روزنامه اعتماد بررسي كرد
مذاكرات آتش بس تلاش بايدن براي خريد زمان؟
حديث روشني
از روز پنجشنبه 15 آگوست برابر با 25 مرداد دور جديدي از مذاكرات آتشبس در غزه در دوحه آغاز شد. در اين مذاكرات روساي سازمان‌هاي امنيتي موساد و شاباك به نمايندگي از اسراييل حضور داشتند، اما حماس در اين مذاكرات حاضر نشد.
سه كشور امريكا و مصر و قطر كه نقش ميانجي را در اين مذاكرات بازي مي‌كنند، گفت‌وگوهاي صورت گرفته در روزهاي پنجشنبه و جمعه را «جدي» و «سازنده» ارزيابي كردند. اين در حالي است که برخي از رسانهها به نقل از منابع نزديك به مذاكرات، از ادامه اختلاف‌ها ميان دو طرف درگير در جنگ غزه خبر دادند. آنها اين اختلاف‌ها را ناشي از خواسته‌‌ها و شروط دو طرف درگير در جنگ و همچنين ديدگاه‌هاي متفاوت آنها درباره سازوكار رسيدن به آتشبس دايم در غزه و پايان جنگ عنوان كردند. بر اساس برخي گزارش‌هاي منتشر شده، امريكا پيشنهادهاي جديدي براي كاهش اختلاف‌‌هاي دو طرف ارايه كرده است. در طول برگزاري اين گفت‌وگو‌ها در دوحه تماس‌هايي از سوي امير قطر با علي باقري سرپرست وزارت خارجه برقرار شده است. بنا به تحليل رسانه‌هاي مختلف در اين رابطه، هدف از اين تماس‌ها اقناع ايران براي استقبال از اين مذاكرات به منظور تجديد نظر در واكنش خود به ترور اسماعيل هنيه در تهران است. همچنين به گزارش برخي رسانه‌هاي غيررسمي و به ادعاي رسانه‌هاي مرتبط با ميانجيگران اين گمانه‌زني نيز مطرح شده است كه ايران نوع پاسخ خود به ترور اسماعيل هنيه را به برقراري آتش‌بسي همه‌جانبه كه جنگ را به صورتي دايمي در غزه پايان دهد مشروط كرده است؛ ادعايي كه نه تاييد شده و نه رد. گفتني است در همين راستا و با هدف تحليل تحولات آينده، روزنامه اعتماد با حسن بهشتي‌پور و حشمت‌الله فلاحت پيشه گفت‌وگو داشته، در ادامه نگاه دو تحليلگر به تحولات منطقه آمده است:
حسن بهشتي پور؛ آماده باش در شرايط خوف و رجا براي اسراييل پرهزينه است
مهم‌ترين مشكل مذاكرات آتش بس در غزه اين است كه نتانياهو حاضر نيست به آتشبس تن دهد. نخست‌وزير اسراييل معتقد است به محض پايان جنگ در غزه كميته رسيدگي به تخلفات او آغاز به كار خواهد كرد و به احتمال بسيار بالا مجبور به كناره‌گيري خواهد شد. بنابراين تنها اميد او برگزاري انتخابات آبان ماه امريكا و پيروزي ترامپ است تا بتواند موقعيت از دست رفته‌اش را مجددا تثبيت كند. از همين رو نتانياهو با شعار نابودي حماس خواسته‌هاي خود را پيش مي‌برد و بعيد است در اين مورد نيز به نتيجه برسد.
واقعيت اين است كه شاهدي مبني بر نزديك شدن به توافق در مذاكرات وجود ندارد. بنابر آنچه در رسانهها منتشر شد اين گمانه‌زني نيز تقويت شد كه اگر آتش‌بسي همه‌جانبه در غزه برقرار شود ايران استقبال خواهد كرد و امكان دارد از پاسخ به ترور اسماعيل هنيه منصرف شود. اما اين اخبار بيشتر مصرف رسانه‌اي داشت و آنچه كه ما مي‌بينيم اين است كه اولا ايران اسراييل را در شرايط خوف و رجا قرار داده است. اين شرايط براي رهبران تل‌آويو بسيار پر هزينه است. ثانيا ايران به دنبال اقدامي فوري نبوده بلكه اقدامي موثر را در دستور كار قرار داده است. به نظر مي‌رسد ايران بيشتر به دنبال تاثيرگذاري پاسخش است و اين تاثيرگذاري مهم‌تر از شكل پاسخ است. علاوه بر آن الزامي وجود ندارد كه حتما اين عمليات نظامي باشد. ممكن است اقدامي صورت گيرد كه به درون رژيم صهيونيستي ضربه وارد شود. يا مسوولان اين بازيگر در فرايندي ترور شوند. با اين همه لازمه اين اقدام مهم آن است که طرف مقابل آمادگي نداشته باشد. مقام‌هاي اسراييل ممكن است اينگونه تصور كنند كه ايران احتمالا عملياتي مشابه وعده صادق را اجرايي كند. در حالي كه اين احتمال وجود دارد كه ايران در حال بررسي و طراحي برنامه‌اي است كه بتواند ضربه خود را به گونه‌اي متفاوت وارد كند بدون اينكه قابل پيش‌بيني باشد. طبيعي است كه در چنين برنامه‌ريزي نبايد زمان و مكان مشخص باشد. البته كه لزوما براي انجام چنين اقداماتي نبايد عجله كرد.
