جاي خالي عرفات
محمود فاضلي
ياسر عرفات، ملقب به «ابوعمار» رهبر ساف، اولين رييس حكومت خودگردان فلسطين در آگوست 1929 در بيت‌المقدس متولد شد.عرفات بيشتر سال‌هاي كودكي و نوجواني خود را در قاهره گذراند.عرفات تحصيلات خود را در دانشكده مهندسي قاهره در رشته مهندسي عمران به پايان برد و در 1950 عضو كميته اجرايي جنبش ملي فلسطين شد. جنبشي كه متعاقب تاسيس اسراييل (1948) با هدف دفاع از حقوق مردم فلسطين شكل گرفت. در 1953 رييس اين جنبش شد و اين سمت را تا 1956 حفظ كرد. سپس جنبش «الفتح» را بنيان گذاشت.
عرفات در 1964 «سازمان آزاديبخش فلسطين» را با عضويت هشت گروه چريكي مسلح تشكيل داد. افراد اين سازمان در جنگ شش روزه 1967 حضوي فعال عليه اسراييل داشتند و ضربات موثري به آنان وارد ساختند و پيروزي در عمليات موجب افزايش منزلت اجتماعي عرفات در اردن شد. افزايش نيروهاي مسلح فلسطيني در اردن شاه حسين را نگران كرد و اين كشور در جست‌وجوي راهي براي مهار اين قدرت بود. طي چند روز ضربات سنگيني به نيروهاي مسلح ساف بهويژه در پايتخت اردن وارد كردند. در اين حادثه خونين كه به فاجعه «سپتامبر سياه» مشهور است، عرفات با ميانجيگري جمال عبدالناصر به ناچار براي حفظ جان ده‌ها هزار فلسطيني، مبارزه با اسراييل را از داخل خاك اردن متوقف كرد.
حضور وي در مجمع عمومي سازمان ملل در 13 نوامبر 1974 و سخنراني در دفاع از صلح و همچنين شاخه زيتوني كه به دست گرفته بود، نظر مساعد اكثر هيات‌هاي شركت‌كننده را به خود جلب كرد.عرفات در دهه 1980 مبارزه مسلحانه را كنار گذاشت و به راه‌حل‌هاي سياسي براي بحران فلسطيني روي آورد. او با سفرهاي مكرر به كشورهاي عربي ميليونها دلار براي مخارج «ساف» جمع‌آوري كرد. حوادث 1982 لبنان و لشكركشي نيروهاي اسراييل به اين كشور مقدمه خلع سلاح عمومي فلسطيني‌هاي مقيم لبنان سپس اخراج آنها از اين كشور شد.در پي حوادث 1982 وي ناگزير شد مركزيت سازمان را از لبنان به تونس انتقال دهد و به خلع سلاح نيروهايش و پراكنده شدن آنها در كشورهاي غربي رضايت دهد.
تمايل به راه‌حل‌هاي سياسي به جايي رسيد كه عرفات در 13 سپتامبر 1993 در حضور اسحاق رابين، نخستوزير وقت اسراييل و بيل كلينتون رييس‌جمهوري امريكا، اسراييل را به رسميت بشناسد.طبق پيماني كه به امضاي طرفين رسيد، مسووليت خودمختاري داخلي دو منطقه غزه و اريحاء در داخل اراضي اشغالي به عرفات واگذار شد. اين واگذاري از جمله توافق‌هاي نمايندگان «ساف» و رژيم اسراييل در قرارداد «اسلو» بود كه در 20 آگوست 1993 از سوي طرفين به امضا رسيد. عرفات در جولاي 1995 پس از حدود سه دهه تبعيد وارد غزه شد و وي در 24 اكتبر 1998 پيمان «واي‌ريو» را در امريكا و در حضور اسحاق رابين، بيل كلينتون و شاه حسين امضا و در 14 دسامبر همان سال در غزه و در حضور رييس‌جمهور امريكا بندهاي ضد صهيونيستي منشور ملي ساف را لغو كرد.
در سال 2000 عرفات در كمپ ديويد تحت فشار قرار گرفت تا در مورد ايجاد ثبات در داخل قلمرو تشكيلات فلسطين و مهار مقاومت گروه‌هاي مبارزه اسلامي در اين منطقه تعهداتي بدهد، اما اقدامات شارون نخستوزير وقت اسراييل در ورود به مسجدالقصي و شروع قيام انتفاضه عملا مانع از اين تعهدات شد. در 2001 شارون مقر عرفات را در رام‌الله محاصره و بسياري از ساختمان‌هاي متعلق به دولت خودگردان فلسطين را ويران كرد.
عرفات در اكتبر 2004 به دليل ابتلا به بيماري خوني به بيمارستاني در پاريس منتقل شد و در 21 نوامبر همين سال در 75 سالگي بر اثر خونريزي مغزي درگذشت. در سال 2004 شايعات در مورد علت مرگ عرفات افزايش يافت. برخي اشخاص علت مرگ وي را حمله قلبي يا مسموميت غذايي بر اثر ماده پلونيوم يا ابتلا به ويروس ايدز عنوان كردند. جسد وي از پاريس به قاهره انتقال يافت و در اين شهر مراسم تشييع با حضور بسياري از شخصيت‌هاي سياسي جهان برگزارشد سپس به كرانه باختري رود اردن انتقال يافت و در شهر رام‌الله به خاك سپرده شد.
به دنبال انتشار گزارش‌هايي در زمينه وجود ماده سمي پلونيوم در لوازم شخصي عرفات و بنا به درخواست همسرش، در 28 نوامبر 2011 نبش قبر صورت گرفت. پس از بررسي‌هاي طولاني، در فوريه 2015 جنبش فتح اعلام كرد: «كميته ويژه تحقيق درباره قتل عرفات، قاتل وي را شناسايي كرده است و براي اطمينان از يافته‌هاي پژوهش به عمل آمده نياز به زمان دارد. اسراييل مسوول ترور است، ولي ما به دنبال شخصي هستيم كه مستقيما اجراي طرح ترور را بر عهده داشته است.»
عرفات و سازمان آزاديبخش فلسطين از ابتدا مورد نفرت رژيم شاه در ايران بود. شاه اگرچه به ظاهر مي‌كوشيد خود و حكومت تحت فرمان خويش را همسو با افكار عمومي ملت‌هاي مسلمان خاورميانه طرفدار فلسطين نشان دهد، اما در بحران‌هاي خاورميانه از موضع اسراييل حمايت مي‌كرد. با پيروزي انقلاب اسلامي و سقوط شاه، ايران به حمايت از آرمان فلسطين برخاست و پس از پيروزي انقلاب به ايران آمد و با امام خميني(ره) و ساير بلندپايگان انقلاب اسلامي ملاقات كرد.
در خلال جنگ عراق عليه ايران عرفات در چارچوب هيات‌هاي ميانجي سران اتحاديه عرب و سازمان كنفرانس اسلامي بارها به ايران و عراق سفر كرد ولي بيشتر حامي صدام بود. پس از پايان جنگ و دور جديد تعرض نظامي عراق به خاك كويت، تمامي حاميان منطقه‌اي صدام از جمله عرفات منزوي شده و عرفات به تدريج از حمايت صدام دست كشيد و با ديپلماسي امريكا همسو شد. بيست سال از درگذشت ياسر عرفات ميگذرد و او شاهد ويراني غزه به عنوان بخشي از خاك فلسطين نبوده است.