نتانياهو با طرح پيشنهادي مصر براي آتشبس در غزه مخالفت كرد
مارپيچ خطرناك خاورميانه؟
نشست اضطراري شوراي امنيت براي بررسي درخواست ايران برگزار شد
حدیث روشنی
رسانهها ميگويند رايزنيهاي غيرعلني به منظور برقراري آتشبس و پايان جنگ در غزه و لبنان در حال انجام است. به همين بهانه الميادين از پيشنهاد عبدالفتاح السيسي، رييسجمهور مصر براي برقراري آتشبس موقت در نوار غزه خبر داد. در ادامه گزارش الميادين آمده است كه بر اساس اظهارات السيسي طبق اين طرح پيشنهادي، آتشبسي ۲ روزه در نوار غزه برقرار ميشود و طي آن ۴ اسير اسراييلي با چند اسير فلسطيني مبادله ميشوند. السيسي همچنين اعلام كرده بود كه طي ۱۰ روز گفتوگوها در خصوص اجراي آتشبس فوري موقت جهت دستيابي به آتشبس دايم برگزار خواهد شد. زمان زيادي از انتشار اين طرح نگذشته بود كه بنيامين نتانياهو و اعضاي تندرو كابينه او با پيشنهاد مصر براي آتشبس مخالفت كردند. اين درحالي است كه پيشتر شبكه «العربيه» به نقل از منابعي اعلام كرده بود كه مصر موافقت اسراييل با پيشنهاد جديد آتشبس در غزه را به دست آورده است. اين اخبار در حالي منتشر شده است كه به ادعاي برخي رسانهها «ديويد بارنيا» رييس موساد، «ويليام برنز» رييس سازمان سيا و «محمد بن عبدالرحمن» نخستوزير و وزير امور خارجه قطر براي آنچه دور تازه مذاكرات آتشبس در دوحه خوانده شده، با يكديگر ديدار كردند. وال استريت ژورنال در اين زمينه گزارش داد كه اين ديدار براي مقدمهچيني درباره برپايي يك جلسه بزرگتر در روزهاي آينده و گفتوگو بر سر آتشبس در غزه و لبنان صورت گرفته است. فعل و انفعالات منطقه در شرايطي روي تند قرار گرفته است كه همزمان كامالا هريس با اختلاف آراي اندك از رقيب جمهوريخواه هيجانياش ترامپ پيشي گرفته و نامزدهاي دو حزب رقابتي تنگاتنگ دارند. به نظر ميرسد تلاشهاي دولتمردان ايالاتمتحده براي برقراري شرايطي مطمئن به منظور آسوده خاطر شدن از پيروزي دموكراتها با شكست مواجه و فعل و انفعالات خاورميانه به طرز پيچيدهاي با كارزار انتخاباتي امريكا عجين شده است.
همزمان حمله محدود بامداد شنبه 5 آبان ماه رژيم صهيونيستي به نقاطي از مراكز نظامي ايران همچنان در سر تيتر رسانهها و مورد توجه ناظران بينالمللي قرار دارد. بر اساس گمانهزنيها و سناريوهايي كه پيش از اين توسط برخي رسانهها و نيز ناظران مطرح شده بعد از ماجراجويي اخير اسراييل فعل و انفعالات منطقه در آستانه فصلي تازه قرار دارد و از همين رو سناريوهاي مختلفي درخصوص واكنش احتمالي (ادعايي) تهران به اقدام تجاوزكارانه رژيم اسراييل مطرح شده است. بنابر اظهارات رسمي مقامات جمهوري اسلامي ايران و در راس آنها وزارت امور خارجه كشورمان حق پاسخ براي ايران با استناد به آنكه خاك كشورمان مورد تجاوز قرار گرفته همچنان محفوظ است. گفتني است در اين زمينه عباس عراقچي، وزير امور خارجه كشورمان با ارايه جزيياتي از مشاركت امريكاييها در اقدام متجاوزانه اخير اسراييل گفت كه ايالاتمتحده يك كريدور هوايي در اختيار نيروي هوايي اين رژيم براي هدف قرار دادن مراكز نظامي ايران قرار داده است. اظهارات عراقچي در شرايطي مطرح شد كه پيش از اين برخي رسانهها مدعي تماس تلفني وزراي دفاع امريكا و رژيم صهيونيستي با يكديگر ساعاتي قبل از آغاز تهاجمات رژيم اسراييل به پايگاههاي ايران شدند. گفتني است همزمان يك مقام كاخ سفيد نيز در اين زمينه مدعي شده كه ايالاتمتحده در اين حملات دخالتي نداشته، اما جو بايدن رييسجمهور امريكا حين وقوع حملات در جريان آن قرار گرفته است. رييس دستگاه ديپلماسي كشورمان در ادامه ضمن اعلام اين موضوع كه جمهوري اسلامي ساعاتي قبل از آغاز تهاجم تجاوزكارانه رژيم اسراييل، نشانههايي را مبني بر انجام اين ماجراجويي دريافت كرده بود بر حق محفوظ ايران براي پاسخ در زمان مقتضي تاكيد كرد. در اين راستا و با توجه به تلاشهاي مكتوب دستگاه ديپلماسي جلسه فوري شوراي امنيت به منظور بررسي ابعاد تجاوز تلآويو به تماميت ارضي كشورمان عصر دوشنبه برگزار شد. در اين زمينه رسانههاي جهان به ابعاد مختلف تحولات و در هم تنيدگي آنها اشاره كرده و با تحليل فعل و انفعالهاي حاكم تلاش دارند تا در باب چشمانداز خاورميانه و بازي بازيگران منطقه و فرامنطقهاي سناريوهاي مختلفي را ترسيم كنند. به اين بهانه روزنامه اعتماد نگاه دو رسانه ميدل ايست المانيتور و تيآرتي را بررسي كرده كه در ادامه ميخوانيد.
