ذهن بشر از منظر فلسفه
آیا علم میتواند آگاهی را توضیح دهد؟ آیا ذهن چیزی جز مغز نیست؟ آیا شما روحی غیرمادی و جاودانه دارید که برای علم غیرقابل دسترس است و فقط از طریق تحقیقات متافیزیکی شناخته میشود؟ آیا بین انسان و ماشین تفاوت بنیادین و ماهوی وجود دارد؟ آیا کامپیوترها میتوانند فکر کنند؟ آیا ممکن است رباتهای آگاه وجود داشته باشند؟
این مسائل مباحث اصلی در فلسفه ذهن هستند که ادوارد فیسر در کتاب «مقدمه‌ای بر فلسفه ذهن» به آن پرداخته است.
ادوارد فیسر یک فیلسوف کاتولیک امریکایی
-متولد ۱۶ آوریل ۱۹۶۸- است. عمده فعالیت‌ها و پژوهش‌های فیسر در حوزه فلسفه و مطالعات دینی است. هدف او از انتشار کتاب فلسفه ذهن معرفی دقیقی از استدلال‌های ضدماتریالیستی و استدلال‌های معاصر طرفدار ماتریالیسم است، چراکه معتقد است امروزه منتقدان ماتریالیسم اقلیت بزرگ و تاثیرگذاری را در این حوزه تشکیل می‌دهند. سعی فیسر اجتناب از سوگیری‌های ماتریالیستی بیش از حد و ارائه تصویری روشن و منصفانه از وضعیت موجود است.
فلسفه ذهن حوزه‌ای مطالعاتی است که شاید در سال‌های اخیر به فعالترین شاخه از زیرشاخه‌های مختلف فلسفه تبدیل شده باشد.
در فلسفه سخن گفتن از هر چیزی بدون سخن گفتن از همه چیز بسیار دشوار است. مسائل فلسفی و استدلالها، آنقدر عمیق و پیچیده‌اند که هنگام بررسی هر یک از آنها، به سرعت درمییابید که بدون بررسی بسیاری از مسائل دیگر تقریبا غیر‌ممکن است به نتیجه مشخصی برسید. چه‌بسا این وضعیت در مورد فلسفه ذهن بیشتر از سایر شاخه‌های فلسفه صادق باشد. درون‌مایه دیگر کتاب قدرت رویکردهای غیرمادی و مدخلیت داشتن مستمر آنها در فلسفه ذهن است.
کتاب «مقدمه‌ای بر فلسفه ذهن»، نوشته ادوارد فیسر، با ترجمه شیرزاد گلشاهی کریم به همت انتشارات هرمس منتشر و اکنون در دسترس علاقه‌مندان به مطالعات فلسفی قرار دارد.
این کتاب یک متن درسی است. مباحث آن برگرفته از مطالبی است که نویسنده در طول سالیان تدریسِ خود در دانشگاه، برای دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد مطرح کرده است و از همین‌رو مطالب آن از وضوح و سادگی برخوردار است و برای فهم محتوای کتاب نیازی به اطلاعات قبلی در مورد موضوع آن نیست. هرچند گاهی اوقات به برخی مسائل تخصصی پرداخته شده است، این موارد به حداقل رسیده‌اند و تا حد ممکن برای خوانندگان آسان شده‌اند.
پرداختن به نظرات موافقان و مخالفان، جامعیت و گستردگی مطالب، طرح نظریه ماده و صورت که به اندیشه فلسفه سنتی ما بسیار نزدیک است و نیز ارائه نظرات فیلسوفان پرنفوذ معاصر از مزایای این کتاب است.
«مقدمه‌ای بر فلسفه ذهن» نوشته ادوارد فیسر، با ترجمه شیرزاد گلشاهی کریم، در ۳۰۰ صفحه روانه بازار نشر شده است و اکنون در دسترس علاقه‌مندان قرار دارد.
«مقدمه‌ای بر فلسفه ذهن» از هشت فصل کلی تشکیل شده که به ترتیب عبارتند از:
ادراک؛ در این فصل به مسائلی از قبیل شک‌گرایی، واقع‌گرایی غیرمستقیم، نمود و واقعیت پرداخته شده است.
دوگانه انگاری؛ در این فصل به مباحثی نظیر برهان تقسیم ناپذیری، برهان تصور پذیری و... پرداخته شده است.
ماتریالیسم؛ مباحثی از قبیل تقلیل و ابتنا، علت و معلول، کارکردگرایی و... از مباحث مطروحه در این بحث است.
کیفیات ذهنی؛ برهان طیف معکوس، برهان زامبی، برهان معرفت و... مباحث این فصل را تشکیل می‌دهند.
آگاهی؛ حذف‌گرایی، راسل گراییِ سازگارتر، مشکل پیوند و... نیز مباحث مطرح شده در این فصل هستند.
فکر؛ در این فصل به دلایل و علل، نظریه محاسباتی، برهان اتاق چینی، فکر و آگاهی و... پرداخته شده است.
حیث التفاتی؛ در این فصل نیز مواردی از قبیل نظریه‌های علّی، نظریه‌های زیستی، نظریه‌های ابزارگرا، استدلال صوری و... مورد بحث قرار گرفته‌اند.
اشخاص؛ هویت شخصی، پیامدهای مکانیک‌گرایی، نظریه ماده و صورت، فلسفه ذهن و الباقی فلسفه‌ها نیز مباحث مطرح شده در این فصل را تشکیل می‌دهند.