سياست اسراييلي‌ها هميشه سياست ابهام بوده است. اما در اين جنگي كه ده ماه از آن گذشته است رويكرد اين بازيگر تقريبا علني شده است. بنابراين اقدام پيش‌دستانه ادعايي كه توسط رهبران اين بازيگر مطرح شده مي‌تواند اجرايي شود. نمي‌توان گفت اين ادعا صد درصد بلوف است. اما شواهد و قرائن نشان مي‌دهد كه اسراييل براي روحيه دادن به افكار عمومي جامعه و نيز ارسال پيامي به طرف ايراني با اين مضمون كه ما تا ابد منتظر واكنش شما نخواهيم ماند و ممكن است خودمان دست به اقدام جديدي بزنيم، در رسانه‌هاي خود در باب حمله ادعايي پيش‌دستانه ادعاهايي را مطرح كرده است. اما به دليل هزينه‌بر بودن چنين اقدامي براي اسراييل امكان آن كم است. نمي‌شود گفت اصلا چنين امكاني وجود ندارد لكن از اسراييل در شرايط فعلي هر كاري ممكن است سر بزند. اما وقتي معادلات را در كنار يكديگر قرار مي‌دهيم در واقع اسراييل هزينه گزافي براي اقدام پيش‌دستانه خواهد داد خواه حزب‌الله هدف اين حمله ادعايي قرار بگيرد يا ايران. اما آنچه كه اهميت دارد اين است كه طرف ايراني و يا حزب‌الله بايد خود را در آمادگي صد درصد نگه دارند. اگر چنانچه به دنبال اقدام متقابل است بايد تمامي توجه خود را بر اقدامات دفاعي و حملات ادعايي پيش‌دستانه معطوف كند. آمادگي بايد هميشگي باشد نه فقط در مقطع كنوني.
در خصوص اقدام تلافي‌جويانه ايران و حزب‌الله به نظر مي‌رسد گروه‌هاي مقاومت اعم از حزب‌الله، انصارالله، ايران و عراق و گروه‌هاي سوري در اقدامي هماهنگ عليه اسراييل وارد عمل خواهند شد. و در همين راستا اين احتمال وجود دارد كه هر يك از بازيگران نيز در سطحي محدود دست به واكنش بزنند. در هر صورت اين امكان نيز وجود دارد كه حزب‌الله در شرايطي كه ممكن است تحت فشارهايي قرار داشته باشد گزينه حمله را برگزيند. اما هماهنگي فوق‌العاده‌اي ميان گروه‌هاي مقاومت عليه اسراييل به وجود آمده است. گروه‌هاي مقاومت به اين جمع‌بندي رسيده‌اند اگر با يكديگر وارد عمل شوند به نتايج بهتري دست مي‌يابند. واكنش ايران نيز در اين جبهه قابل تبيين است. البته الزاما نبايد در افكار عمومي اين موضوع را جا انداخت كه حتما بايد اين اقدام احتمالي در سطحي نظامي انجام شود. مي‌تواند اقداماتي امنيتي انجام شود. اقدامات بازدارنده‌اي كه طرف مقابل را پشيمان كند.
