انيسه علويون
مراسم نکوداشت روز ملی زعفران، صبح روز شنبه، پنجم آبان ماه با حضور مقامات ملی و استانی و فعالان زنجیره ارزش این محصول در سالن همایش‌های اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی برگزار شد. به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی مشهد، «محمدرضا توکلی‌زاده» رییس اتاق خراسان رضوی در این همایش ضمن قدردانی از همه دست‌اندرکاران برگزاری نخستین جشنواره روز ملی زعفران در این استان گفت: نخستین سالی است که این جشنواره در چنین گستره‌ای برگزار می‌شود و در این زمینه هماهنگی کاملی بین بخش خصوصی و دولتی و فعالان زنجیره ارزش این محصول ایجاد شد تا اهمیت زعفران را به عنوان یک محصول استراتژیک برای آحاد جامعه تبیین کنیم. رییس پارلمان بخش خصوصی خراسان رضوی در ادامه سخنانش، به تشریح بعضی از چالش‌های تولید و صادرات زعفران پرداخت و گفت: در حوزه زراعت زعفران، مهم‌ترین مساله بحث بهره‌وری است و در این راستا ضرورت دارد تا با بهره‌گیری از فناوری‌‌های روز، بهره‌وری افزایش یافته و عملکرد زعفران در واحد سطح بهبود پیدا کند و به تبعیت از آن، مصرف آب نیز كاهش یابد.
رییس اتاق بازرگانی خراسان رضوی در پایان با تاکید بر هم‌افزایی ارکان زنجیره ارزش زعفران به‌منظور اعتلای جایگاه این گنجینه استراتژیک ایرانی، ابراز امیدواری کرد که تمامی متولیان امر در بحث محصول زعفران، رسالت خود را تا سال آینده و جشنواره آتی «روز ملی زعفران» به انجام برسانند و این محصول را در جایگاه شایسته خود قرار بدهند.
فرآوری، دیگر موضوع مهم در بحث این محصول استراتژیک است. فرآوری ارتباط مستقیم با سلامت محصول دارد؛ در این بخش هیچ کوتاهی قابل بخشش نیست، کوچک‌ترین قصور در این زمینه، جایگاه محصول زعفران ایران را در دنیا خدشه‌دار خواهد کرد و هم اینک در تمامی مرزهای کشورهای هدف صادراتی ما، آزمایشگاه‌هایی برای سنجش سلامت زعفران وجود دارد که پس از بررسی همه شاخص‌های سلامت محصول، اجازه ورود آن را به کشورشان می‌دهند. اعتبار زعفران ایرانی به سلامت محصول فرآوری شده آن وابسته است. لازم است که در مناطق تولید زعفران، سرمایه‌گذاری لازم انجام بگیرد تا موضوع فرآوری این محصول به ظرفیت مطلوب خود برسد؛ در واقع، هم صادرکنندگان و هم کشاورزان باید در مراکز شاخص تولید زعفران، برای تولید یک محصول سالم و فرآوری مطلوب آن سرمایه‌گذاری لازم را انجام بدهند و محصول با ارزش افزوده بالاتری را به بازار عرضه کنند.
در صورتی که نتوانیم با ایجاد همدلی بین بخش خصوصی و بخش دولتی ارزش افزوده محصول زعفران را برای ایران حفظ کنیم و آن را با ضمانت به دنیا عرضه کنیم، رقبای جهانی، بازار این محصول را به سیطره خود در می‌آورند.
پیگیری استانداری خراسان رضوی برای اجرای مصوبات نخستین جشنواره ملی زعفران
«غلامحسین مظفری» استاندار خراسان رضوی نیز در این همایش پس از قرائت پیام تبریک ریاست جمهوری به مناسبت روز ملی زعفران، اظهار کرد: در هفته آینده نشستی در استانداری با حضور دست‌اندرکاران این جشنواره برگزار خواهد تا مسائل مطرح شده در جشنواره، در قالب مصوبه‌ای جمع بندی شود و بعد از تقسیم کار بین دستگاه‌های اجرایی و نهادهای دست‌اندرکار، مصوبات وارد مرحله اجرایی شود.
