نشانه‌هاي كاهش كيفيت زندگي در پياده‌روهاي پايتخت
مرجان يشايايي
حتما نبايد جامعه‌شناس شهري باشيد يا بتوانيد آمار و ارقام اقتصادي را تحليل كنيد تا بفهميد كيفيت زندگي در شهرهاي ايران حتي در پايتخت نزول كرده است. در گشتي در پياده‌روهاي خيابان مهمي براي خريد چون خيابان وليعصر بالاتر از ميدان وليعصر فشار اقتصادي از در و ديوار جار مي‌زند. در پياده‌روهاي اين خيابان هر سال در تحولي شاهد هستيم كه اجناس ارايه شده از شكل باكيفيت و فاخر آن فاصله گرفته و رو به سوي پوشاكي آورده كه شكل و كيفيت قابل قبولي ندارند، زيبا نيستند و اغلب براي طبقات كم‌برخوردار جامعه تدارك مي‌شوند. بسياري از اين پوشاك‌ها كه در رگال‌هايي در كنار خيابان به مشتري ارايه مي‌شوند، استوك يا دست دوم يا در اصطلاح مردم (تاناكورا) هستند. كلمه‌اي به يادگار مانده از سريال معروف ژاپني «سال‌هاي دور از خانه» كه در سال 1365 از شبكه دو سيما پخش و در بين مردم با نام «اوشين» شناخته مي‌شد. تهراني‌ها اول بار خريد و فروش لباس‌هاي دست دوم را از اين سريال شناختند و جالب اينكه تا چند دهه قبل خريد لباس‌هاي دست دوم پديده شناخته‌شده‌اي دست‌كم در شهرهاي بزرگ ما نبود و حتي در ادبيات ما معادلي براي آن وجود نداشت. هر موج فشار اقتصادي و تورم بخشي از برخورداري‌هاي مردم را كاهش مي‌دهد. سفر، تفريح، آموزش‌هاي جانبي، ورزش و پوشاك متناسب و زيبا هر يك در مرحله‌اي از سبد زندگي مردم حذف مي‌شوند و جاي خود را به اقلام ضروري‌تري مانند درمان و غذا و مسكن مي‌دهند. بنابراين وقتي در خيابان وليعصر، حدفاصل ميدان و خيابان زرتشت كه گران‌ترين مغازه‌ها و سرقفلي‌هاي تهران را در خود جاي داده‌اند، تعداد مغازه‌هايي كه اجناس باكيفيت و زيبا را ارايه مي‌دهند، مدام كمتر شده و به جاي لباس‌فروشي‌ها و كفش‌فروشي‌هايي كه زماني مشتري‌هاي مشكل‌پسند را به خود مي‌خواندند، غذاخوري‌هاي كنار خيابان و لباس‌هاي بي‌كيفيت هر روز بيشتر جاي خود را باز مي‌كنند، يعني فشار اقتصادي به صورتي خطرناك حس زيبايي‌شناسي مردم را هم نشانه گرفته و آن را هم از سبك زندگي اقشار متوسط به تدريج كنار مي‌زند.
به نظر مي‌رسد هر قدر فشار اقتصادي بيشتر شود، زيبايي ظاهر و پوشاك بيشتر اهميت خود را براي اقشار متوسط از دست مي‌دهد. اين پديده اما فقط به خيابان وليعصر تمام نمي‌شود. حالا در خيابان لاله‌زار كه روزگاري مهد بهترين خياطان و مغازه‌هاي لباس‌فروشي بوده، كمتر لباس‌فروشي يا خياطي فاخري را مي‌توان پيدا كرد. اغلب مغازه‌هاي اين خيابان تهران كه مهم‌ترين نماد ورود مدرنيته به پايتخت عصر ناصري بوده، حالا به ارايه لباس‌هاي كم‌قيمت خانه يا لباس‌هاي زير اختصاص پيدا كرده كه نشانه كاهش رونق اقتصادي در يكي از بزرگ‌ترين مراكز خريد پايتخت براي اقشار متوسط يا پايين‌تر از متوسط است، در صورتي كه در اغلب پايتخت‌ها و شهرهاي بزرگ دنيا كه در مسير پيشرفت و توسعه هستند، زيباترين مغازه‌ها در مراكز شهرها قرار دارند و اين مغازه‌ها گاه چند نسل به يك خانواده و يك نوع كسب و كار اختصاص داشته و از كيفيت آن كاسته كه نشده هيچ، خلاقيت طراحي و نوآوري در مواد اوليه، همچنان چراغ آنها را پرفروغ نگه داشته و مردم و توريست‌ها را به خود جلب مي‌كند؛ نشانه‌اي دال بر اقتصاد و ارزش‌هاي اجتماعي باثبات. ظاهر شهروندان نشانه مهمي براي سنجش بسياري از عوامل اقتصادي و رواني و اجتماعي است و وجود لباس‌هاي زيبا و بدن‌هاي استوار و متناسب و چهره و دندان‌هاي سالم، همگي نشانه جامعه‌اي رو به توسعه و اميدوار و برخوردار است.