي داده‌هاي اداري و حاكميتي و عمومي بگذارد. APIها پروتكل‌هاي دسترسي بينانرم‌افزاري هستند. اگر آنها فراهم باشند بقيه را بخش خصوصي خودشان انجام خواهند داد. رييس‌جمهور بايد بداند براي اينكه بتوانيم در حوزه ارتباطات و اطلاعات و اقتصاد ديجيتال ارزش افزوده خلق كنيم بايد دسترسي جهاني به اطلاعات خود را فراهم كنيم و خود را از عرصه جست‌وجوهاي داده‌محور در فضاي اقتصاد جهاني ديجيتال حذف نكنيم. يك رييس دولت بايد مفهوم پلتفرم را بشناسد و بداند دولت در بسياري از موارد بايد تمركزش بر توسعه و حمايت از پلتفرم‌ها باشد كه بازار اطلاعات هم بتواند به‌صورت طبيعي كار كند. پلتفرم‌ها به داد دولت‌ها مي‌توانند برسند.
يك رييس دولت بايد بداند در حوزه ارتباطات و اطلاعات، تمركزگرايي بسيار خطرناك است.
يك رييس دولت بايد اعتماد ديجيتالي مردم به دولت و بين دستگاه‌ها را بشناسد و بداند پاشنه آشيل دولت او است. رييس‌جمهور نبايد به ابزارها و محصولات و سناريوها و سرويس‌هاي بين‌المللي بدبين باشد، بلكه بايد به استقبال آنها برود.
رييس دولت بايد بداند كه فورا هرگونه تحريم بين‌المللي در حوزه اطلاعات و ارتباطات را رفع كند و گرنه هيچ نيروي متخصصي در كشور باقي نخواهد ماند.
رييس‌جمهور بايد بداند كه به سرعت بساط فيلترينگ را در كشور جمع و اقتصاد وي پي ان‌ها را در كشور متوقف كند.
رييس دولت نبايد از اتحاديه‌ها و سنديكاهاي حوزه تجارت الكترونيك و بانكداري الكترونيك و اقتصاد ديجيتال هراس داشته باشد. در زمان بحران آنان هستند كه كشور را از مخمصه خارج خواهند كرد.
و در آخر يك رييس دولت بايد بداند كه امروزه هوش مصنوعي به عنوان ابزار حكمراني قلمداد مي‌شود. يك رييس دولت مي‌تواند از امكان شبيه‌سازي همه اقدامات خود توسط هوش مصنوعي به نفع خود و مردم كشور استفاده كند. هوش مصنوعي مي‌تواند تمامي استحقاق و شموليت‌هاي قانوني شهروندان و اشخاص حقوقي را بر اساس داده‌هاي آنها شبيه‌سازي كند و آنگاه برنامه‌هاي عملياتي خود را بر اساس آن طراحي كند.
شايد بتوان گفت آخرين سال‌هاي حكمراني مطلق سياسي به عنوان زيرساخت اجرايي كشور را مي‌گذرانيم و بعيد نيست سياسيون در آينده به فناوري ببازند نه در رقابت‌هاي سياسي!
پژوهشگر سياستگذاري دولت الكترونيك