گروه گزارش
يازدهمين دوره انتخابات رياست‌جمهوري در ۲۴ خرداد ۱۳۹۲ برگزار شد و ۳۶ ميليون و ۹۳۸ هزار و ۶۵۱ تن در آن شركت كردند و حسن روحاني به عنوان رييس‌جمهوري منتخب مردم، سكان هدايت كشور را به دست گرفت.
براي يازدهمين دوره انتخابات رياست‌جمهوري، ۶۸۶ داوطلب ثبت نام كردند كه محمدباقر قاليباف، حسن روحاني، سعيد جليلي، علي‌اكبر ولايتي، محسن رضايي، سيدمحمد غرضي، غلامعلي حدادعادل و محمدرضا عارف تاييد صلاحيت شدند. البته حدادعادل در ۲۰ خرداد يعني 4 روز پيش از انتخابات رياست‌جمهوري به نفع نامزد نهايي اصولگرايان از رقابت كناره‌گيري كرد و محمدرضا عارف به نفع حسن روحاني از انتخابات انصراف داد.
مشهورترين ردصلاحيت شده اين دوره اكبر هاشمي‌رفسنجاني بود البته افرادي همچون اسفنديار رحيم‌مشايي و عليرضا زاكاني و برخي چهره‌هاي ديگر نيز ردصلاحيت شدند. نكته مهم در انتخابات سال 92 البته رفتار رييس دولت وقت در حمايت از يك كانديدا بود؛ پيش از اين در جمهوري اسلامي ايران سابقه نداشت كه رييس‌جمهوري در انتخاباتي كه در پايان دومين دوره خود برگزار مي‌شود، اين گونه دست در دست يك كانديدا در وزارت كشور حاضر شود و تمام قد از او حمايت كند. اين اقدام با واكنش‌هاي زيادي همراه شد. احمد توكلي، نماينده مجلس دهم در نخستين جلسه علني بعد از ثبت‌نام مشايي گفت: آقاي رييس‌جمهور برخلاف سوگند و برخلاف رفتار تمام روساي جمهور سابق ايران رفتاري شبيه پادشاهان مستبد داشتند كه براي حفظ قدرت‌شان جانشين تعيين مي‌كنند. مجلس در قبال اين بدعت موضع‌گيري كند.
كانديداها، شعارها و حاميان‌شان
روحاني در ۲۲ فروردين ۱۳۹۲، با شعار «دولت تدبير و اميد» در ميان هوادارانش رسما اعلام كانديداتوري كرد. وي تدوين «منشور حقوق شهروندي» را از جمله اولويت‌هاي خود در صورت انتخاب براي رياست‌جمهوري عنوان كرد و گفت: دولت من، دولت تدبير و اميد است و گفتمان آن، «نجات اقتصاد، احياي اخلاق و تعامل با جهان» است.
پس از پايان مهلت نام‌نويسي از داوطلبان كانديداتوري انتخاب و نام‌نويسي اكبر هاشمي‌رفسنجاني، رييس وقت مجمع تشخيص مصلحت نظام در دقايق پاياني، برخي از داوطلبان شاخص نامزدي اين انتخابات طي اظهاراتي از عزم خود براي انصراف از ادامه مسير به نفع هاشمي رفسنجاني خبر دادند؛ محمدرضا عارف، حسن روحاني، محمد شريعتمداري و مسعود پزشكيان از جمله افرادي بودند كه پيش يا پس از نام نويسي هاشمي‌رفسنجاني در انتخابات خودشان يا برخي از نزديكان‌شان اعلام كرده بودند كه در صورت حضور هاشمي رفسنجاني در رقابت‌هاي انتخاباتي، از ادامه حضور در رقابت‌هاي انتخاباتي به نفع او كناره‌گيري خواهند كرد؛ اتفاقي كه بنا به توصيه هاشمي‌رفسنجاني به روحاني مبني بر اينكه «فعلا بمانيد» رخ نداد و در ادامه نيز فضاي انتخاباتي كشور وارد مسير ديگري شد.
