مهدي بيك اوغلي| سرانجام خبري كه بسياري از ايرانيان منتظر مخابره آن بودند از راه رسيد و ديواره فيلترينگ در كشور ترك برداشت. گام دوم از تحقق وعده‌هاي پزشكيان كه پيش از اين توانسته بود، پروژه مهم تعليق قانون حجاب و عفاف را با استفاده از ظرفيت‌هاي قانوني اجرايي سازد. اخبار منتشر شده از سومين نشست شوراي عالي فضاي مجازي در دولت چهاردهم حاكي از آن است كه بحث‌هاي جدي و دامنه‌داري ميان موافقان و مخالفان فيلترينگ در گرفته اما پزشكيان نهايتا با استدلال‌هايش توانسته حاضران در نشست را قانع كند كه رفع فيلترينگ عاقلانه‌تر از تداوم محدوديتي است كه نتوانسته ايران را به هيچكدام از اهدافش برساند!
اگر وعده‌هاي اصلي پزشكيان را مانند مثلثي فرض كنيم، بايد اعتراف كنيم كه او تا به امروز توانسته براي تحقق دو ضلع اصلي از اين مثلث گام‌هاي قابل توجهي بردارد. همان وعده‌هايي كه پزشكيان در ايام انتخابات براي تحقق آنها «گردن خود» را به ضمانت گذاشت و خطاب به مردم اطمينان داد كه اگر نتواند در مسير تحقق وعده‌هايش گام بردارد ساكت نخواهد نشست.
پزشكيان در اين مسير ابتدا سراغ قانون حجاب و عفاف رفت و با استفاده از ظرفيت‌هاي قانوني و بدون سر و صدا و حاشيه‌سازي، زمينه تعليق آن را فراهم كرد. گام دوم اما تصميمي بود كه بسياري مي‌پنداشتند، ميدان مين و سنگ بزرگي است كه او و دولتش امكان بلند كردن آن را نخواهند داشت. پزشكيان اما نشان داد كه به شيوه خود قادر است هر سنگ بزرگي را از پيش پاي ملت و كشور بردارد. او ابتدا قطعاتي از سنگ‌هاي بزرگ را برداشته و آرام آرام تكه‌هاي بيشتري از آنها جدا مي‌كند تا سنگ بزرگ به اندازه‌اي برسد كه با يك تلنگر از هم گسيخته شود. با يك چنين شيوه و الگويي است كه پزشكيان و دولت او سراغ پروژه‌هايي مي‌رود كه از ديد بسياري از تحليلگران اجراي آنها ناشدني به نظر مي‌رسد.
مطابق معمول افراد، طيف‌ها و جريانات مختلف، برخوردهاي متفاوتي با اين خبر داشتند. برخي نيمه پر ليوان را ديدند و تلاش رييس‌جمهور براي تحقق وعده‌هايش را ارج نهادند، برخي افراد و رسانه‌هاي داخلي و خارجي اما به نيمه خالي ليوان نگريستند و خبر را وارونه مخابره كردند و اينگونه نوشتند كه هنوز يوتيوب و توييتر و تلگرام فيلتر است! اين خبر اما براي ايرانيان از طيف‌هاي مختلف شيريني‌هاي بسياري داشت، مردمي كه نگران بودند، پزشكيان مانند برخي نمونه سلف با رد شدن از پل انتخابات، مردم و وعده‌هاي داده شده به آنها را فراموش كند و به بهانه‌هاي مختلف از زير بار اجراي تعهداتش به ملت شانه خالي كند. اما پزشكيان نشان داد كه طي همين ماه‌هاي محدود و معدود حضورش در پاستور توانسته گام‌هاي بلندي براي تحقق وعده‌هاي مردم بردارد. اول به ماجرای تعلیق قانون حجاب پرداخت و سپس زير خم فيلترينگ را گرفت و در ادامه هم تلاش مي‌كند، ايده تنش‌زدايي با جهان را محقق كند. اعتماد اما در قالب اين پرونده ويژه سراغ فعالان سياسي، استادان دانشگاهي و تحليلگران رفته تا از مواجهه آنان با خبر رفع فيلترينگ گزارشي براي مخاطبان تهيه كند.
