به بهانه سفر وزير امور خارجه ايران به عربستان مطرح شد
عراقچي در ايستگاه رياض؛ فصل تازه مانور ديپلماتيك در قلب جهان عرب
به نظر مي‌رسد فصل تازه‌اي در روابط ايران با همسايگانش در حاشيه جنوبي خليج فارس در حال شكل‌گيري است. اين موضوع در بحبوحه جنگ در منطقه، به ويژه در لبنان، خود را عيان‌تر كرده است. پس از نشست غير رسمي اخير عباس عراقچي، وزير امور خارجه ايران با همتايانش از كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس در دوحه قطر، اكنون و با اوج گرفتن مناقشه ميان تهران و تل‌آويو به نظر مي‌رسد عراقچي اولويت خود را در شرايط حساس منطقه‌اي، تعامل و ديپلماسي با كشورهاي عرب منطقه قرار داده است تا با نزديكي به اين بازيگران بتواند ائتلافي عليه ماجراجويي‌هاي خصمانه اسراييل در منطقه ايجاد كند. در همين رابطه، عباس عراقچي، وزير امور خارجه ايران در توري منطقه‌اي كه با سفر به رياض آغاز شده، قصد دارد به پايتخت برخي كشورهاي منطقه سفر كند تا پيام روشن تهران به اين بازيگران را در قبال تحولات منطقه‌اي مخابره كند.
اين سفر در حالي انجام مي‌شود كه رويارويي تازه تهران و تل‌آويو، به ويژه پس از ترور و شهادت اسماعيل هنيه، رهبر سياسي حماس و شهادت سيدحسن نصرالله و سردار عباس نيلفروشان در بيروت به دست اسراييل، به اوج رسيده است. ايران به اين اقدامات خصمانه رژيم اسراييل، با پرتاب موشك‌هاي بالستيك به اهدافي اسراييلي در سرزمين‌هاي اشغالي پاسخ داد و اكنون تل‌آويو تهديد كرده كه پاسخ نظامي ايران را تلافي خواهد كرد. به نظر مي‌رسد هدف از تور ديپلماتيك تازه عراقچي رايزني درباره تحولات منطقه و تلاش براي توقف جنايات رژيم اسراييل در لبنان و غزه باشد. او با بيان اينكه جمهوري اسلامي ايران به دنبال افزايش تنش و جنگ نيست، هشدار داد تهران از رويارويي با اسراييل هراسي ندارد و هرگونه حمله اين رژيم به تاسيسات زيربنايي ايران با حمله متقابل و شديد ايران مواجه خواهد شد. پيش‌تر نيز مسعود پزشكيان، رييس‌جمهور ايران در دوحه قطر با فيصل بن فرحان، وزير خارجه عربستان سعودي در دوحه ديدار و درباره تحولات منطقه‌اي گفت‌وگو كرده بود. به گزارش وبگاه خبري نشنال، منابع آگاه در مورد تلاش‌هاي ديپلماتيك براي كاهش تنش در منطقه گفتند كه عربستان سعودي به دنبال راه‌هايي براي جلوگيري از تشديد تنش در خاورميانه است؛ تنش‌هايي كه به باور ناظران و ديپلمات‌هاي منطقه مي‌تواند هر لحظه از كنترل خارج شود. ايران هشدار داده است دارايي‌هاي هر يك از «حاميان» منطقه‌اي يا فرامنطقه‌اي اسراييل در رويارويي احتمالي تهران و تل‌آويو هدف حمله احتمالي تهران قرار خواهند گرفت. ناظران نسبت به كم و كيف حمله انتقام‌جويانه احتمالي اسراييل گمانه‌زني‌هايي كرده‌اند و مدعي‌اند كه اين حمله ادعايي مي‌تواند شامل هدف قرار دادن تاسيسات نفتي ايران باشد. تحليلگران بازار انرژي نيز هشدار داده‌اند اين امر ممكن است منجر به التهاب و اختلال كم سابقه در بازار شود.
در شرايط كنوني و همزمان با سفر وزير امور خارجه كشورمان به عربستان، گروهي از ناظران مي‌گويند، به‌رغم كاهش تنش منطقه‌اي ميان اين دو بازيگر قدرتمند منطقه‌اي، روابط آنها همچنان از سر احتياط دنبال مي‌شود. در همين رابطه، پاتريك وينتور، تحليلگر امور بين‌الملل به بررسي روابط ايران و عربستان در بحبوحه تنش‌هاي منطقه‌اي پرداخته است. وينتور معتقد است حزب‌الله لبنان كه زماني موضوع مناقشه ميان تهران و رياض محسوب مي‌شد، اكنون در جنگ با اسراييل است. همين مساله شايد همدلي و همكاري بيشتر ميان تهران و رياض را در قبال جلوگيري از اقدامات خصمانه اسراييل رقم زده باشد.