در اين دوره، احزاب اصلاح‌طلب و حزب اعتدال و توسعه از روحاني حمايت كردند. همچنين آيت‌الله اكبر هاشمي‌رفسنجاني و سيدمحمد خاتمي، سيدحسن خميني و علي‌اكبر ناطق نوري با صدور اطلاعيه‌اي حمايت رسمي خود را از كانديداتوري حسن روحاني اعلام كردند و روحاني را به عنوان نامزد اصلاح‌طلبان و اعتدال‌گرايان معرفي كردند. محمدباقر قاليباف با سابقه نظامي كه داشت در انتخابات سال ۱۳۸۴ نتوانسته بود پيروز ميدان رقابت شود، بار ديگر در انتخابات ۱۳۹۲ شانس خود را براي احراز اين پست امتحان كرد. قاليباف مورد حمايت تعدادي از نمايندگان مجلس نيز بود. وي ميثاقنامه خود را در هنگام ثبت‌نام براي نامزدي انتخابات رياست‌جمهوري منتشر كرد كه در آن اعم برنامه‌هايش را تشريح كرده بود.
جليلي به عنوان يكي از نامزدهاي انتخابات ۱۳۹۲ در ميدان رقابت حضور يافت. او در نخستين همايش انتخاباتي خود در جمع جوانان و دانشجويان حامي خود در ورزشگاه شهيد شيرودي، برنامه‌هايش را تشريح كرد. در اين مراسم مسوولان و شخصيت‌هاي سياسي از جمله مهدي كوچك‌زاده و حميد رسايي نمايندگان تهران، حسين‌الله‌كرم دبيركل حزب‌الله، سيدناصر حسيني‌پور نويسنده كتاب پايي كه جا ماند، وحيد جليلي، علي باقري رييس ستاد جليلي و سيدحسين نقوي نماينده ورامين حضور داشتند. در اين انتخابات جبهه پايداري انقلاب اسلامي، شوراي مردمي در امتداد مقاومت جامعه اسلامي دانشجويان، حزب اسلامي رفاه ايران و جبهه تحول‌گرايان ولايي، جبهه پيشگامان خدمت و شوراي هماهنگي نيروهاي انقلاب اسلامي از جليلي حمايت مي‌كرد.
محسن رضايي نيز به عنوان يكي از نامزدهاي انتخابات ۱۳۹۲ تاييد صلاحيت شد. او در نخستين برنامه رسمي تبليغاتي خود كه در پارك لاله برگزار شد با بيان اينكه سياست و دولت من، سياست و دولت علوي خواهد بود، گفت: «من در مقابل ظالمان مي‌ايستم و حق ملت ايران را از آنها مي‌استانم. من دست و بازوي هر انسان ايراني و هر انسان مسلمان را مي‌بوسم و در مقابل گرفتن حق ايران در مقابل دشمنان كوتاهي نخواهم كرد.»
در اين انتخابات جبهه ايستادگي ايران اسلامي و حزب سبز از محسن رضايي حمايت كردند. رضايي خواستار سپرده شدن اقتصاد به مردم از دست دولت و نيروهاي مسلح بود. او وعده داد تا يارانه‌ها را تا ۱۱۰ هزار تومان افزايش خواهد داد. همچنين وعده داد كه با هماهنگي نيروهاي مسلح و مقام معظم رهبري و از طريق شوراي امنيت ملي براي حذف سربازي اجباري و جايگزيني آن با سربازي حرفه‌اي اقدام خواهد كرد. علي‌اكبر ولايتي نيز در انتخابات ۱۳۹۲ حضور داشت و به‌زعم بسياري از كارشناسان با بهره‌گيري از تجربيات ديپلماتيك خود توانست شرايط روابط خارجي را به سمتي هدايت كند كه اقتصاد از ركود خارج شود. طرح اصلي وي «دولت متمم» بود و به تنش‌زدايي در روابط خارجي اعتقاد داشت. احزابي همچون جبهه پيروان خط امام و رهبري ،جامعه اسلامي مهندسين حزب موتلفه، جبهه اصولگرايان اصلاح‌طلب، حاميان ولايت از ولايتي حمايت مي‌كردند. كانديداي ديگر اين ميدان محمد غرضي بود كه شعار اصلي او دولت ضد تورم، خرج نكردن دولت بيشتر از درآمد آن و توقف چاپ پول بي‌پشتوانه بود. او در ابتداي رقابت‌ها اعلام كرد كه فاقد ستاد و سخنگو است و قصد دارد با مردم از راديو و تلويزيون صحبت كرده و برنامه‌هاي خود را بيان كند. شعار وي «دولت ضدتورم» بود و گفت كه علاقه‌اي به استفاده از جايگاه‌هاي تبليغاتي خياباني ندارد.
