سمينار «مهاجرت و آثار آن بر كسب‌وكارها» با حضور دستيار اجتماعي رييس‌جمهور، رييس اتاق تهران و معاون بررسي‌هاي اقتصادي اتاق تهران در محل اتاق تهران برپا شد. در اين سمينار كه به همت معاونت بررسي‌هاي اقتصادي اتاق تهران برگزار شد، علاوه بر سخنراني محمود نجفي‌عرب و علي ربيعي، دستيار اجتماعي رييس‌جمهور در مراسم افتتاحيه، چهار پانل با حضور اساتيد دانشگاه، فعالان اقتصادي، جامعه‌شناسان و تحليلگران حوزه مهاجرت و همچنين مديران ارشد دولتي برگزار مي‌شود.
علي ربيعي، دستيار اجتماعي رييس‌جمهور، در مراسم افتتاحيه اين سمينار عنوان كرد كه مهم‌ترين نهادهاي سياستگذاري كشور كمتر به اين ناهنجاري توجه كرده‌اند در حالي كه تمايل به مهاجرت به افراد با سن كمتر از 18 سال رسيده و گفت‌وگو در باب شيوه‌هاي مهاجرت بين نوجوانان باب شده است. دستيار اجتماعي رييس‌جمهور، در اين سمينار با بيان اينكه مهاجرت يك پديده كهن و ديرين است و حتي در كشورهاي توسعه‌يافته نيز سير آن وجود دارد، به نقد رويكردهاي مختلف و بعضا متناقض تصميم‌گيران و سياستگذاران در مواجهه با اين پديده پرداخت و گفت: برخي به پديده مهاجرت از زاويه نفي و انكار وارد مي‌شوند و به‌طور كلي مهاجرت ايرانيان به خارج از كشور و روند رو به رشد آن را كتمان مي‌كنند.
به گزارش روابط عمومي اتاق تهران، علي ربيعي با اين توضيح كه پديده مهاجرت به يكي از مسائل سياسي، اقتصادي و اجتماعي كشور طي يك دهه اخير بدل شده است، افزود: در حالي در كشور با شيوع مهاجرت در بخش‌ها و اقشار مختلف جامعه مواجه هستيم كه در مهم‌ترين نهادهاي سياستگذاري كشور كمتر به اين اتفاق كه ناهنجار شده است، پرداخته مي‌شود.
او با بيان اينكه برخي رويكردها به اين موضوع از بعد توطئه نگاه مي‌كنند و حتي با ابراز نگراني هم برخورد و مواجهه مي كنند، افزود: انجمن‌هاي علمي و نهادهاي مرتبط با كسب‌و‌كار و فعالان اقتصادي بايد در بررسي و واكاوي مهاجرت رويكرد واقع‌بينانه فعال و نگراني همراه با كنش براي حل اين مساله داشته باشند.
دستيار اجتماعي رييس‌جمهور سپس به اهميت گونه‌شناسي مساله مهاجرت در ايران اشاره كرد و افزود: در ايران تمايل به مهاجرت به افراد با سن كمتر از 18 سال رسيده است و امروز در ميان قشر نوجوان، پيرامون مهاجرت از كشور و شيوه‌هاي آن مكالمه و گفت‌وگو مي‌شود. علي ربيعي افزود: در حالي يكي از علت‌هاي اصلي مهاجرت در نسل قبل، رفتن به بازار كار خارجي و كسب پول و درآمد و سپس بازگشت به كشور بود، نسل جديد مهاجرت را يك نوع فرار و رفتن همراه با نگاه غضبناك به پشت سر قلمداد مي‌كند. او سپس با اين توضيح كه مهاجرت در ساير ممالك و كشورها، بر مبناي كسب دانش و گردآوري اطلاعات و تكنولوژي براي توسعه كشورشان همواره مطرح بوده است، به داستان شهروندان ژاپن و كره‌جنوبي در دوره پس از جنگ جهاني دوم به عنوان نمونه اشاره كرد و گفت: امروز در كشور با كوچ بنگاه‌ها و شركت‌ها به‌ويژه در حوزه استارت‌آپي و فناوري اطلاعات مواجه هستيم كه پديده نگران‌كننده‌اي است و با توجه به جمعيت‌شناسي نسل جديد كه نشان مي‌دهد نسل جديد و جوان‌ها تمايل به اشتغال در اين نوع شركت‌ها دارند، نگراني از اين پيامد تشديد مي‌شود.
علي ربيعي سپس اظهار اميدواري كرد كه با برگزاري نشست‌هاي همفكري از سوي مراكز علمي و دانشگاهي و حوزه‌هاي اقتصادي و كارآفريني، مساله مهاجرت در ايران مورد واكاوي دقيق قرار گيرد و راهكارهايي براي اصلاح آن به دست آيد.
