پيامدهاي ترور هنيه براي امنيت خاورميانه
محمد بيات
عبور ماشين ترور اسراييل از خطوط قرمز ايران و حزب‌الله سبب باز شدن جعبه پاندورا در منطقه خاورميانه عربي شده است. حمله هوايي به جنوب بيروت براي ترور فواد شكر، فرمانده برجسته نظامي حزب‌الله و حمله مشكوك به شمال تهران براي هدف قرار دادن اسماعيل هنيه، رييس دفتر سياسي جنبش حماس اقدامات «تهاجمي» بودند كه رسما حاكميت ملي جمهوري اسلامي ايران و لبنان را نقض و زمينه لازم براي برخورد مستقيم نظامي را فراهم كرد. پيش از اين در جريان حمله تروريستي ارتش اسراييل به ساختمان كنسولي ايران در دمشق و شهادت جمعي از فرماندهان نيروي قدس سپاه پاسداران نيز تهران به صورت مستقيم و «بي‌واسطه» سرزمين‌هاي اشغالي را هدف قرار داد، اما اين‌بار به نظر مي‌رسد سطح پاسخ جمهوري اسلامي ايران و اعضاي شبكه مقاومت متفاوت باشد. به عبارت ديگر تهران در جريان عمليات «وعده صادق» بيشتر به دنبال «نمايش قدرت» براي عقب راندن دشمن بود، اما اين‌بار به دنبال ضربه زدن به شخصيت‌ها و مراكز نظامي رژيم صهيونيستي است.
پس از سفر بنيامين نتانياهو به واشنگتن و ديدار وي با مقامات عاليرتبه دولت امريكا، رفتار ارتش اسراييل به صورت معناداري در قبال محور مقاومت «تهاجمي‌تر» شده است. برخي تحليلگران معتقدند كه نتانياهو در پاسخ به درخواست‌هاي مكرر اعضاي دو حزب دموكرات و جمهوري‌خواه براي پايان جنگ غزه و تن دادن به طرح سه مرحله‌اي بايدن در قطعنامه 2735 شوراي امنيت، خواستار تشديد پشتيباني نظامي-سياسي واشنگتن براي كسب دستاوردهاي ملموس ميداني شده است. در اين فرضيه نتانياهو ترور سران مقاومت را براي آنكه در مذاكرات دوحه دست از كارشكني و مطرح كردن شروط غيرقابل اجرا بردارد، مطالبه كرده است.
قمار «بي‌بي» براي تغيير موازنه در خاورميانه عواقب بسيار سختي براي منطقه خواهد داشت. تنها دقايقي پس از حمله تروريستي تهران، رهبران مقاومت تشكيل جلسه داده و نسبت به نوع پاسخ به تجاوز رسمي رژيم صهيونيستي و عبور از خطوط قرمز مقاومت به اجماع رسيدند. براساس اخبار پراكنده‌اي كه در رسانه‌هاي جريان اصلي منتشر شده به نظر مي‌رسد حمله مستقيم نيروهاي مسلح ايران به اسراييل امر حتمي باشد. در اين پاسخ به احتمال زياد «حلقه دوم» مقاومت يعني حزب‌الله و انصارالله نيز وارد ميدان شده و حملات هماهنگي را عليه اهداف مشخص در سرزمين‌هاي اشغالي ترتيب خواهند داد. امتياز چنين استراتژي آن است كه صهيونيست‌ها مانند عمليات «وعده صادق» آنچنان نمي‌توانند از كمك پدافندي سنتكام، انگليس، فرانسه و اردن بهره ببرند. شامگاه روز پنجشنبه اول آگوست 2024 حزب‌الله در فاز ابتدايي پاسخ به ترور فواد شكر حملات راكتي را عليه حيفا و كريات شيمونه آغاز كرد. به نظر مي‌رسد اين حمله ابتدايي با هدف محك زدن سيستم‌هاي ضدموشكي اسراييل باشد تا روزهاي آينده حملات موثرتري عليه اهداف مشخص شده در سرزمين‌هاي اشغالي ترتيب داده شود.
در سوي مقابل رژيم صهيونيستي و متحدان آن نيز در حال آماده شدن براي پاسخ احتمالي ايران هستند. ارتش اسراييل علاوه بر اعلام آماده‌باش براي تمام نيروهاي رزمي- ذخيره، از تمام واحدهاي درماني و خدماتي نيز خواسته تا براي بدترين سناريو يعني جنگ گسترده آماده شوند. همزمان شاباك از وزرا و مقامات عاليرتبه اسراييلي خواست كه از حضور در مراسم‌هاي عمومي بدون هماهنگي قبلي خودداري كنند. ترس از آلودگي شيميايي در جبهه شمالي سبب شده است تا تل‌آويو از تمام كارخانه‌هاي واقع در اين منطقه بخواهد تا مواد شيميايي خود را رقيق كرده و فعلا فعاليت‌هاي خود را متوقف كنند. در بعد خارجي لابي اسراييل در امريكا به دنبال تصويب قانوني دو حزبي با كمك جاش گانهايمر و برايان مست به نام طرح «قانون بمب سنگرشكن» هستند كه به رييس‌جمهوري امريكا اجازه مي‌دهد تا بمب‌هاي راهبردي 16 تني را تحويل ارتش اسراييل دهد. كاربرد اين بمب‌هاي راهبردي هدف قرار دادن سايت‌هاي اتمي زيرزميني ايران تا عمق 60 متري است. ليندسي گراهام، سناتور جمهوري‌خواه امريكايي نيز خواستار حمله به تاسيسات نفت و گاز ايران در صورت پاسخ گسترده ايران به اسراييل شد. لويد آستين، وزير دفاع امريكا نيز در جريان سفر به فيليپين رسما اعلام كرد كه واشنگتن از اسراييل در برابر حملات احتمالي ايران دفاع خواهد كرد. مجموع سيگنال‌هاي فوق نشان‌دهنده همراهي نسبي امريكا با تل‌آويو براي اتخاذ سياست تهاجمي در منطقه غرب آسياست.
با وجود احتمال گسترش جبهه جنگ در روزهاي آينده اما از نقش بازيگران ميانجي نمي‌توان غافل شد. در جريان ترور سپهبد حاج قاسم سليماني و حمله به كنسولگري ايران در دمشق، كشورهاي اروپايي و برخي دولت‌هاي عربي مانند قطر با تبادل پيام ميان طرفين منازعه و تشريح وضعيت خطرناك منطقه سعي كردند تا مقامات تصميم‌گير در تهران را مجاب به ارايه پاسخي خفيف كنند. اكنون يكي از سناريوهاي جدي تماس‌هاي مكرر كشورهاي ثالث براي جلوگيري از گسترش دامنه جنگ در منطقه غرب آسياست. منافع قدرت‌هاي بزرگ ايجاب مي‌كند كه منطقه خاورميانه در كوتاه‌مدت به سمت تشديد تنش حركت نكند و احتمال آغاز هرگونه جنگ فراگير منتفي شود. حال بايد منتظر ماند و ديد كه تهران و اعضاي شبكه مقاومت چه تصميمي براي پاسخ به تجاوزهاي اخير اسراييل اتخاذ خواهند كرد.
پژوهشگر ارشد مسائل خاورميانه