فضاي سياسي انتخابات؛ كناره‌گيري عارف و تلفن بي‌جواب مهدوي كني
پس از خروج فضاي سياسي كشور از شوك ردصلاحيت‌ها، با آغاز فرصت تبليغات انتخاباتي نامزدهاي تاييد صلاحيت شده، رايزني‌ها براي رسيدن به اجماع ميان نامزدها آغاز شد؛ در اين انتخابات عارف به عنوان نامزد مورد حمايت اصلاح‌طلبان، روحاني به عنوان نامزد مورد حمايت حزب اعتدال و توسعه؛ جليلي، حداد عادل، رضايي، قاليباف و ولايتي نامزدهاي اصولگرا و غرضي به عنوان نامزد مستقل حضور داشتند؛ تعدد نامزدهاي اصولگرا آنها را به سمت ائتلاف با يكديگر سوق داد به گونه‌اي كه ۳ نفر از ۵ نامزد اصولگرا با يكديگر اتئلاف كردند؛ غلامعلي حدادعادل رييس فراكسيون اصولگرايان در مجلس نهم، محمدباقر قاليباف شهردار تهران و علي‌اكبر ولايتي مشاور بين‌الملل رهبري «ائتلاف ۲+۱» كه بعدا «ائتلاف براي پيشرفت» نام گرفت را تشكيل دادند و اعلام كردند كه در نهايت هر كدام كه شانس بيشتري براي پيروزي در انتخابات داشت در صحنه رقابت با ساير كانديداها باقي مي‌ماند و دو نفر ديگر با كناره‌گيري، به حمايت از او مي‌پردازند؛ اتفاقي كه در نهايت به سرانجام نرسيد. گفته مي‌شود حتي براي كنار رفتن علي‌اكبر ولايتي مرحوم مهدوي كني نيز با وي تماس گرفته اما موفق به صحبت با ولايتي نشده است. بعدها برخي از اعضای جبهه پايداري نيز تاكيد كردند از اينكه با اصولگرايان وفاق نكردند، راضي هستند و كماكان معتقدند كانديداي اصلح‌شان سعيد جليلي بوده است.
در جريان مقابل، به دليل نزديكي مواضع روحاني و عارف، بسياري گروه‌ها و سياسيون نزديك به اين دو نفر، درخواست‌هايي براي تشكيل ائتلاف اصلاحات - اعتدال مطرح كردند؛ عمده اين درخواست‌ها نيز متوجه عارف بود و بسياري در تلاش بودند كه او را مجاب به كناره‌گيري به نفع روحاني كنند؛ درخواست‌هايي كه بي‌نتيجه نماند و در نهايت منجر به كناره‌گيري عارف به نفع روحاني شد؛ به اين ترتيب انتخابات با رقابت ميان ۶ نامزد - سعيد جليلي، محسن رضايي، حسن روحاني، سيدمحمد غرضي، محمدباقر قاليباف و علي‌اكبر ولايتي در روز ۲۴ خرداد ۱۳۹۲ و مشاركتي ۷۲.۷ درصدي برگزار شد؛ مشاركتي كه موجب شگفتي شد.
بر اساس اعلام وزارت كشور، بر اساس نتايج شمارش آرا حسن روحاني ۱۸ ميليون و ۶۱۳ هزار و ۳۲۹ راي (۵۰.۷۱ درصد)، محمدباقر قاليباف 6 ميليون و ۷۷ هزار و ۲۹۲ راي (۱۶.۵۶ درصد)، سعيد جليلي 4 ميليون و ۱۶۸ هزار و ۹۴۶ راي (۱۱.۳۶ درصد)، محسن رضايي 3 ميليون و ۸۸۴ هزار و ۴۱۲ راي (۱۰.۵۹ درصد)، علي‌اكبر ولايتي 2 ميليون و ۲۶۸ هزار و ۷۵۳ راي (۶.۱۸ درصد) و سيدمحمد غرضي ۴۴۶ هزار و ۱۵ راي (۰.۸۸ درصد) كسب كردند و به اين ترتيب حسن روحاني به عنوان هفتمين رييس‌جمهوري اسلامي ايران انتخاب شد. از نكات مهم اين دور از رقابت‌ها محتوا و اظهارات طرح شده در مناظره‌ها بود؛ اظهاراتي از جانب حسن روحاني كه بعدها در ادبيات سياسي كشور ماندگار شد.
