المپيك پاريس و مفهوم جنسيت
الهام حسيني
حالا كه المپيك پاريس تمام شد و مدت زماني هم از انتقادات به مراسم افتتاحيه‌اش گذشته است، بايد گفت كه اتفاقا يكي از بهترين افتتاحيه‌ها بود. احتمالا بعدها هم از اين مراسم و زمينه پررنگ و غالبش كه مفهوم جنسيت بود، زياد ياد كنند. افتتاحيه المپيك پاريس ۲۰۲۴ از اين جهت كه نشانه‌هاي ظهور تغييرات اجتماعي را هدف گرفته بود ماندگار مي‌شود؛ چراكه صرفا يك مراسم كليشه‌اي زيبا، منظم و خط‌كشي شده نبود. شايد از نظر ظاهري و برنامه‌ريزي قابل مقايسه با افتتاحيه المپيك در چين يا يونان نبود ولي از آنجايي كه طراحانش تصميم گرفته بودند توجهات را به سمت موضوع جنسيت كه موضوع مورد بحث و جنجالي تقريبا همه جوامع هست جلب كنند، يك سر و گردن از بقيه بالاتر بود.
اين طراحي براي مراسم افتتاحيه را اتفاقا نبايد به حساب طرفداري يا حمايت از اقليت‌هاي جنسيتي گذاشت، بلكه وظيفه اصلي‌ا‌ش يادآوري و هشدار درباره تغييراتي است كه نسل آينده درگيرش خواهند بود. فارغ از اينكه نظر شخصي ما راجع به اين موضوع چيست، چاره‌اي نداريم كه بپذيريم به دست گرفتن تمايلات جنسي و تنوع‌دار كردن اين تمايلات و به اصطلاح رنگين‌تر كردن رنگين‌كمانِ مفهوم جنسيت (كه از مفهوم جنس جداست)، از پيشامدهاي حتمي براي مردمان و جوامع آينده است.
كميته بين‌المللي المپيك IOC در راستاي همين نگاه، از شرايط ويژه بوكسور الجزايري ايمانه خليف و همچنين بوكسور تايواني لين يو تينگ دفاع كرد و باعث شد سر بحث‌ها در رابطه با تعريف‌هاي گوناگون از تنوع جنسيتي باز شود به اين معني كه اگرچه جنس دوتاست (نر و ماده) و جنسيت متنوع (رنگين كمان)، ولي شناسايي و تاييد جنس نيز از ظرافت‌ها و قوانين پيچيده خود تبعيت مي‌كند.
مورد ويژه اين دو بوكسور به خصوص ايمانه خليف، آغازگر توجهات دوباره به موضوع جنسيت بود و البته زمينه‌ساز پخش اطلاعات نادرست، كاذب و مخدوش كه منجر به قضاوت‌هاي غيردقيق، نادرست و آزارگرانه شدند. هر دو بوكسور الجزايري و تايواني سال قبل از طرف انجمن بين‌المللي بوكس IBA از مسابقه بوكس زنان محروم شدند به اين دليل كه طبق ادعاي مديران ارشد اين سازمان نتيجه آزمايش ژنتيكي آنها وجود كروموزوم Yرا نشان مي‌داد كه به‌طور عادي در مردان يافت مي‌شود و البته سطح بالاي هورمون تستوسترون كه اين زنان را به دليل قابليت‌هاي فيزيكي بيشتر و متفاوت، محروم از مسابقه با زنان ديگر مي‌گرداند. اين انجمن درباره جزييات اين آزمايش ژنتيكي اطلاعاتي ارايه نداده است.
در طرف ديگر، كميته تصميم‌گيرنده المپيك بر مدارك شناسايي جنسيتي موجود و قانوني تاكيد كرد و آنها را براي تصميم‌گيري كافي دانست، چراكه آزمايش‌هاي ژنتيكي و تفسير آنها را پيچيده يا حتي غيرعلمي و فاقد كاربرد در عرصه ورزش مي‌داند.
پروفسور Alun Williams كه بر عوامل ژنتيكي در عرصه ورزش پژوهش مي‌كند وجود كروموزومY را براي نظر قاطع بر مرد يا زن بودن كافي نمي‌داند، اگرچه وجود اين كروموزوم عامل بسيار مهمي تلقي مي‌شود ولي قطعيت ندارد. براي نظر قطعي بايد درباره SRY (sex-determining region of the Y chromosome)، اطلاع داشته باشيم. همين‌طور درباره انواعي از اختلال‌هاي ژنتيكي مانند DSD يا Swyer Syndrome كه در آنها اختلال‌هاي ژني، هورموني و رشد اندام‌هاي جنسي بر شناسايي جنسي فرد تاثيرگذارند. مخالفان انجام آزمايش ژنتيكي براي تعيين جنسيت ورزشكاران همچنين بر ناعادلانه بودن، غيراخلاقي، آزارگرانه و رنجش‌آور بودن آن نيز تاكيد مي‌كنند. نكته مهم در اين بين عدم نظر قطعي و دقيق علمي نيز در اين رابطه است. متخصصان اين امر هنوز در حال جمع‌آوري اطلاعات، پژوهش و يافتن بهترين ملاك و استاندارد در اين موضوع هستند. در مورد اين دو بوكسور، اما به قطعيت مي‌توان گفت كه از اعضاي جامعه رنگين‌كماني‌ها محسوب نمي‌شوند و مورد آنها اختلاف نظر درباره چگونگي تعيين جنس و درستي و قابل استناد بودن آن است. در هر حال ظاهر متفاوت و پيشينه ورزشي اين دو، روند دوباره‌اي را براي مطالعه و بررسي بيشتر آغاز كرد كه احتمالا در تصميم‌گيري‌هايي كه بر سرنوشت ورزشي و كاري ورزشكاران و چهره‌ها و مردمان موثر است، تغييراتي دهد .
در آخر اينكه مفاهيم جنس و جنسيت بسيار مناقشه‌برانگيزند. مفهوم جنس و تعيين آن بيشتر از نظر علمي و تخصصي مورد مناقشه است در حالي كه مفهوم جنسيت (رنگين‌كمان) با مسائل انساني و اجتماعي و باورها و فرهنگ‌ها گره خورده است. جنبش‌هاي جهاني در اين رابطه و آخرين آنها، مراسم افتتاحيه المپيك همه گوياي تغييرات در راه هستند و اگرچه بسياري از سياست‌هاي خرد و كلان و رفتارهاي اعضاي رنگين‌كماني‌ها مورد پسند نيست، ولي از آنجا كه اين مساله زيرمجموعه حقوق انساني است و انسان آزاد است بايد پذيرفت كه در نهايت رنگين‌كمان در آينده رنگين‌تر است.
كارشناس ارشد فلسفه علم