ميدل ايست مانيتور: معماي همصدايي پنهان «بيبي» و «بن سلمان»
ميدل ايست المانيتور طي گزارشي به آمادگي خاورميانه و بازيگران منطقه براي ماجراجوهاي ادامهدار اسراييل به زمان اندك باقيمانده تا ماراتن انتخابات رياستجمهوري امريكا اشاره كرد و در اين باره آمده، نتايج نظرسنجيها نشان از رقابت تنگاتنگ بين كامالا هريس و دونالد ترامپ دارد؛ گزارهاي كه دليلي است بر افزايش تلاشهاي بايدن به منظور منصرف كردن نتانياهو از هدف قرار دادن تاسيسات نفتي ايران. اين وبسايت تلاشهاي نتانياهو براي جلوگيري از برقراري هر نوع آتشبسي را صرفا با هدف حفظ بقاي سياسي نخستوزير اين رژيم و حفظ كابينه راستگراي او كه در صورت آتشبس از هم ميپاشد، نميداند، بلكه مدعي است نتانياهو با هدف محروم كردن دولت دموكرات بايدن از هر دستاورد ديپلماتيك عمدهاي در خاورميانه به ماجراجوييهاي خود ادامه ميدهد. اين درحالي است كه به وضوح مشخص است نتانياهو ترجيح ميدهد ترامپ در قدرت باشد، به ويژه اينكه ترامپ در دوران رياستجمهورياش بهشدت تلاش كرد تا نتانياهو را راضي نگه دارد. در گزارش وبسايت ميدل ايست المانيتور در بخش ديگري از گزارش خود اين ادعا را مطرح كرده است كه زماني كه موضوع هدف قرار دادن مواضع ايران مطرح ميشود، نتانياهو به خوبي آگاه است كه نميتواند به راحتي تصميمات ايالاتمتحده را زير پا بگذارد، چراكه اسراييل بهطور فزايندهاي حتي در زمينه دفاعي نيز به واشنگتن وابسته است. اين وبسايت اما در ادامه گزارش خود به متحدان منطقهاي جمهوريخواهان كه احتمالا مانند نتانياهو براي پيروزي ترامپ تلاش ميكند، اشاره كرده است. اين گزارش مدعي شده است هيچ شكي وجود ندارد كه محمد بن سلمان وليعهد عربستان ترجيح ميدهد ترامپ در قدرت باشد؛ كسي كه برخلاف بايدن، بر گزارش سازمان سيا كه او را مسوول قتل جمال خاشقجي در سال ۲۰۱۸ ميداند، سرپوش گذاشت. اين وبسايت در ادامه گزارش خود مدعي شده كه هم نتانياهو و محمد بن سلمان خواهان تضعيف حماس و حزبالله هستند و هر دو انتظار پيروزي ترامپ در كارزار انتخاباتي امريكا را ميكشند با اين هدف كه زمينه براي عاديسازي روابط خود را فراهم كنند. اين در حالي است كه آنها همزمان تلاش ميكنند ايالاتمتحده را به رويارويي با ايران تحريك كنند. در عمل، هر دوي آنها با مانع غيرقابل عبوري مواجه شده اند؛ چراكه نه ترامپ، نه بايدن و نه هريس هيچ تمايلي به درگير شدن در چنين درگيري دشواري ندارند.