60 درصد ايراني‌ها تمايل به مهاجرت دارند
رييس اتاق بازرگاني تهران نيز در اين رويداد با بيان اينكه مهاجرت دغدغه امروز و ديروز نيست و دهه‌هاست افراد با انگيزه‌هاي مختلف همچون تحصيل و كار از ايران به كشورهاي ديگر مهاجرت مي‌كنند، گفت: آنچه امروز «مهاجرت» را به يك دغدغه ملي و مساله اجتماعي و اقتصادي بدل كرده؛ اوج گرفتن مهاجرت و شكل‌گيري موج گسترده تمايل به مهاجرت از كشور است؛ نكته‌اي كه مركز مطالعات استراتژيك رياست‌جمهوري در گزارشي از آن به عنوان «ورود به فاز مهاجرت عام» يا «مهاجرت توده‌وار» ياد كرده است؛ اتفاقي كه مي‌تواند تبعات منفي جدي براي جامعه و فرآيند رشد و توسعه كشور به همراه داشته باشد.
محمود نجفي‌عرب گفت: طبق آمارها در 10 سال اخير به صورت متوسط سالانه 27 هزار ايراني اقامت كشورهاي اروپايي، كانادا و امريكا را اخذ و بر اساس گزارش رصدخانه مهاجرت ايران در سال 1401 حدود 65 هزار نفر از كشور مهاجرت كرده‌اند در شرايطي كه در نظرسنجي همين سال اين مركز بيش از 60 درصد ايراني‌ها تمايل به مهاجرت دارند؛ عددي كه واقعا دردآور است و نشان مي‌دهد سطح حس تعلق به كشور به شدت كاهش يافته است.
ريشه مهاجرت، سقوط سرمايه اجتماعي است
او ادامه داد: اما چرا به چنين روزي گرفتار شده‌ايم كه درصد بالايي از جمعيت كشور تحقق روياهاي‌شان را در سرزمين‌هاي ديگر جست‌وجو مي‌كنند؟ پاسخ به اين سوال به عوامل متعدد اجتماعي، سياسي، فرهنگي و اقتصادي باز مي‌گردد، اما ريشه اصلي آن را به اعتقاد من بايد در كاهش شديد اعتماد اجتماعي و سقوط سرمايه اجتماعي دنبال كرد. اگر روزي بيشتر شاهد مهاجرت دانشجويان و نخبگان علمي براي تحصيل به كشورهاي ديگر بوديم حالا مي‌بينيم از ورزشكاران مدال‌آور و فعالان استارت‌آپي گرفته تا كارمندان و كارگران آرزوي مهاجرت دارند و حتي بسياري از خانواده‌ها، فرزندان‌شان را از همان كودكي به مدارس خارج از كشور مي‌فرستند.
آثار منفي خروج پزشكان از ايران
رييس اتاق تهران با اشاره به اينكه خودش يك دكتر داروساز است، عنوان كرد كه از آمار بالاي مهاجرت پزشكان، داروسازان و پرستاران در مقايسه با سال‌هاي قبل شگفت‌زده شده است. او گفت: براي مثال طبق آمار سازمان نظام پزشكي تعداد گواهي گوداستندينگ از حدود 750 نفر در سال 1397 به 6 هزار نفر در سال 1401 افزايش يافته است؛ اتفاقي كه آثار منفي شديد خود را در سال‌هاي آينده با كمبود پزشك، داروساز و به خصوص پرستار در نظام درمان كشور نشان خواهد داد.
خروج ۲۰۰ ميليارد دلار سرمايه ايرانيان
محمود نجفي‌عرب افزود: اگر تا چند سال پيش با تعداد بالاي جوانان فعال در شركت‌هاي استارت‌آپي روبه‌رو بوديم حالا مي‌بينيم كه بسياري از اين شركت‌ها به دنبال نيروهاي توانمند هستند، زيرا در دو، سه سال گذشته بيش از 2 هزار ويزاي استارت‌آپي و كارآفريني به مقصد كشورهاي توسعه‌يافته و حتي كشورهاي همسايه، براي جوانان ايرانيان صادر شده است. او با ابراز تاسف نسبت به از دست دادن سرمايه‌هاي انساني و جوانان خلاق و نيروي كار در سال‌هاي گذشته نسبت به صدمات جبران‌ناپذير موج بزرگ خروج سرمايه و مهاجرت فعالان اقتصادي، مديران و كارآفرينان، آن هم در حالي كه كشور بيش از هر زمان ديگري تشنه جذب سرمايه‌گذاري است، هشدار داد.
او افزود: طبق گزارش بانك مركزي در طول 20 سال گذشته كه در 12 سال آن ميانگين نرخ سرمايه‌گذاري منفي بوده، حداقل 200 ميليارد دلار سرمايه از كشور خارج شده است؛ عددي كه طبق برنامه هفتم توسعه معادل نياز كشور براي رسيدن به رشد 8 درصدي در يك‌سال است. در واقع در چند سال گذشته وضعيت شتاب خروج سرمايه و افزايش استهلاك سرمايه به مراتب تندتر از ورود سرمايه بوده است.
رييس اتاق تهران ادامه داد: در شرايط كنوني معتقديم براي مديريت مساله مهاجرت نيروي انساني و فعالان اقتصادي و كسب‌وكارها ضرورت دارد انگاره حاكميت از بخش خصوصي و جامعه دچار تغيير شود.