سعيد شريعتي: گام بعدي بايد افزايش قدرت خريد جامعه باشد
سعيد شريعتي فعال سياسي اصلاح‌طلب دقايقي پس از انتشار خبر رفع فيلترينگ در گفت‌وگو با اعتماد درباره اين گام رو به جلوي دولت مي‌گويد: «واقع آن است كه من با يك احساس دوگانه پس از ماجراي رفع فيلترينگ مواجه شدم؛ از يك طرف با شنيدن اخبار شكسته شدن ديواره فيلترينگ من هم خوشحال شدم و اساسا مگر مي‌شود اظهار خوشحالي نكرد كه دولت توانسته به يكي از وعده‌هاي مهم خود جامه عمل بپوشاند؟ اما از سوي ديگر با اين حس مبهم هم روبه رو شدم كه چرا اينقدر خوشحالم و اساسا چرا بايد اينقدر خوشحال بود؟! مساله اين است كه گزاره‌هايي كه امروز به مهم‌ترين وعده‌هاي رييس‌جمهور بدل شده و آقاي پزشكيان به درستي اعلام كرده‌اند كه به دنبال احقاق اين حقوق هستند، حقوق اساسي و ابتدايي شهروندان است. نكته عجيب آن است كه ساختاري موافقت كرده حقوق اساسي شهروندان خود را ادا كند و همگي ما اينقدر خوشحال هستيم !»
اين فعال سياسي در ادامه يادآور مي‌شود: «حقيقتا نمي‌خواهم پنهان كنم كه تلاش آقاي پزشكيان، مديران دولتي، وزارت ارتباطات و... اين اتفاق را رقم زده است اما از طرف ديگر با خودم مي‌گويم چرا ما ايرانيان اينقدر كم‌توقع شده‌ايم؟ اساسا وظيفه بنيادين هر سيستم سياسي توجه و استيفاي به اين حقوق اساسي شهروندان است. كار به جايي رسيده كه ما از داشتن هواي تازه براي نفس كشيدن، برداشته شدن تدريجي سانسور شبكه‌هاي اجتماعي، كاهش برخورد با زنان و دختران بابت حجاب و موارد اينچنيني خود را خوشبخت احساس مي‌كنيم. از ديد يك ناظر خارجي، ايرانيان حقيقتا مردماني خوب و كم توقعند كه با يك چنين داشته‌هايي احساس پيروزي و توفيق مي‌كنند. من در عين اينكه از رفع فيلترينگ خوشحالم و قدردان آقاي پزشكيان و دولت چهاردهم هستم، وقتي عميق‌تر نگاه مي‌كنم فكر مي‌كنم كه بايد مرز مطالبات خود را همچنان گسترش دهيم تا دستاوردهاي بيشتري كسب كنيم.»
شريعتي در پاسخ به اين پرسش اعتماد كه پس از رفع فيلترينگ كدام مطالبه در راس خواسته‌هاي مردم قرار دارد؟ مي‌گويد: «اگر از اكثر مردم ايران نظرخواهي شود كه مهم‌ترين مطالبه شما از دولت و ساختار سياسي چيست؟ خواهند گفت افزايش قدرت خريد، افزايش قدرت پول ملي، رونق اقتصادي، شكوفايي توليد و رفع مشكلات معيشتي مهم‌ترين مطالبه آنهاست. بهبود شاخص‌هاي اقتصادي و رفاهي، مطالبه مسلم و قطعي مردم ايران است. تمام تلاش دولت در مرحله بعد، بايد معطوف تحقق اين مطالبه همگاني باشد. اما براي تحقق اين وعده نگاه‌ها تنها نبايد به وزراي اقتصادي دولت و سياست‌گذاران دولتي دوخته شود، اتفاقا راه رفع مشكلات اقتصادي از خيابان امام خميني و مجموعه وزارت امور خارجه مي‌گذارد. »
اين فعال سياسي اصلاح‌طلب خاطرنشان كرد: «براي حل معضلات اقتصادي بايد چراغ وزارت خارجه (و البته وزارت كشور) را روشن نگه داشت و از آنها حمايت كرد.شكوفايي اقتصاد و معيشت ايرانيان به حل بحران‌هاي عميق حوزه سياست خارجي گره خورده است. از سوي ديگر در بخش داخلي هم بايد ميزان رضايتمندي مردم را ارتقا داد. كاهش رضايتمندي و رويگرداني مردم از سيستم مي‌تواند هر ساختاري را نگران كرده و به فكر چاره بيندازد. فكر مي‌كنم اگر همه مسائل اقتصادي و معيشتي و قدرت خريد مردم، مساله جذب سرمايه‌گذار، بحران تامين مسكن و... مهم‌ترين معادلات كشورند، حل و فصل آنها جز از طريق بهبود سياست‌هاي داخلي و خارجي كشور ميسر نمي‌شود. هر اندازه هم كه وزراي اقتصادي دولت آقاي پزشكيان خود را به آب و آتش بزنند، اگر تحريم‌ها رفع نشود، دستاورد اقتصادي قابل توجهي نصيب كشور نمي‌شود.»
