همزمان با سفر مسعود پزشكيان به مسكو مطرح شد
بريكس؛ فرصتي براي يارگيري ايران در بلوك شرق؟
مسعود پزشكيان سه‌شنبه اول آبان طي سفري رسمي به منظور حضور در اجلاس شانزدهم بريكس (BRICS) به روسيه سفر كرد؛ جايي كه بحث‌هاي كليدي در مورد چندجانبهگرايي و همكاري ميان اقتصادهاي نوظهور در مركز توجه قرار خواهد گرفت. اجلاس بريكس كه از ۲۲ اكتبر آغاز شده و تا ۲۴ اكتبر ادامه خواهد داشت، در كازان، پايتخت جمهوري تاتارستان در حال برگزاري است. مسعود پزشكيان رييس‌جمهور كشورمان به همراه رهبران برزيل، روسيه، هند، چين و آفريقاي جنوبي، اعضاي اصلي بريكس و نمايندگاني از حدود ۳۰ كشور و سازمان بين‌المللي ديگر در گفت‌وگوي بريكس پلاس قرار است در نشست پيش رو حضور داشته باشند.به گفته مهدي سنايي، معاون سياسي رييس‌جمهور گردهمايي امسال بر تقويت چندجانبهگرايي متمركز خواهد بود و مباحث بيشتري تحت عنوان «بريكس و جهاني كه در حال توسعه است» انجام خواهد شد. ازجمله نقاط عطف سفر آقاي پزشكيان به روسيه در اين بازه زماني ديدارهاي دوجانبه ايشان با رهبران روسيه، چين، هند، مصر و ساير كشورهاي شركت‌كننده براي پيشبرد روابط ديپلماتيك و اقتصادي ايران با اين كشورهاست. به باور گروهي از ناظران در شرايط كنوني و حاكم شدن سطح گسترده‌اي از تنش‌ها بر منطقه، مشاركت ايران در اجلاس بريكس در بيان موضع جهاني ايران و تقويت ديپلماسي منطقهاي بسيار حياتي است. مشاركت تهران در زماني كه ديناميك‌هاي منطقهاي و جهاني به سرعت در حال تغيير هستند و به ويژه اينكه در مواجهه با چالش‌هاي ژئوپليتيكي جديد كه خاورميانه در آن قرار دارد، اهميت حضور رييس‌جمهوري ايران در اين نشست را دوچندان كرده است. روزنامه اعتماد بدين بهانه گزارش واشنگتن‌پست در باب اهميت اين نشست براي روسيه و ايران در ميانه معادلات حاكم را مورد بررسي قرار داده است؛ معادلاتي كه فشارهايي را بر دو بازيگر تحميل كرده و موجب شده تا مسكو و تهران همصدا با برخي بازيگران جنوب جهاني از بازتعريف نظم جهاني بگويند. گروهي از تحليلگران مي‌گويند اين نشست فرصتي است براي تهران تا با اعلام رسمي مواضع خود، در جبهه شرق يارگيري كرده و كشورهاي عضو اين ساختار را با خود همصدا كند. در ادامه به خلاصه اين گزارش اشاره شده است.
واشنگتن‌پست: مانور تهران و مسكو زير سايه دو جنگ
بنابر نگاه برخي تحليلگران، كرملين مي‌خواهد در كنار متحدان جهاني خود ازجمله چين، هند، تركيه و ايران به ويژه در شرايطي كه تنش‌ها با غرب ادامه دارد، خود را به عنوان قدرت متحدكننده به نمايش بگذارد و از جنبه عملي نيز قصد دارد با اين كشورها توافقاتي براي تقويت اقتصاد و حمايت از تلاش‌هاي اخير خود انجام دهد. گروهي از ناظران معتقدند كه اين نشست براي ساير شركت‌كنندگان فرصتي است تا صداي خود را تقويت كرده و روايت‌هاي‌شان را برجسته سازند. گابويف، مدير مركز اوراسيا كارنگي روسيه در اين باره به واشنگتن پست گفت: زيبايي بريكس در اين است كه تعهدات زيادي بر شما تحميل نمي‌كند و همچنين براي عضويت در بريكس شرايط سختي وجود ندارد. در عين حال، ممكن است فرصت‌هاي جالبي براي شما پيش بيايد، ازجمله داشتن زمان بيشتري براي ديدار با همه رهبران كشورهاي عضو. گابويف در ادامه گفته است كه براي پوتين، اين اجلاس از نظر شخصي اهميت زيادي دارد، زيرا نشان‌دهنده شكست تلاش‌هاي غربي