رهبري درباره انتخابات يازدهم طي پيامي خطاب به ملت ايران فرمودند: «ايراني مومن و غيور در انتخابات، ظرفيت عظيم خود را در مواجهه متين و خردمندانه با جنگ رواني بازيگران سلطه و استكبار با زيبايي و چيره‌دستي هرچه تمام‌تر به تصوير كشيد و كشور خود و منافع ملي خود و آينده پُرتلاش و اميدوارانه خود را بيمه كرد. پيروز حقيقي انتخابات ديروز ملت بزرگ ايران است كه به حول و قوه الهي توانست گامي استوار بردارد و گوهر نفوذ‌ناپذير و چهره پرنشاط و مصمم و دل سرشار از اميد و ايمان خود را به نمايش بگذارد. هيجان و التهاب روزها و هفته‌هاي رقابت، بايد جاي خود را به همكاري و رفاقت داده و طرفداران نامزدهاي رقيب در آزمون بردباري و متانت و دانايي نيز جايگاه شايسته خود را به دست آورند. هيچ احساسي، چه شادماني و چه ناشادماني، نبايد كسي را به رفتار و گفتاري دور از شأن خردمندي و فرزانگي وادار كند. نگذاريد بدخواهان، احساسات مردم را ابزار خواسته‌هاي پليد خويش كنند. تحقق حماسه انتخابات، بدون شركت و رقابت و تلاش ديگر نامزدهاي رياست‌جمهوري امكان‌پذير نبود. لازم مي‌دانم از همه شخصيت‌هاي محترمي كه پاي در اين ميدان نهاده و با تلاش خستگي‌ناپذير خود، صحنه مسابقه‌اي شورانگيز را آفريدند، صميمانه تشكر كنم و آنان را باز هم به نقش‌آفريني در عرصه‌هاي گوناگون انقلاب و نظام اسلامي فرا بخوانم.»
انتخابات رياست‌جمهوري 1396؛ تكرار روحاني
دوازدهمين دوره انتخابات رياست‌جمهوري در ۲۹ ارديبهشت ۱۳۹۶ برگزار شد و حسن روحاني براي بار دوم به عنوان رييس‌جمهوري منتخب مردم، رياست قوه مجريه را برعهده گرفت. در ۳۱ فروردين ۱۳۹۶ ستاد انتخابات كشور با صدور اطلاعيه شماره هشت خود، نامزدهاي احراز صلاحيت شده انتخابات رياست‌جمهوري را معرفي كرد: حسن روحاني، محمدباقر قاليباف، سيدابراهيم رييسي، اسحاق جهانگيري، سيدمصطفي ميرسليم و سيدمصطفي هاشمي‌طبا. قاليباف و جهانگيري پيش از رأي‌گيري از نامزدي انصراف دادند. محمود احمدي‌نژاد رييس‌جمهور پيشين، مهم‌ترين تأييد نشده اين دوره بود. همچنين صلاحیت حميد بقايي، معاون اجرايي او در دولت دهم نيز تأييد نشد. عليرضا زاكاني، نماينده پيشين مجلس و حميدرضا حاجي‌بابايي، وزير آموزش و پرورش دولت دهم دو تن از پنج نامزد نهايي جبهه مردمي انقلاب اسلامي (جمنا) بودند كه صلاحيت‌شان تأييد نشد. از ديگر چهره‌هاي سرشناس دولت احمدي‌نژاد، همچنين مسعود زريبافان رييس بنياد شهيد، صادق خليليان وزير كشاورزي، محمدمهدي زاهدي وزير علوم، تحقيقات و فناوري، سيداحمد موسوي معاون حقوقي و مجلس به تأييد شوراي نگهبان نرسيدند.