وی اظهار کرد: در آذرماه نشستی را با حضور دست‌اندرکاران حوزه زعفران در استانداری خواهیم داشت تا اجرای مصوبات نشست نخست و عملکرد متولیان بررسی شود، در صورتی که برای اجرای مصوبات نیاز به تفویض برخی اختیارات ملی بود، پیگیری خواهد شد و اگر نیاز به استفاده بیشتر از اختیارات استانی بود، در این بخش نیز تلاش بیشتری صورت خواهد گرفت.
مظفری تاکید کرد: دبیرخانه دائمی همایش روز ملی زعفران در اتاق بازرگانی مشهد شکل خواهد گرفت و همه متولیان در این دبیرخانه مسوولیت خواهند داشت، این جشنواره در واقع نقطه آغاز فعالیت گسترده متولیان دولتی و بخش خصوصی در عرصه زعفران خواهد بود و امیدواریم با پیگیری‌ها و رفع مشکلات کنونی این محصول، در سال آینده موضوعات جدیدی در دومین جشنواره روز ملی زعفران مطرح شود.
ایجاد زنجیره ارزش برای زعفران یک ضرورت است
«محمدعلی رضایی» رییس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی ایران نیز در این همایش، بر لزوم ایجاد زنجیره ارزش برای زعفران تاکید کرد و گفت: حلقه مفقوده در تجارت زعفران، وجود زنجیره ارزش برای این محصول است. امروز از یک زعفران در دنیا 80 نوع محصول استخراج می‌شود، در کشوری مانند چین این محصول از حالت دارویی به استفاده در ادویه تغییر یافته است. این در حالی است که با اینکه ایران سهم 90 تا 95 درصدی از تولید زعفران در دنیا را دارد، سهم آن از تجارت و صادرات این محصول در دنیا حدود 12 درصد است.
رییس اتحادیه گیاهان دارویی ایران ادامه داد: در صورتی که دولت از کشاورز حمایت کرده و پیازهای جوان برای کشت زعفران استفاده شود، میزان برداشت 3 تا 5 کیلوگرم از هر هکتار به 20 کیلو در هر هکتار خواهد رسید و در این صورت، سودآوری و ارزش افزوده زیادی ایجاد می‌شود.
وی به تلاش شرکت‌های دانش بنیان برای کیفی سازی محصول زعفران اشاره کرد و گفت: این شرکت‌ها نسبت به استخراج و تعیین میزان کروسین موجود در زعفران اقدام کرده‌اند تا از این طریق بتوانند کیفیت بیشتری به زعفران بدهند و به توسعه فرآوری آن کمک کنند.
رییس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی ایران اظهار کرد: حل مساله رفع تعهد ارزی صادرکنندگان گیاهان دارویی و زعفران در حال پیگیری بوده و تاییدیه بیش از 150 نماینده مجلس شورای اسلامی در این بخش گرفته شده است و امیدواریم این مساله محقق شود.
تلاش برای افزایش رقابت‌پذیری زعفران ایران در بازار جهانی
«علی محمد شریعتی مقدم» عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی مشهد نیز در این همایش اظهار کرد: امروز کشورهای مختلفی به کشت زعفران روی آورده‌اند و تغییرات اقلیمی، مرزهای دانش و محدودیت‌های کشت زعفران را برداشته است؛ لذا باید به تولیدکنندگان این محصول و تشکل‌های فعال در این عرصه کمک شود تا به تولید بهتر و بیشتر زعفران پرداخته و با برداشتن گام‌های مناسب در عرصه صادرات، رقابت‌پذیری زعفران ایران در بازار جهانی افزایش یابد.
وی در بخش دیگری از سخنانش به تلاش برای برگزاری همایش و جشنواره‌ای مطلوب برای روز ملی زعفران اشاره و تاکید کرد: اتاق بازرگانی مشهد، مسوولیت برگزاری همایش و جشنواره روز ملی زعفران را به عهده گرفت و تلاش‌های متعددی برای برگزاری هر چه بهتر این مراسم انجام شد. 35 جلسه تخصصی و 6 کمیته اجرایی برای فعالیت‌های جشنواره و همایش روز ملی زعفران تشکیل شد و اقدامات و فعالیت‌ها به متولیان تکلیف شد. برگزاری نمایشگاه عکس، رونمایی از محصولات و دستاوردهای حوزه زعفران، حضور تولیدکنندگان و صادرکنندگان نمونه در جشنواره و... از فعالیت‌های صورت گرفته برای جشنواره روز ملی زعفران است.