براي منزوي كردن اواست. ائتلاف بريكس كه با هدف مقابله با نظم جهاني تحت رهبري غرب شكل گرفته، ابتدا شامل برزيل، روسيه، هند، چين و آفريقاي جنوبي بود، اما از اوايل امسال به سرعت گسترش يافت. ايران، مصر، اتيوپي، امارات متحده عربي و عربستان‌سعودي در ماه ژانويه به آن پيوستند؛ تركيه، آذربايجان و مالزي نيز به طور رسمي درخواست عضويت دادند و تعدادي از كشورها نيز تمايل خود را براي عضويت اعلام كرده‌اند. در ادامه اين گزارش به تفكيك اهميت بريكس براي هر يك از اعضاي اصلي و اعضاي مايل به عضويت تشريح شده است. به باور گروهي از ناظران انتظار مي‌رود در طول برگزاري اجلاس بريكس پلاس روسيه با ايران معاهده شراكت استراتژيك جامع امضا كند كه در پي آن مناسبات ميان مسكو و تهران تقويت شود. اين گروه از تحليلگران تقويت همكاري‌هاي نظامي تهران و مسكو طي سال‌هاي اخير را دليلي بر اين ادعاي خود مطرح مي‌كنند. اگرچه سخنگوي كرملين از پاسخ به سوال‌ها در مورد اينكه آيا اين معاهده شامل كمك‌هاي نظامي متقابل خواهد بود يا خير، خودداري كرده است.
براي چين، بريكس يكي از چندين سازمان بين‌المللي است كه به همراه سازمان همكاري شانگهاي كه بر مسائل امنيتي تمركز دارد، مي‌تواند از طريق آن به دنبال ترويج جايگزيني براي نظم جهاني تحت رهبري ايالات‌متحده باشد. پكن و مسكو همچنين مي‌خواهند از طريق ارز تجاري بين‌المللي جديد هژموني دلار را به چالش بكشند. به ادعاي برخي تحليلگران درحالي كه پوتين مي‌خواهد روابط چين و روسيه به در ظاهر مطلوب باشد، رهبر چين ممكن است بخواهد به كشورهاي غربي و ديگران پيام دهد كه اين كشور به طور رسمي در جنگ روسيه در اوكراين بي‌طرف باقي مانده و هم‌‌پيمان رسمي مسكو نخواهد بود.
يكي ديگر از شركت‌كنندگان كليدي اين اجلاس تركيه است كه براي پيوستن به گروه بريكس تمايل خود را اعلام كرده و درخواست عضويت داده است. اين درخواست در زماني مطرح مي‌شود كه اين عضو ناتو و كانديداي اتحاديه اروپا به طور فزاينده‌اي از غرب نااميد شده است. مذاكرات عضويت تركيه در اتحاديه اروپا از سال 2016 به دليل اختلافات با قبرس و نگراني‌ها در مورد حقوق بشر متوقف شده است. روابط تركيه با واشنگتن نيز به دليل خروج اين كشور از برنامه جنگنده‌هاي F-35 پس از خريد يك سيستم دفاع موشكي روسي دچار تنش شده است. اردوغان همچنين ايالات‌متحده و ديگر متحدان غربي را به همدستي در اقدامات نظامي اسراييل در غزه متهم كرده است. به نظر مي‌رسد عضويت تركيه در بريكس به اردوغان كمك مي‌كند تا خود را در شرايطي كه روابط با غرب در پايين‌ترين سطح خود است، تقويت كند، چراكه قدرت‌هاي ميانه‌اي مانند تركيه سعي مي‌كنند از هر دو اردوگاه بيشترين دستاورد را كسب كنند. بنابر گزارش تحليلي واشنگتن‌پست از برنامه‌هاي كشورهاي عضو بريكس طي اين اجلاس سه روزه و مطرح شدن احتمالي بحران جنگ اوكراين به عنوان يكي از موضوعات موردمناقشه، ملاقات پيش‌بيني شده بين مودي نخست‌وزير هند و پوتين ممكن است باعث برقراري تعادل مجدد در روابط آنها شود، چراكه غربي‌ها مي‌خواهند هند در متقاعد كردن مسكو براي پايان دادن به جنگ اوكراين فعال‌تر باشد. هر چند كه مودي تاكنون از محكوم كردن روسيه در اين باره خودداري و بر لزوم توافق صلح‌آميز تاكيد كرده است. گفتني است اين ديدار دومين ملاقات آنها در ماه‌هاي اخير خواهد بود.