تركيب كانديداها؛ چهره‌هاي سال 92 و ورود ابراهيم رييسي به عرصه انتخابات
سيدمحمد خاتمي، رييس‌جمهور پيشين و رهبر اصلاحات در پيامي عنوان كرد راي به روحاني را تكرار كنيد. ميرحسين موسوي و مهدي كروبي نيز در بيانيه‌اي با اعلام پشتيباني از حسن روحاني گفتند كه در انتخابات پيش رو شركت خواهند كرد. علاوه بر حسن روحاني و محمدباقر قاليباف كه در انتخابات سال 1392 نيز در عرصه رقابت‌ها حضور داشتند اين‌بار كانديداهاي ديگري نيز وارد عرصه رقابت شدند. رييسي به عنوان يكي از نامزدهاي دوازدهمين دوره انتخابات رياست‌جمهوري وارد عرصه رقابت شد. او نخست سيدصولت مرتضوي سپس مسعود ميركاظمي و بعد عليرضا زاكاني و در نهايت علي نيكزاد را به رياست ستاد انتخاباتي خود منصوب كرد. در ستاد رييسي شمار زيادي از اعضاي كابينه محمود احمدي‌نژاد حضور داشتند.
رييسي در كارزار انتخاباتي خود بر بيكاري جوانان و معضل فقر و مسكن تأكيد كرد. از وعده‌هاي او مي‌توان به ساخت مسكن ارزان، سه برابر كردن يارانه‌هاي نقدي براي سه دهك پايين جامعه، تحويل مسكن مهر در سال اول دولت به مردم، ريشه‌كن كردن فساد و ايجاد سالانه يك ميليون شغل اشاره كرد. جبهه مردمي نيروهاي انقلاب اسلامي، انصار حزب‌الله، جامعه مدرسين حوزه علميه قم، جامعه روحانيت مبارز، حزب موتلفه اسلامي، جبهه پيروان خط امام و رهبري، جامعه اسلامي مهندسين، جبهه پايداري انقلاب اسلامي، جامعه اسلامي دانشجويان، حزب زنان جمهوري اسلامي، حزب اسلامي رفاه كارگران، جبهه ايستادگي ايران اسلامي، حزب وفاق ملي و پيشرفت اسلامي، حزب عدالت‌طلبان ايران اسلامي، كانون دانشگاهيان ايران اسلامي و مجمع نمايندگان طلاب و فضلاي حوزه علميه قم از جمله گروه‌ها و احزابي بودند كه از رييسي حمايت كردند.
مصطفي ميرسليم كانديداي ديگر اين رقابت‌ها بود. ميرسليم از ۱۳۷۲ عضو شوراي مركزي حزب موتلفه اسلامي شد و رييس شوراي مركزي اين حزب شد. او به عنوان نامزد اين حزب در انتخابات ۱۳۹۶ خورشيدي نام‌نويسي كرد و شعار او «راستي و درستي» و «حق گرفتني است» بود. حزب موتلفه اسلامي و جمعي از دانشجويان دانشگاه امام صادق (ع) و افرادي همچون اسدالله بادامچيان سياستمدار و عضو شوراي مركزي حزب موتلفه اسلامي و حسين دهباشي، مستندساز و پژوهشگر از ميرسليم حمايت كردند. حزب موتلفه اسلامي در ۲۷ ارديبهشت ۱۳۹۶ با صدور بيانيه‌اي انصراف مصطفي ميرسليم از انتخابات را به حمايت از ابراهيم رييسي اعلام كرد اما ميرسليم خود انصرافش از نامزدي را تكذيب كرد و در نهايت در انتخابات شركت كرد. علاوه بر اين، سيدمصطفي هاشمي‌طبا كه سابقه وزارت صنايع، معاونت رييس‌جمهوري، رياست سازمان تربيت‌بدني، رييس كميته ملي المپيك ايران را در كارنامه خود داشت در دوازدهمين دوره انتخابات رياست‌جمهوري بار ديگر وارد عرصه رقابت شد. هاشمي‌طبا در سخناني گفت: شخصا معتقد هستم با توجه به تاكيدي كه دوستان در بحث زيستگاه ايران، ميراث گذشته خداوند و طبيعت براي ما داشتند، به همين دليل هم بنده در درجه اول بر حفظ ايران همراه با اصلاح كشاورزي، رسيدگي به محرومان، مستضعفان، بيماران، معلولان، بي‌سرپرستان را در حداقل يك زندگي شرافتمندانه از طرف دولت معتقدم و همين طور مشخصا به سرمايه‌گذاري در صنعت كشاورزي و خدمات هم اعتقاد دارم.
