رسانه‌هاي جهان سناريوها درباره سياست خارجي دولت چهاردهم را ارزيابي كرده‌اند
فصل تازه ديپلماسي ايران؟
احسان پناه‌بر
پس از برگزاري دور دوم انتخابات رياست‌جمهوري در ايران و پايان رقابت ميان مسعود پزشكيان، نامزد مورد حمايت اصلاح‌طلبان و سعيد جليلي، نامزد اصولگرا در روز جمعه پانزدهم تيرماه، اين مسعود پزشكيان بود كه با كسب اكثريت آرا توانست خود را در مقام نهمين رييس‌جمهور ايران ببيند. او با كسب اين پيروزي بايد خود را براي تشكيل دولت چهاردهم آماده و در مرداد ماه رسما دولت خود را رهبري كند. پيروزي پزشكيان بر رقيب اصولگراي خود، سعيد جليلي بازتاب زيادي در رسانه‌هاي جهان داشت كه نشان از اهميت جايگاه رياست‌جمهوري در نگاه ديگر كشورها و تحليلگران بين‌المللي دارد.
سي‌ان‌ان: فضا براي تعامل با ايران تسهيل شده است
در همين رابطه، شبكه سي‌ان‌ان در گزارشي به بررسي وضعيت منتخب مردم ايران براي مسند رياست‌جمهوري پرداخته است. سي‌ان‌ان به نقل از كارشناسان خود، پزشكيان را چهره‌اي معتدل و ميانه‌رو معرفي كرده است كه مي‌تواند در در دوران رياست‌جمهوري گفت‌وگو بين ايران و كشورهاي غربي را تسهيل كند. به گزارش سي‌ان‌ان، كارشناسان معتقدند پزشكيان ممكن است در داخل كشور نيز تغييرات اجتماعي ايجاد كند كه در جريان مبارزات انتخاباتي خود بر آن تاكيد كرد. صنم وكيل، مدير برنامه خاورميانه و شمال آفريقا در انديشكده چتم هاوس در لندن به سي‌ان‌ان گفت: بعيد است كه انتخاب پزشكيان بلافاصله زمينه‌ساز تغيير سياست شود. پزشكيان تصريح كرده تلاش مي‌كند در چارچوب نظام جمهوري اسلامي بر تغييرات و تعديلات اجتماعي و روابط خارجي دست يابد. وكيل مدعي شد كه اين منتخب رياست‌جمهوري نزديك به جناح اصلاح‌طلب در عين حال تضميني نداد كه بتواند اين تغييرات را به سرانجام برساند.
پزشكيان در زماني به رياست‌جمهوري ايران رسيده كه ايران اخيرا به دليل جنگ غزه و حمايتش از گروه‌هاي مقاومت در منطقه، با تشديد تنش‌ها با اسراييل و متحدان غربي‌اش مواجه است. از سوي ديگر، برنامه هسته‌اي ايران و تنش غرب با ايران بر سر اين مساله نيز از ديگر چالش‌هاي دولت پزشكيان است. حدود سه ماه پيش، ايران در پي تهاجهم اسراييل به كنسولگري‌اش در دمشق، پاسخ موشكي و پهپادي گسترده‌اي عليه اسراييل در سرزمين‌هاي اشغالي تدارك ديد. همين امر كشورهاي منطقه و غربي را نگران تشديد تنش‌ها كرد. در همين حال، اكنون اسراييل در حال آماده شدن براي گشودن جبهه دوم بالقوه عليه حزب‌الله، متحد نزديك منطقه‌اي ايران در لبنان است. در پي افزايش تنش‌ها، مقامات ايران به اسراييل و ايالات متحده، متحد اصلي اين رژيم در منطقه هشدار داده‌اند كه از هرگونه ماجراجويي بپرهيزند. هيات ايران در سازمان ملل نيز تاكيد كرد كه اگر اسراييل تهاجم نظامي تمام‌عياري عليه لبنان را آغاز كند، در آن صورت جنگي ويرانگر رخ خواهد داد. هيات نمايندگي ايران در شبكه ايكس نوشت كه همه گزينه‌ها، از جمله مشاركت كامل تمام جبهه‌هاي مقاومت، روي ميز هستند. به گزارش سي‌ان‌ان، ناظران معتقدند پزشكيان نيز ادامه‌دهنده همين سياست در منطقه و دفاع و پشتيباني از محور مقاومت عليه اسراييل خواهد بود.