فلاحت پيشه؛ نتانياهو به دنبال رويارويي ايران و امريكا است
جنگ ادامه خواهد داشت. حتي اگر آتش بسي هم شكل بگيرد اين آتشبس ابعاد خيلي محدودي دارد كه البته احتمال اين موضوع هم خيلي كم است. براي تحليل تحولات مربوط به موضوع فلسطين و چالش ميان ايران و اسراييل كافي است به خيابان‌هاي تل‌آويو نگاهي داشته باشيم. طي دو- سه روز اخير بازهم تظاهرات چند ده هزارنفري عليه نتانياهو در تل‌آويو برگزار شد. نتانياهو خود مي‌داند كه مسير بي بازگشتي را مقابل خود دارد و حيات سياسي‌اش منوط به تداوم جنگ است. بنابراين شايد خيلي از اهدافي كه به لحاظ نظامي از ابتدا مطرح كرده بود محقق شده باشد. مانند تقسيم غزه به دو قسمت، يك قسمتي كه هم مرز با سرزمين‌هاي اشغالي است كه عملا يك ايست‌بازرسي نظامي در وسط غزه برقرار شده است. ديگري مرز فيلادلفيا كه هيچگونه امكان تنفسي باقي نگذاشته و در عين حال محاصره دريايي ساحل غزه. از لحاظ نظامي اسراييل به بسياري از اهداف خود دست پيدا كرده است. هرچند كه از لحاظ ايدئولوژيك شعار ريشه‌كن كردن حماس را نتوانسته عملي كند. علي‌رغم اينكه اسراييل حاضر شده تا روزانه اجساد گروگان‌ها را تحويل بگيرد به اين دليل است كه اين بازيگر به جنگ نياز دارد. در ابتداي اكتبر نيز بر اين موضوع تاكيد كردم كه جنگ ادامه خواهد يافت. همان‌گونه كه اسراييل براي هدف قرار دادن مواضع حماس و جهاد اسلامي خود را آماده كرده براي رويارويي با حزب‌الله نيز آماده است. تعداد حملات اسراييلي‌ها به مواضع حزب‌الله بيش از 8 تا 10 برابر حملات حزب‌الله به سرزمين‌هاي اشغالي است. نتانياهو يك موازنه نابرابري را شكل داده است و آن را ادامه مي‌دهد. اين بازيگر از منظر ديپلماتيك نيز سعي مي‌كند حزب‌الله را به آن سوي رود ليطاني بازگرداند. لذا جنگ براي نتانياهو هيچ‌وقت تمام نمي‌شود. علاوه بر آن نتانياهو هدفي فراتر از فلسطين و لبنان دارد و آن كشاندن ايران و امريكا به جنگ است. روز به روز مسير تحولات نيز به گونه‌اي شكل گرفته است كه نتانياهو در اين زمينه خوش‌بين‌تر شده است. ما مي‌بينيم كه براي اولين بار رويارويي ميان ايران و اسراييل عريان شده است. دو طرف در يك شرايط انتقامي قرار گرفتند. اكنون نيز خوش‌بيني‌هايي در باب رايزني‌هاي آتشبس وجود دارد. اما خبرها نشان مي‌دهد كه حماس و اسراييل از شرايط راضي نيستند و كماكان بر مواضع خود تاكيد دارند. در اين ميان امريكايي‌ها نيز تلاش دارند تا زمان بخرند. بايدن به دو دليل به دنبال خريدن زمان است. اول اينكه كنگره بزرگ دموكرات‌ها براي اعلام نامزدي هريس قرار است برگزار شود، از همين رو او نمي‌خواهد پيش از اين مراسم رويارويي رخ دهد. دوم اينكه بايدن در بلندمدت سعي مي‌كند تا زمان برگزاري انتخابات امريكا منطقه را در شرايط غير فعال نظامي قرار دهد و در بهترين حالت يك آتش بس محدود شكل بگيرد. اما چه ترامپ و چه بايدن اگر هركدام پيروز اين انتخابات شوند آتش جنگ در غزه و لبنان شعله‌ور خواهد شد و امكان كشيده شدن پاي ايران به جنگ و وقوع رويارويي محدود ميان تهران و واشنگتن وجود دارد. لذا شرايط فعلي نه آتش زير خاكستر بلكه آتش روشن است؛ آتش روشني كه فقط فيتيله آن مقداري پايين كشيده شده است. ايران بايد در اين شرايط ساز و كاز مذاكرات نانوشته با امريكا را مجددا فعال كند. اگر ايران و امريكا ميان خود خطوط قرمزي تعريف نكنند نتانياهو در آينده‌اي نزديك زمينه رويارويي ميان دو كشور را فرهم خواهد كرد. چرا كه او سعي مي‌كند موافقتنامه‌هاي امنيتي كه فقط ميان دولت‌ها منعقد مي‌شود را فعال كند. اين موافقتنامه‌هاي امنيتي و نظامي ميان گروه‌هاي فلسطيني و لبناني با امريكا فعال نخواهد شد. سعي مي‌كند ايران را ابتدا به جنگ بكشاند و سپس به فعال‌سازي اين توافقات امنيتي اقدام كند.