نتيجه انتخابات
دوازدهمين دوره انتخابات رياست‌جمهوري در ۲۹ ارديبهشت ۱۳۹۶ خورشيدي برگزار شد و حسن روحاني براي بار دوم به عنوان رييس‌جمهوري منتخب مردم سكان هدايت كشور را در دست گرفت. در اين انتخابات آرای افراد به اين شرح بود:
۱- حسن روحاني با ۲۳ ميليون و ۶۳۶ هزار و ۶۵۲ راي
۲- سيدابراهيم رييسي با ۱۵ ميليون و ۸۳۵ هزار و ۷۹۴ راي
۳- سيدمصطفي ميرسليم با ۴۷۸ هزار و ۲۶۷ راي
۴- سيدمصطفي هاشمي طبا با ۲۱۴ هزار و ۴۴۱ راي
۵- آرای باطله یک ميليون و ۲۰۰ هزار و ۹۳۱ راي
آيت‌الله خامنه‌اي در ۱۲ مرداد ۱۳۹۶ خورشيدي طي حكمي با تنفيذ رأي ملت ايران در انتخابات، حسن روحاني را به عنوان رییس جمهوري اسلامي ايران منصوب كردند. در متن اين حكم آمده بود: «اينجانب به پيروي از گزينش ملت ايران، رأي آنان را تنفيذ و دانشمند محترم جناب حجت‌الاسلام آقاي دكتر حسن روحاني را به رياست جمهوري اسلامي ايران منصوب مي‌كنم و با دعا براي موفقيت ايشان، موكدا توصيه مي‌كنم كه اين منصب خطير را وسيله‌اي براي كسب رضاي الهي و ذخيره‌اي براي هنگامه لقاء پروردگار قرار دهند و همت خود را متوجه استقرار عدالت و جانب‌داري از محرومان مستضعف و اجراي احكام اسلام ناب و تقويت وحدت و عزت ملي و توجه به توانمندي‌ها و ظرفيت‌هاي عظيم كشور و صراحت در بزرگداشت ارزش‌ها و مباني انقلاب اسلامي نمايند و مطمئن باشند كه ملت غيور و شجاع، خدمتگزاران كشور را در دشواري‌ها و در مقابله با زورگويي‌ها و زياده‌خواهي‌هاي استكبار تنها نخواهد گذاشت. لازم مي‌دانم بار ديگر درباره اجراي برنامه اقتصاد مقاومتي و توجّه ويژه به موضوع اشتغال و توليد داخلي تأكيد كنم و يادآوري نمايم كه رأي ملت و تنفيذ آن، موكول به حفظ و رعايت تعهد به صراط قويم و مستقيم اسلامي و انقلابي است.»
انتخابات رياست‌جمهوري 1400؛ دولت ناتمام
انتخابات رياست جمهوري ايران ۱۴۰۰ سيزدهمين دوره انتخابات رياست‌جمهوري در ايران در روز جمعه ۲۸ خرداد برگزار شد و در آن سيدابراهيم رييسي به عنوان هشتمين رييس‌جمهور ايران انتخاب شد. اين انتخابات همزمان با انتخابات شوراهاي اسلامي شهر و روستا، ميان‌دوره‌اي مجلس شوراي اسلامي و ميان‌دوره‌اي دوم مجلس خبرگان رهبري برگزار شد. مرحوم سيدابراهيم رييسي در اين انتخابات پيروز شد. در تاريخ ۸ ارديبهشت ۱۴۰۰، شوراي نگهبان مصوبه انتخابات رياست‌جمهوري را اصلاح کرد و اين اصلاحيه را سه روز بعد جهت اجرا، به وزارت كشور ابلاغ كرد. شرايط و معيارهاي لازم جهت تفسير قانون اساسي طبق اين اصلاحيه شرايط جديدي داشت.
علاوه بر اين قاضي‌زاده‌هاشمي در ۱۸ فروردين ۱۴۰۰ نامزدي خود را در انتخابات رياست‌جمهوري ۱۴۰۰ اعلام كرد. وي در ۲۲ ارديبهشت ۱۴۰۰ به همراه دخترش با حضور در ستاد انتخابات وزارت كشور اقدام به ثبت‌نام براي سيزدهمين دوره انتخابات رياست‌جمهوري ايران كرد.