تيآرتي: چين سرگردان ميان
تهران و تلآويو
نشريه تيآرتي ورلد اما با ارايه تحليلي از استراتژي منطقهاي چين، از اين كشور به عنوان بازيگري فرصتطلب ياد كرده كه براي برتري بيشتر در منطقه تلاش ميكند. به گزارش تيآرتي در بحبوحه تشديد خصومتها در ماههاي اخير، مقامات چين بارها از ايران، اسراييل و ساير بازيگران خواستهاند تا خويشتنداري نشان دهند، چراكه چين نگرانيهاي موجهي در مورد رويارويي تمام عيار احتمالي ايران و اسراييل دارد كه منافع اقتصادي و استراتژيك اين بازيگر را از مسيرهاي تجاري تا سرمايهگذاري و فراتر از آن را تضعيف ميكند. يكي ديگر از دلايل كليدي چين براي ايجاد ثبات در خاورميانه اين است كه اين كشور يك مركز حياتي براي مسيرهاي زميني و دريايي تعريف شده در طرح كمربند و جاده (BRI) است، يك پروژه زيرساختي عظيم چند قارهاي. پكن در حال حاضر تقريبا يك تريليون دلار در زيرساختها، ساخت و سازها و ساير پروژههاي مرتبط با اين طرح سرمايهگذاري كرده است. تيآرتي به نقل از مانوژ كوالراماني، رييس برنامه تحقيقات هند-پاسيفيك و پژوهشگر مطالعات چين در موسسه تاكشاشيلا آورده است كه چين همچنين تمايل دارد سرمايهگذاريهاي صندوقهاي ثروت ملي از اين منطقه را جذب كند. بنابراين هرگونه تشديد درگيريهاي كنوني به يك جنگ منطقهاي بزرگتر به نفع منافع چين نيست. تيآرتي در ادامه گزارش خود اما تحليلي متفاوت از بازيگري چين در فعل و انفعالات منطقه ارايه داده است؛ آن اينكه تشديد درگيريها ميتواند يك نكته مثبت بالقوه براي چين باشد، چرا كه اين بازيگر ميتواند توجه واشنگتن را از منطقه هند-پاسيفيك منحرف كرده و ايالاتمتحده را بيشتر به سمت خاورميانه بكشاند. بنابراين اين موضوع به خودي خود به نفع چين است، زيرا چين ميخواهد فشارهاي غربي در مورد تايوان و اختلافات سرزميني در درياي چين جنوبي كاهش يابد.
در ادامه گزارش تيآرتي آمده است كه در هر صورت جنگ اكتبر ۲۰۲۳ در غزه و تشديد تنشها ميان اسراييل و ايران به روابط چين و اسراييل نيز آسيب زده است. اسراييليها از همصدايي ادعايي پكن با تهران عليه تلآويو ناراحت هستند و همين گزاره روابط چين و اسراييل را تحت تاثير قرار داده است. جان كلابرس، پژوهشگر ارشد غيرمقيم در موسسه خاورميانه به تيآرتي گفته است: «اگر اسراييل يا ايالاتمتحده عمليات نظامي (ادعايي) عليه ايران انجام دهد، چين ممكن است تحت فشار ديپلماتيك قرار گيرد تا يكي از طرفين را انتخاب كند.» اين موضوع تلاشهاي چين براي حفظ روابط متعادل با ايران و اسراييل را پيچيده ميكند. وب سايت تيآرتي با اشاره به دستاورد مهم چين به دليل ايجاد توافقي ميان تهران و رياض در تاريخ ۱۰ مارس ۲۰۲۳ اين گزاره را مطرح كرده است كه به واسطه اين توافق تاريخي پكن تا چه حد ميتواند به واسطه تلاشهاي ديپلماتيك در تثبيت ساير نقاط خاورميانه موثر واقع شود. اما از زمان آغاز جنگ در غزه، چين مانند همه كشورهاي جهان، نتوانسته يا شايد نخواسته از نفوذ خود براي كمك به پايان دادن به درگيري استفاده كند، اين درحالي است كه هيچ نشانهاي وجود ندارد كه محكوميتهاي رفتار اسراييل توسط چين تاثير قابلتوجهي بر كابينه نتانياهو داشته باشد. تيآرتي ورلد اما در بخش ديگري از گزارش خود نيز به تلاقي منافع پكن و واشنگتن در ميانه تشديد تنشها و افزايش بيثباتي ژئوپليتيكي در خاورميانه اشاره كرده است. در اين بخش از گزارش آمده است كه احتمالا هرج و مرج منطقهاي با رقابت چين و ايالاتمتحده تلاقي خواهد كرد و خصومتها بين تهران و تلآويو منافع چين و امريكا را بيشتر در برابر يكديگر قرار خواهد داد، چراكه ذيل اين گزاره همسويي واشنگتن با تلآويو در مقابله با نفوذ ايران تحليل ميشود، اين درحالي است كه روابط اقتصادي چين و ايران همچنان بسيار قوي باقي مانده است. بنابراين در اين زمينه، هر جنگي در منطقه، نيازمند آن خواهد بود كه پكن تصميمات دشواري در مورد نحوه مديريت اين درگيري اتخاذ كند. بنابراين پكن تلاش ميكند از ورود به اين درگيريها در منطقه اجتناب كرده و به جاي آن روي سياست امنيتي امريكايي در منطقه سوار شود.