ضرورت شناسنامه‌دار شدن زعفران ایرانی، موضوع دیگری بود که شریعتی مقدم در سخنانش به آن پرداخت و گفت: در صورتی که زعفران دارای شناسنامه نباشد، قابلیت رصد نخواهد داشت. پس از شناسنامه‌دار شدن این محصول، بازاریابی زعفران در عرصه‌های جهانی باید به نحو مطلوبی صورت بگیرد. بزرگ‌ترین مشکل زعفران ناشناخته بودن آن در جهان است.
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی مشهد خاطرنشان کرد: در نشست آینده‌پژوهی تخصصی در حوزه زعفران، 10 کمیسیون تخصصی اتاق بازرگانی مشهد مرتبط با بخش‌های مختلف زعفران، متعهد شدند که برنامه منسجم یک ساله در راستای افزایش تولید، بهره‌وری، صادرات و به طور کلی ارتقای محصول زعفران و محصولات زیر مجموعه آن را تدوین کرده و فعالیت‌های هماهنگی با کمک یک‌دیگر انجام دهند تا چرخه موثری در این زمینه ایجاد شود.
عدم تناسب سهم تولید و صادرات ایران در قیاس با کشورهای تولیدکننده زعفران
«محمدرضا طلایی» رییس سازمان تعاون روستایی ایران نیز در ادامه این همایش گفت: میزان تولید زعفران در کشور 400 تن است در حالی که میزان تولید جهانی آن به 40 تن در سال می‌رسد، این در حالی است که کمتر از 10 درصد از تجارت زعفران در جهان متعلق به ایران بوده و متاسفانه تناسبی میان سهم صادراتی ایران با کشورهای تولیدکننده زعفران، وجود ندارد.
طلایی خاطرنشان کرد: بخش خصوصی به مسوولیت‌های خود در حوزه زعفران از تولید تا صادرات بسیار خوب عمل کرده است. انتخاب روز ملی زعفران نیز تاثیر زیادی در ارتقای این محصول در کشور خواهد داشت.ادامه روند روز ملی زعفران تاثیر بسزایی در کشور خواهد داشت.
طلایی بخش دیگر سخنانش را به اهداف مهم در حوزه زعفران اختصاص داد و بیان کرد: زعفران محصول استراتژیک کشور بوده و ضرورت دارد، هزینه‌های تولید این محصول کاهش و بهره‌وری در این حوزه افزایش پیدا کند. در حوزه بهره‌وری ضرورت دارد که از یافته‌های عملی مرکز تحقیقات، آموزشگاه‌ها و دانشگاه‌های کشور، در مزارع زعفران استفاده شود. از سویی، تولید زعفران باید منجر به اشتغال پایدار و ارزآوری برای کشور باشد و یکی از الزامات آن، حمایت از چرخه و زنجیره ارزش این محصول است .
نیم نگاهی به راهکارهای افزایش تولید زعفران
«علی کمالی‌فر» زعفران‌کار نمونه روستای حصار جلگه رخ نیز در بخش دیگر این همایش، بیان کرد: برداشت زعفران در سال‌های اولیه کاشت و در زمان غیر اوج، حدود 10 کیلوگرم از هر هکتار است. در زمان اوج برداشت زعفران، حدود 22 کیلوگرم در هر هکتار نیز ممکن است برداشت شود.
وی افزود: افزایش تولید زعفران در مزارع، با رعایت اصول فنی و کاشت، آبیاری مدرن و استفاده از پیاز مناسب زعفران و کودهای مطلوب، امکان‌پذیر است. تراکم و بقا در محصول زعفران بسیار اهمیت دارد. در تولید و کشت زعفران نباید از سموم کشاورزی استفاده کرد. دائمی بودن تولید زعفران و صادراتی بودن آن به عدم استفاده از سموم کشاورزی بستگی دارد.