شوراي نگهبان صلاحيت 7 نفر را براي نامزدي در انتخابات سيزدهم رياست‌جمهوري تأييد كرد: محسن رضايي، سيدابراهيم رييسي، سيداميرحسين قاضي‌زاده هاشمي، عبدالناصر همتي، محسن مهرعليزاده، عليرضا زاكاني و سعيد جليلي. جليلي و زاكاني به نفع رييسي و مهرعليزاده به نفع همتي كناره‌گيري كردند. اصلي‌ترين ردصلاحيت شده اين دوره از انتخابات علي لاريجاني بود كه تا مدت‌ها درباره موضوع ردصلاحيت خود با شوراي نگهبان در فضاي رسانه‌ها مكالماتي مكتوب داشت.
كانديداها و شعارها و وضعيت اصلاح‌طلبان
رقابت در نهايت بين ابراهيم رييسي، محسن رضايي، اميرحسين قاضي‌زاده هاشمي و ناصر همتي برگزار شد. عبدالناصر همتي براي سيزدهمين انتخابات رياست‌جمهوري در تاريخ ۴ خرداد ۱۴۰۰ از سوي شوراي نگهبان جهت ورود به انتخابات رياست‌جمهوري تأييد صلاحيت شد. او در نهايت با كسب حدود دو و نيم ميليون راي سوم شد. عبدالناصر همتي در سه سال آخر دولت دوازدهم، رياست بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران را عهده‌دار بود. او اعلام كرد: «تعامل، از خانه تا جهان» شعار دولت من است. بدون توافق براي رفع تحريم و بهبود رابطه با جهان و منطقه و بدون توافق‌هاي مساله‌محور در داخل ميان نيروهاي سياسي و اجتماعي و ميان حاكميت و شهروندان نه مي‌توان وضعيت معيشت مردم را بهتر كرد، نه حكمراني را باكيفيت‌تر و نه ايران را قدرتمندتر. معيشت اولين دغدغه مردم است و رفاه مهم‌ترين نياز آينده كشور. اما شرط لازم براي تحقق اين دو به داشتن بينش اقتصادي در اعمال سياست‌هاي اجرايي و تنش‌زدايي در سياست خارجي و شرط كافي داشتن سياست‌هاي اقتصادي دانش‌محور و غير پوپوليستي است. در مناظره اول كه به محوريت موضوع اقتصاد در روز شنبه ۱۵ خرداد ۱۴۰۰ برگزار شد؛ عبدالناصر همتي، ضمن تأكيد بر پوششي بودن چهار تن از كانديداها، خطاب به آنها گفت: آقاي جليلي شما اقتصاد و تجارت نمي‌فهميد چرا مي‌خواهيد براي مردم تصميم بگيريد؟ چرا همه چيز را گردن بانك مركزي مي‌اندازيد؟ ورودي ارز بانك مركزي ۴۵ ميليارد بود و در دو سال اخير به ۹ ميليارد دلار رسيد. دلار جاي اينكه روي ۵۵ هزار تومان باشد اكنون ۲۲ هزار تومان است. شما در زمين ترامپ بازي كرديد. من از مردم دفاع مي‌كنم مردم از بالا رفتن قيمت ارز ضرر مي‌كنند. آقاي زاكاني شما اقتصاد نخوانديد. آقاي رضايي من كه مي‌دانم شما چطور اقتصاد خوانديد. آقاي رييسي اينها شما را پوشش مي‌دهند.
در آستانه انتخابات صداهاي متفاوت و متناقضي از چهره‌هاي شاخص جريان اصلاحات به گوش رسيد. اصلاح‌طلبان هرچند نامزد مشخصي در انتخابات نداشتند، اما برخي افراد و احزاب مرتبط با آنها شروع به دعوت از مردم براي شركت در انتخابات كردند اما موضع عدم مشاركت در انتخابات نيز در طيف‌هايي از اين جريان وجود داشت.