ناظران همچنين به سي‌ان‌ان گفتند كه كشورهاي غربي انتظار ندارند اين انتخابات روابط آنها با ايران را تغيير دهد. به ادعاي اين گروه، از نگاه غرب، پزشكيان در راستاي سياست كلي ايران در برابر غرب عمل خواهد كرد. با اين حال، اين كارشناسان معتقدند حضور محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه اسبق ايران در كنار پزشكيان مي‌تواند بر نزديكي روابط تهران با غرب اثرگذار باشد. ظريف در مقام ديپلمات و سپس وزير امور خارجه ايران، در دوران تصدي‌اش تلاش داشت پرونده هسته‌اي مورد مناقشه ايران با غرب را حل و فصل كند و روابط سرد تهران با غرب را هر چه بيشتر گرم كند. هر چند او موفق شد توافق هسته‌اي موسوم به برجام را به سرانجام برساند، با خروج ايالات متحده از آن، عملا اين توافقنامه از هم فرو پاشيد و ماموريت محمدجواد ظريف ناكام ماند. حال به نظر مي‌رسد با روي كار آمدن دولتي نزديك به تفكرات اصلاح‌طلبان، وزير امور خارجه پيشين ايران اميدوار است اين ماموريت را به انجام برساند، هر چند چالش‌هاي داخلي و خارجي بسياري را بر سر راه خود مي‌بيند. برخي ناظران به سي‌ان‌ان گفتند كه احتمال حضور مجدد ظريف در پست وزارت امور خارجه ايران مطرح است و همين امر نشانه‌اي از تغيير رويكرد نسبي دولت جديد ايران در قبال حل و فصل اختلافات با غرب است.
نيويورك‌تايمز: رويكرد منطقه‌اي ايران تغيير نمي‌كند
روزنامه نيويورك‌تايمز نيز در تحليلي به انتخابات رياست‌جمهوري ايران و انتخاب مسعود پزشكيان به مقام رياست‌جمهوري پرداخته است. اين روزنامه مي‌نويسد: به نظر مي‌رسد شعار مبارزاتي پزشكيان، «براي ايران»، در ميان كساني كه خواهان تغيير رويكرد نسبت به دولت‌هاي قلبي در ايران هستند، طنين‌انداز شده است. به عقيده لينزي چاتل، كارشناس نيويورك‌تايمز، پزشكيان با در نظر گرفتن سياست خارجي كه به مسائل اقتصادي در ايران گره خورده است، وعده داده كه حاضر است با قدرت‌هاي غربي، به ويژه ايالات متحده، براي رفع تحريم‌ها عليه ايران مذاكره كند. او همچنين تمايل خود را براي از سرگيري مذاكرات هسته‌اي براي كاهش تنش‌ها و رفع تحريم‌ها ابراز كرده است. او در وعده‌هاي انتخاباتي‌اش اعلام كرده بود هر بازيگري به روابط خود با جهان پايان دهد، عقب خواهد ماند. بنابراين سوالي كه مطرح مي‌شود، اين است آيا او قادر خواهد بود روابط ايران با غرب را بهبود ببخشد؟ رقيب پزشكيان، سعيد جليلي كه خود مدتي سرپرستي هيات مذاكره‌كننده ايران با غرب بر سر برنامه هسته‌اي را در كارنامه دارد، آشكارا رويكردي مخالف جريان نزديك به مسعود پزشكيان در قبال مذاكره با غرب داشت. او در طول مبارزات انتخاباتي رياست‌جمهوري خود، هرگونه توافق با غرب را رد كرد و به دنبال ايجاد روابط قوي‌تر با روسيه و چين و تقويت دكترين نگاه به شرق بود.
غرب مدعي است كه ايران برنامه هسته‌اي‌اش را به شكل گسترده‌اي توسعه داده و اخيرا شوراي حكام نيز قطعنامه‌اي عليه برنامه هسته‌اي ايران صادر كرد. تنش بر سر برنامه هسته‌اي ايران تشديد شده و به نظر مي‌رسد اولويت تيم سياست خارجي پزشكيان حل و فصل اين مناقشه باشد. به عقيده چاتل، با توجه به نزديكي محمدجواد ظريف و تجربه او در مذاكره با غرب، به نظر پزشكيان رويكردي متفاوت از رقيب انتخاباتي خود در مذاكرات هسته‌اي پيش گيرد. از سوي ديگر، مساله حمايت ايران از محور مقاومت در منطقه است كه به‌طور نسبي درگير جنگ با رژيم اسراييل هستند. از نظر چاتل، راهبرد ايران در منطقه تغيير محسوسي در دوره مسعود پزشكيان نخواهد كرد و حمايت ايران از محور مقاومت ادامه خواهد داشت.
