ايلان ماسك كليد توافق با امريكا؟
هاني رستگاران
روزي كه ايلان ماسك به عنوان مشاور عالي دونالد ترامپ انتخاب شد، قابل پيش‌بيني بود كه اين انتخاب صرفا براي ارايه مشاوره در حوزه‌هاي تخصصي اقتصاد يا تكنولوژي نيست و قرار است او مدير پروژه‌هاي بزرگ‌تر از سكانداري يك وزارتخانه يا تشكيلات شود. درواقع ماسك در دولت دوم ترامپ يكي از رايزنان غيررسمي و پشت پرده سياست‌هاي داخلي و خارجي او خواهد بود كه با توجه به جايگاه اقتصادي و نفوذش در ميان سياستمداران كشورهاي جهان، به‌نوعي ضعف‌هاي دولت نخست ترامپ در تعامل با احزاب سياسي و رهبران دنيا را پوشش خواهد داد. اين روزها خبري كه ناگهان فضاي رسانه‌هاي خارجي و داخلي را تحت تاثير عميق خود قرار داد، خبر ديدار ايلان ماسك با ايرواني، نماينده ايران در سازمان ملل متحد بود. به‌‌رغم اينكه اين ديدار از سوي سخنگوي وزارت امور خارجه تكذيب شد و به گفته بقايي هيچ ديداري ميان ايرواني و ماسك صورت نگرفته است، در زمان انتشار خبر گفته شد محتواي اين ديدار با محور كاهش سطح تنش‌ها ميان ايران و امريكا صورت گرفته و ارزيابي‌ها بر آن بود مذاكرات غيررسمي ميان ايران و امريكا در آينده‌اي نزديك آغاز خواهد شد. اما سوالي كه در ذهن برخي تحليلگران جهان سياست به وجود آمده، اين است كه چرا ترامپ، ماسك را براي اين ماموريت‌هاي خطير اينچنيني براي مذاكرات احتمالي آينده انتخاب كرده؟ با انتخاب مارك روبيو به عنوان وزير امور خارجه، چهره تندروي جمهوري‌خواه كه سابقه نمايندگي مجلس سنا از ايالت فلوريدا را در كارنامه دارد و پيت هگزت به عنوان وزير دفاع كه مواضع او در قبال ايران و خاورميانه به‌خوبي گوياي رويكردش در مورد سياست‌هاي ايران در منطقه است، مي‌توان فهميد اين مذاكرات نيازمند شخصيتي فراجناحي است كه چهره خوش‌نام و شناخته‌شده دنياي فناوري و اقتصاد محسوب مي‌شود. كسي كه بتواند زبان و ادبيات دو طرف را تا حدود زيادي تعديل كند و آن را در چارچوبي كه امكان حصول توافق را به وجود آورد تبديل كند. اين قدم اول ترامپ كه در مسير تحقق بخشي از وعده‌هاي انتخاباتي او تعريف مي‌شود، پالس مثبت و دقيقي را به ايران مخابره مي‌كند؛ آري دولت ترامپ قصد حصول توافق با ايران را دارد. فرصتي كه شايد گشايش‌هاي بزرگ و تاريخي را به همراه داشته باشد؛ تغييراتي شگرف در روابط و سياست خارجي هر دو كشور كه از روز پيروي انقلاب اسلامي در ايران تاكنون، همواره تنش آلود بوده است. انتخاب‌هاي ترامپ تا اين لحظه نشان داده تمركز او بر حل مسائل داخلي ايالات‌متحده است و عزم جدي در احياي روابط خارجي امريكا با روسيه و ايران دارد. مطابق گمانه‌زني‌هاي رسانه‌هاي نزديك به جمهوري‌خواهان، طي چند روز آينده ايلان ماسك ماموريت خواهد يافت تا به‌طور مستقيم يا غيرمستقيم مذاكراتي را با طرف‌هاي روس داشته باشد. گفت‌وگوهايي كه ممكن است به پايان تنش‌ها در روابط بين روسيه و اروپا منجر شود و تغييرات اساسي در مسير ديپلماسي منطقه اروپاي شرقي را به همراه داشته باشد. بي‌ترديد اين گفت‌وگو و نشست‌ها، بر اساس وعده‌هاي پرتكرار ترامپ در مسير گره‌گشايي و يافتن راهكارهاي عملي براي پايان دادن به جنگ‌ها خواهد بود كه روزنه‌هاي تازه‌اي از بهبود شرايط اقتصادي جهان را به دنبال خواهد داشت. اينك زمان آن فرارسيده تا سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران، بر پايه منافع ملي به سمت بهره‌برداري از فرصت‌ها و تبديل تهديدهاي موجود بين‌المللي به زمينه‌اي براي حصول توافق پايدار با امريكا حركت كند. اين امكان از طريق گشايش كر‌يدورهاي اقتصادي و تغيير دكترين تحريم افزايي كه موجب استفاده عده‌اي خاص از اين اقدام ظالمانه عليه ايران مي‌شد، ميسر است و در طولاني‌مدت مي‌تواند با جذب سرمايه‌گذاري‌هاي بزرگ، به احيا و بازسازي صنايع اساسي نظير نفت و گاز و پتروشيمي و فولاد منجر شود. اينكه چه اتفاقاتي در آينده نه چندان دور پس از استقرار دولت جديد امريكا پيش روي ايران و منطقه خاورميانه باشد، هنوز به طور واضح قابل پيش‌بيني و ارزيابي نيست، اما شواهد از رفتارهاي ديپلماتيك طرفين نشان مي‌دهد عزم تعامل و دستيابي به توافق براي اقناع افكار عمومي مردم هر دو كشور و رفع انسدادهاي سياست خارجي بسيار جدي‌تر از قبل دنبال مي‌شود و بناست اين دوران، نظاره‌گر شرايط متفاوتي از حكمراني جهاني باشيم. بركناري قريب‌الوقوع نتانياهو و تغييرات بنيادين در ساختار سياسي حاكم بر اسراييل كه خواسته بخش بسياري از مردم ساكن در اراضي اشغالي است، نويدبخش آغازي نو در استقرار صلح پايدار در منطقه خواهد بود. پاسخ به اين سوال كه چه كسي منجي تحولات شگرف در جهان خواهد بود، در اين لحظات اندكي دشوار است، اما به نظر مي‌رسد در حال حاضر ايلان ماسك نزديك‌ترين پاسخ به اين پرسش كليدي است. ديدار ايلان ماسك با مقامات ديپلماتيك ايراني تكذيب شده است، اما همين خبر در محافل سياسي جهان نوعي از هياهو و هيجان را به وجود آورد كه در تاريخ روابط سياسي و ديپلماتيك دنيا امري نادر و منحصر به فرد بود. چه اين ديدار رخ دهد چه ندهد، رويكرد مثبت مذاكره و توافق كه منجر به صلح و ثبات پايدار در منطقه و ميان كشورهاي دخيل در تنش‌هاي خاورميانه خواهد شد، به طور چشمگيري جوامع و گعده‌هاي سياسي بين‌الملل را تحت تاثير قرار مي‌دهد.
تحليلگر مسائل سياسي و روزنامه‌نگار