شوراي نگهبان تمام گزينه‌هاي مورد نظر اصلاح‌طلبان را ردصلاحيت كرد. خود اصلاح‌طلبان نيز هم به جمع‌بندي براي حمايت از عبدالناصر همتي نرسيدند. اعلام حمايت شماري از شخصيت‌هاي مطرح مثل مهدي كروبي از آقاي همتي و دعوت براي رفتن به پاي صندوق از طرف كساني مثل محمد خاتمي، نيروي محركه اندكي براي به گردش درآوردن چرخ انتخابات بود اما در سرنوشت همتي و نتيجه انتخابات تاثيري نداشت. رييس دولت اصلاحات 6 روز مانده به انتخابات در پيامي به كنگره حزب جوانان ايران اسلامي، اظهار اميدواري كرد اين جوانان مسووليت خود را نسبت به ميهن و مردم به‌درستي بشناسند و سه روز بعد در مكتوبي از نامزدهاي اصلاح‌طلب در شوراي شهر حمايت و اعلام كرد كه به آنها راي مي‌دهد و از مردم خواست در انتخابات شركت كنند و مانع تحميل خواسته اقليت بر اكثريت شوند.
آمارهاي انتخابات و مشاركت
مشاركت مردم در اين انتخابات ۴۸٪ و راي‌هاي باطله ۱۳٪ بود كه پايين‌ترين ميزان مشاركت و بالاترين ميزان راي‌هاي باطله در تاريخ انتخابات‌هاي رياست‌جمهوري ايران بوده است.
دولت سيزدهم جمهوري اسلامي ايران توسط هشتمين رييس‌جمهور ايران، مرحوم سيدابراهيم رييسي كه در انتخابات رياست‌جمهوري ۱۴۰۰ پيروز شد در روز سه‌شنبه ۱۲ مرداد ۱۴۰۰ تشكيل شده است.
آيت‌الله خامنه‌اي روز سه‌شنبه، 12 مرداد 1400 حكم تنفيذ رياست‌جمهوري ابراهيم رييسي را اعطا كردند. در متن اين حكم تنفيذ قيد شده بود: «امروز ميهن عزيزمان، تشنه خدمت و آماده حركت جهشي در همه عرصه‌ها و نيازمند مديريتي باكفايت، جهادي و دانا و شجاع است كه بتواند توانمندي‌هاي آشكار و نهفته ملت، به‌ويژه جوانان را كه بسيار فراتر از مشكلات است، بسيج كرده و به ميدان كار و تلاش سازنده آورد؛ موانع را از سر راه توليد بردارد، سياست تقويت پول ملي را به‌جد دنبال كند و قشرهاي متوسط و پايين جامعه را كه سنگيني مشكلات اقتصادي بر دوش آنهاست، توانمند سازد. مديريتي كه با مشي فرهنگي خردمندانه، مسير اعتلاي مادي و معنوي ملت ايران را هموار كرده، حركت كشور به سمت جايگاه شايسته‌اش را شتاب ببخشد. اكنون با تشكر از مردم عزيز و با پيروي از گزينش آنان، رأي به عالم فرزانه و خستگي‌ناپذير و كارآزموده و مردمي، جناب حجت‌الاسلام آقاي سيدابراهيم رييسي را تنفيذ و ايشان را به رياست جمهوري اسلامي ايران منصوب مي‌كنم و از خداوند متعال توفيق و سربلندي ايشان و همكاران‌شان را مسئلت مي‌نمايم و يادآوري مي‌كنم كه رأي ملت و تنفيذ اينجانب تا هنگامي است كه مشي هميشگي ايشان در پيمودن صراط مستقيم اسلام و انقلاب ادامه داشته باشد، كه به فضل الهي چنين خواهد بود، ان‌شاءاللّه». سيدابراهيم رييسي در روز ۳۰ ارديبهشت ۱۴۰۳ در سانحه سقوط بالگرد به همراه حسين اميرعبداللهيان (وزير امور خارجه)، سيدمحمدعلي آل‌هاشم (امام جمعه تبريز)، مالك رحمتي استاندار استان آذربايجان شرقي، سيدمهدي موسوي، فرمانده يگان حفاظت رياست‌جمهوري و كادر پروازي بالگرد به شهادت رسيد و بر اساس اصل ۱۳۱ قانون اساسي تا زمان برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري جديد و زودهنگام، محمد مخبر معاون اول رييس‌جمهور به طور موقت با فرمان آيت‌الله خامنه‌اي به عنوان مدير موقت قوه مجريه، اختيارات و مسووليت‌هاي رياست‌جمهوري را به عهده گرفت.