وی بخش دیگر سخنانش را به درخواست‌های کشاورزان زعفران اختصاص داد و گفت: کشاورزان از صادرکنندگان درخواست دارند که با بخش تولیدی زعفران همراه بوده و منافع صادرات زعفران را با تولیدکنندگان سهیم شوند. نبود قیمت تضمینی برای زعفران، سبب وارد شدن ضرر و زیان متعددی به کشاورزان می‌شود. نرخ تضمینی زعفران باید تعیین شود. تا کشاورز دغدغه‌ای برای کشت محصول نداشته و برنامه‌ریزی لازم را داشته باشد.
در 6 سال گذشته جفای زیادی در حق فعالان حوزه زعفران شده است
«غلامرضا میری» رییس اتحادیه صادرکنندگان زعفران خراسان رضوی نیز در این همایش با اشاره به سبقه 2 هزار و 800 ساله تاریخی زعفران در جهان گفت: تولید 90 درصد از زعفران دنیا و اشتغالزایی برای بیش از یک میلیون نفر در بخش تولید، توزیع، بسته‌بندی و صادرات پنج هزار و 505 تن زعفران در مدت 6 سال گذشته نقش به سزایی در اقتصاد ملی داشته است.
وی اظهار کرد: در طول یک دهه گذشته تولید زعفران از 150 تن به 500 تن در سال رسیده و صادرکنندگان با سرمایه‌گذاری و کارآفرینی و نیز، ظرفیت سازی تولید زعفران استاندارد از طریق ایجاد آزمایشگاه کنترل کیفی و بسته‌بندی مرغوب گام‌های بلندی برداشته اند. با این حال در 6 سال گذشته جفای زیادی در حق فعالان حوزه زعفران شده است که مهم‌ترین آن، موضوع رفع تعهد ارزی صادرات زعفران است؛ مساله‌ای که بیشتر زمینه قاچاق زعفران به خارج از کشور را فراهم کرده است.
لزوم معرفی زوایای پنهان و ناشناخته
زعفران ایرانی به جامعه جهانی
«غلامرضا قنبری» رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز در بخشی از این همایش عنوان کرد: زعفران دارای زوایای پنهان و ناشناخته متعددی است و ضرورت دارد که ظرفیت‌های این محصول به جامعه جهانی معرفی شود. زعفران ایرانی و محصولات زیرمجموعه آن، باید دارای مرجعیت باشد. این مرجعیت می‌تواند در بحث علمی، فرهنگی، صادرات، تجارت، برداشت و کاشت و... بوده و تنها به مرجعیت تولید، ختم نشود. در این راستا، باید تمامی مراحل زنجیره ارزش زعفران هدایت و راهبری شود. پیشرو بودن خراسان رضوی در هدایت و راهبردی بودن زعفران، نقش بسیار اساسی دارد.
قنبری خاطرنشان کرد: متاسفانه، قیمت و هزینه تمام شده زعفران در مزارع تولیدی افزایش پیدا کرده است و باید به کشاورزان و کسب سود آنان توجه شود.
وی ادامه داد: کیفیت و مرغوبیت زعفران باید از مزرعه تامین شود. تولید زعفران با کیفیت اندک، تاثیر منفی در بازارهای صادراتی دارد و باید هماهنگی و راهبردهای مشترکی در این زمینه ایجاد شود.
ضرورت تطبیق زعفران صادراتی ایران با استاندارد بازارهای هدف
در ادامه این همایش «احمد معصومی‌فر» رئیس نمایندگی وزارت امور خارجه در شمال شرق کشور پشت تریبون قرار گرفت. وی، فرصت‌یابی در بازارهای جهانی از طریق استفاده از شیوه‌های نوین بازاریابی، رعایت استانداردهای کشور هدف صادراتی و تطبیق زعفران تولیدی ایران با آن استانداردها و برندسازی به منظور ایجاد اطمینان از زعفران ایرانی برای مصرف کننده نهایی را سه مرحله مهم برای توسعه صادرات زعفران ذکر کرد.
وی با بیان اینکه عمده مصرف زعفران ایران در کشورهای اروپایی و آمریکا است، افزود: سهم اندک ما از تجارت جهانی زعفران به قبل از تحریم ها باز می‌گردد؛ لذا نمی‌توان تحریم‌ها را عامل اصلی در اندک بودن سهم جهانی ایران از تجارت این محصول برشمرد.