پراجكت سينديكت: پزشكيان به دنبال احياي ديپلماسي هسته‌اي است
آنا پالاچيو، تحليلگر امور بين‌الملل نيز در پايگاه تحليلي پراجكت سينديكت معتقد است در دوره مسعود پزشكيان چشم‌انداز منطقه‌اي نيز به طبق روال گذشته ادامه خواهد داشت و بعيد است تغييري در آن صورت گيرد. پالاچيو با تحليل سياست خارجي ايران و ارتباط آن با سياست منطقه‌اي اين كشور معتقد است غرب بدون حل و فصل اختلافات اساسي خود با تهران قادر نخواهد بود اختلافات منطقه‌اي‌اش با اين كشور را برطرف كند. جمهوري اسلامي ايران به دنبال حفظ ثبات و بازدارندگي خود در منطقه است و اين امر را در تضاد با حضور ايالات متحده و اسراييل در منطقه مي‌داند. بنابراين با حمايت گسترده از محور مقاومت در تلاش است به افزايش توازن توان خود در منطقه عليه اين بازيگران دست يابد. اين راهبرد كلي تهران است و رسيدن به تفاهم در زمينه‌هاي اختلاف با غرب، همچون برنامه هسته‌اي مي‌تواند به حفظ آرامش در منطقه نيز كمك كند. پزشكيان از سياست خارجي متعادل‌تر و احياي ديپلماسي هسته‌اي حمايت كرده است. اين موضع، حمايت محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه سابق ايران را كه مذاكرات براي برنامه جامع اقدام مشترك سال 2015 را رهبري مي‌كرد، به همراه داشته است. از سوي ديگر، تهران كه خود را به عنوان قدرتي در منطقه معرفي كرده است، احيا و تعميق روابط با كشورهاي منطقه را در سال‌هاي اخير در دستور كار خود قرار داده است. تعميق روابط عمدتا با همكاري شرق، به ويژه چين و روسيه در حال انجام است. بنابراين دكترين نگاه به شرق تهران به نوعي با سياست‌هاي منطقه‌اي آن گره خورده است. در دوران مسعود پزشكيان، احتمالا اين سياست دنبال شود و روابط ايران با همسايگانش تقويت شود. هر چند تيم سياست خارجي پزشكيان احتمالا به سمت غرب نيز متمايل باشند، بعيد است از شرق رويگردان شوند. پس به عقيده پالاچيو، ايران روابط عميق خود با روسيه را ادامه خواهد داد و در حوزه‌هاي امنيتي و استراتژيك با مسكو همكاري خواهد كرد. اين رويكرد به اين دليل است كه دكترين ضدغربي و ضدامپرياليستي تهران امرور با رويكرد روسيه در برابر غرب يكسان شده است. به علاوه، روابط تهران با پكن نيز به ويژه در بعد اقتصادي، عميق‌تر از آن است كه با رويكرد ايران به سمت غرب از هم بپاشد. بنابراين به نظر مي‌رسد چالش اصلي سياست خارجي دولت مسعود پزشكيان، حفظ تعادل در روابط ميان شرق و غرب باشد كه احتمالا زمين بازي آن در كشورهاي خليج فارس و خاورميانه تعريف و تعيين شود.
يو اس‌اي تو دي: لحن ايران ملايم‌تر مي‌شود؟
يو اس‌اي تودي در گزارشي درباره انتخابات رياست‌جمهوري ايران و پيروزي دكتر مسعود پزشكيان نوشت: يك جراح قلب كه براي روابط محدود و نزديك‌تر با غرب و برخي اصلاحات در قوانين ايران تبليغات انتخاباتي داشت، در دور دوم انتخابات رياست‌جمهوري ايران پيروز شد.اين رسانه امريكايي نوشت: مسعود پزشكيان ۶۹ ساله و اصلاح‌طلبي محتاط، سعيد جليلي، اصولگراي سرسخت و مذاكره‌كننده سابق هسته‌اي را شكست داد.به نوشته اين نشريه، انتظار مي‌رود كه پزشكيان تاثير فوري كمي بر سياست‌هاي جمهوري اسلامي داشته باشد و از آنجايي كه او هر روز دولت را اداره مي‌كند، مي‌تواند بر لحن كلي سياست داخلي و خارجي ايران تاثير بگذارد.اين رسانه امريكايي ادامه داد: پزشكيان، وزير سابق بهداشت، در حين مبارزات انتخاباتي، خواستار «مذاكرات سازنده» با غرب بر سر توافق هسته‌اي ايران شد.يو اس‌اي تودي تصريح كرد: اين انتخابات رياست‌جمهوري ايران در بحبوحه تنش‌هاي داخلي و خارجي صورت مي‌گيرد. انتخابات همزمان با تشديد تنش‌هاي خاورميانه به دليل جنگ اسراييل با حماس به عنوان يك متحدان ايران در غزه و حزب‌الله لبنان است. ايران همچنين با افزايش فشار غرب بر سر برنامه هسته‌اي خود مواجه است.علي واعظ، كارشناس مسائل ايران در گروه بين‌المللي بحران، يك انديشكده مستقر در بلژيك به يو اس‌اي تودي گفت كه پيروزي پزشكيان به اين معنا نيست كه غرب به چشم‌انداز تعامل ديپلماتيك با ايران خوشبين خواهد بود. چالش‌ها بسيار زياد هستند و راه‌حل‌ها براي آن چالش‌ها آشكار نيستند.او مدعي شد كه يكي از عوامل اصلي تعيين‌كننده براي ديپلماسي مجدد ايران با غرب، شامل تلاش‌هاي جديد براي ازسرگيري برجام، تحولات در انتخابات ايران نيست، بلكه نتايج انتخابات رياست‌جمهوري امريكا در ماه نوامبر است.واعظ با اشاره به برجام گفت: حتي اگر دولت بايدن ادامه يابد، حل و فصل اين موضوع بسيار دشوار خواهد بود. برنامه هسته‌اي ايران اكنون «آنقدر پيشرفته شده كه محدود كردن و كنترل آن مشكل است. تحريم‌ها پيچيده‌تر از آن است كه به راحتي قابل لغو باشد و قدرت‌هاي جهاني اكنون در اين زمينه اختلاف دارند.»