در همين رابطه، وينتور هدف عباس عراقچي، وزير امور خارجه ايران براي سفر به عربستان و ديدار با همتاي خود را در راستاي رايزني با اين كشور همسايه درباره هزينه‌هاي ماجراجويي اسراييل در ارتباط با ايران و لبنان تفسير مي‌كند. از نظر اين تحليلگر، به نظر مي‌رسد عربستان سعودي قرار است در قالب ميانجي آتش‌بس در لبنان نيز ظاهر شود. اين در حالي است كه شواهد نشان مي‌دهد ايالات متحده از اقدامات اسراييل براي از بين بردن (ادعايي) حزب‌الله و خلع سلاح اين جنبش حمايت قاطعي كرده و به يورش زميني اين رژيم چراغ سبز نشان داده است.
از نظر وينتور، در جنگ احتمالي كه ممكن است در منطقه شكل بگيرد، ايران و عربستان سعودي دو بازيگر كليدي خواهند بود. عراقچي كه قبلا به بيروت و دمشق سفر داشته، در تلاش است متحدين منطقه‌اي ايران را بيش از پيش با خود همراه كند و نقش لبنان و سوريه را در مورد هر تصميمي در قبال آتش‌بس يا ادامه مبارزه با اسراييل تثبيت كند. شيخ نعيم قاسم، نایب‌رهبري حزب‌الله در نطقي تلويزيوني تاكيد داشته بحث‌هاي آتش‌بس به رهبري متحدان سياسي لبنان را رصد مي‌كند، هر چند رسما از موضع و نيت حزب‌الله در قبال درخواست براي «آتش‌بس همزمان در غزه و لبنان» سخني به ميان نياورد. پيش‌تر حزب‌الله لبنان بارها شرط اساسي برقراري آتش‌بس با اسراييل را اتمام جنگ و خونريزي در غزه اعلام كرده است.
از سوي ديگر، از نظر وينتور، لبنان در گذشته محل تنش بين تهران و رياض بوده و عربستان سعودي خواهان كاهش نفوذ ايران و حزب‌الله در لبنان بوده است. اما در ميانه تحولات منطقه‌اي، فيصل بن فرحان آل سعود، وزير خارجه عربستان سعودي، با چالش ديگري نيز مواجه است. او در مسيري بلندمدت براي بهبود روابط با ايران قرار دارد و از ايالات متحده مي‌خواهد تا براي كاهش خطرهاي دوگانه ناشي از تشديد تنش ميان اسراييل با لبنان و ايران به اهرم‌هاي جدي‌تري متوسل شود. در عين حال، رياض مدعي است حزب‌الله لبنان مانع نفوذ عربستان سعودي در لبنان و تشكيل دولتي متمايل به رياض بوده است. بن فرحان همچنين از امتناع رژيم اسراييل در حمايت از تشكيل يك كشور فلسطيني مستقل به شدت نااميد است. ديپلمات‌هاي سعودي به سخنان قاسم نعيم، رييس بخش سياسي حماس اشاره كردند كه «اگر ما فرصتي براي داشتن يك كشور مستقل فلسطيني داشته باشيم، در مذاكرات آتش بس همكاري خواهيم كرد و بخشي از آن خواهيم بود.» از نظر تحليلگر گاردين، چنين موضع‌گيري مي‌تواند اميدها به موافقت حماس با طرح آتش‌بس را احيا كند.
عربستان سعودي در برقراري آتش‌بس 21 روزه كه در 25 سپتامبر در سازمان ملل مطرح شد، نقش اساسي داشت.اما مدت‌هاست اين بازيگر از رويكردي منفعلانه پيروي مي‌كند. از منظري ديگر، گروهي مدعي هستند كه عربستان بسان گروهي ديگر از كشورهاي عربي از طرح ايالات متحده، بريتانيا و فرانسه جهت تجهيز ارتش لبنان حمايت مي‌كند تا بدين طريق به ادعاي خود زمينه را براي تضعيف حزب‌الله فراهم كند. با اين همه چنين فعل و انفعال‌هايي در كنار مداخلات امريكا مانع بزرگي بر سر آتش‌بس در لبنان خواهد بود. علاوه بر اين، اين گزاره مي‌تواند بر همكاري و نزديكي تهران و رياض در منطقه جهت حل بحران سايه اندازد.