معصومی‌فر متذکر شد: زعفران محصولی است که کاربردهای وسیع دارویی دارد؛ لذا با تبیین موارد مصرف دارویی زعفران می توان برای آن بازارهای زیادی ایجاد کرد، در این صورت برای این کالا ارزش افزوده زیادی نیز ایجاد می‌شود. لازم است با هم‌افزایی و همکاری شرکت‌های صادراتی، یک شرکت قوی در زمینه صادرات ایجاد شود تا روی بسته‌بندی زعفران تمرکز بیشتری شود؛ به طوری که همه ترکیبات کالا، مصارف، فواید و مضرات آن روی بسته ذکر شود.
رییس نمایندگی وزارت امور خارجه در شمال شرق کشور گفت: می‌توان با استفاده از روش‌های بازاریابی جدید به ویژه در عرصه‌هایی دارویی و بهداشتی در عرصه بین‌المللی، ارزش افزوده زیادی برای زعفران ایجاد کرد.
معصومی‌فر با تاکید بر لزوم سوق یافتن به سمت بازارهای جدید برای زعفران گفت: بازار چین بسیار مهم است و برای ورود به آن باید فرصت‌سازی کرد؛ یکی از موارد مورد اهمیت در شرق آسیا آن است که از مصارف دارویی یک محصول مطمئن شوند لذا اگر برای چینی‌ها ثابت شود که زعفران کالایی شادی‌آفرین است، نسبت به خرید آن اقدام خواهند کرد.
افزایش هزینه تولید زعفران مزیت اقتصادی این محصول را تحت تاثیر قرار می‌دهد
«مسعود نجفی» سرپرست مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی نیز اظهار کرد: متاسفانه هزینه‌های تولید زعفران افزایش پیدا کرده است. افزایش هزینه‌های تولید زعفران، ناشی از افزایش دستمزد نیروی انسانی در چرخه برداشت این محصول است. بخش زیادی از هزینه‌های تولید زعفران برای نیروی انسانی صرف می‌شود که سبب از دست رفتن مزیت اقتصادی برای صادرکنندگان و تولیدکنندگان این محصول می‌شود.
نجفی بخش دیگر سخنان خود را به کاهش بازارهای صادراتی زعفران اختصاص داد و تاکید کرد: درصورتی که تولید زعفران افزایش پیدا کند اما صادرات صورت نگیرد، نتیجه مطلوب کسب نخواهد شد. متاسفانه، شکل و شیوه صادرات زعفران تغییر کرده است. صادرات زعفران به سمت بسته‌بندی‌های بزرگ و فله رفته و به طور کلی صادرات زعفران را تحت‌الشعاع قرار داده است. سهم کشورهای مختلف جهان از تجارت زعفران نشان می‌دهد که 6 کشور بزرگ دنیا سهم عمده‌ای از بازارهای جهانی زعفران دارند. امارات، اسپانیا، افغانستان، چین، قطر و ایتالیا بیشترین سهم را از بازارهای جهانی زعفران دنیا دارند. متاسفانه، کشور امارات زعفران ایرانی را به صورت فله تهیه و پس از بسته‌بندی در این کشور با نام خود صادر می‌کند.
وی بخش دیگر سخنانش را به معرفی بزرگ‌ترین پروژه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان با نام طرح کلان زعفران اختصاص داد و افزود: طرح کلان زعفران برای افزایش دستاوردها در حوزه زعفران و درطی سال‌های گذشته اجرایی شده است. افزایش بهره‌وری، ارتقا و افزایش رقابت‌پذیری از اهداف این طرح کلان است. در این راستا، میز تخصصی زعفران نیز اجرایی شده است. برنامه محوری این طرح در حوزه زعفران بوده که از محورهای آن تولید پیاز زعفران استاندارد، مکانیزسیون زعفران، آموزش و ترویج، فرآوری زعفران و افزایش عملکرد زعفران، اشاره کرد.
گفتنی است در بخشی از این همایش، بیانیه نخستین جشنواره ملی زعفران از سوی «محسن احتشام» رییس شورای ملی زعفران قرائت شد.