تقي آزاد ارمكي:رفع فيلترينگ به‌طور كامل اجرا شود
تقي آزاد ارمكي استاد جامعه‌شناسي دانشگاه تهران در گفت‌وگو با اعتماد درباره تبعات رفع بخشي از فيلترينگ توسط شوراي عالي فضاي مجازي مي‌گويد: « حس و حال خوبي كه با اعلام رسمي رفع فيلترينگ اتفاق افتاده و باعث خوشحالي همه شده، اميدوارم به صورت كامل تداوم پيدا كند. دولت ابتدا قانون حجاب و عفاف را كه باعث بروز نارضايتي بسياري از شهروندان بود را به شكلي سامان داد و سپس سراغ رفع فيلترينگ رفت. اما بايد روند رفع فيلترينگ به صورت كامل محقق شود و در آينده ساير اپليكيشن‌ها مانند اينستاگرام، يوتيوب، تلگرام و توييتر را نيز در بر بگيرد. اين رفتار اما نه فقط رفع اختلاف جامعه با حكومت بلكه رفع اختلافات دروني حكومت نيز بود. وقتي آقاي پزشكيان اعلام كرد اين مشكلات را رفع مي‌كند، يعني قصد دارد اختلافات درون نظام سياسي را كاهش دهد.»
او يادآور مي‌شود: «قبلا در درون نظام سياسي، وفاق در باب برخورد با زنان بي‌حجاب در جامعه وجود نداشت. در مورد فيلترينك هم وفاقي ميان بخش‌هاي مختلف حاكميتي وجود نداشت. خبر ديروز درباره رفع فيلترينگ در واقع بيشتر خبري درباره رفع اختلافات دروني حاكميت است تا تنظيم رابطه نظام سياسي با جامعه. براي تنظيم رابطه نظام سياسي با جامعه كارهاي ديگري بايد صورت گيرد. »
تقي آزاد ارمكي در پاسخ به اين پرسش اعتماد كه پس از اين مرحله نظام سياسي براي تنظيم رابطه خود با جامعه چه بايد بكند؟ مي‌گويد: « بايد به سمت افزايش امنيت اجتماع، رشد ارتباطات اجتماعي، جلب مشاركت گروه‌هاي مختلف در زيست عمومي و سياست‌گذاري‌ها رفت . گزاره‌اي كه جامعه ايراني از آن رنج مي‌برد و در ادامه هم باعث تضعيف نظام سياسي مي‌شود آن است كه مشاركت تمام‌عياري از سوي جامعه براي حل مشكلات مشاهده نمي‌شود. تجار، سرمايه‌داران، نوآوران و خلاقان ايراني، امكاني براي حل معضلاتي چون رفع آلودگي هواي كشور ندارند. آنها امكاني براي سرمايه‌گذاري در افزايش توليد و موارد اينگونه ندارند. اين مشكلات را بايد رفع كرد تا مشاركت در جامعه بالا رود.»
اين جامعه‌شناس با اشاره به اينكه بايد به دنبال افزايش مشاركت‌ها بود مي‌گويد: « در دنيايي كه به صورت عادي زيست مي‌كنند، در دنيايي كه مردمسالاري و دموكراسي حاكم است، گروه‌هاي اجتماعي كه توانايي، امكان مشاركت در جامعه، و ظرفيت‌هاي فرهنگي، سياسي، اجتماعي و... دارند، اقداماتي صورت مي‌دهند تا وضعيت بهبود يابد. اين كمبودها بايد در ايران حل شود. رييس‌جمهور از امروز به بعد بايد براي اعتمادسازي و افزايش ظرفيت‌هاي اجتماعي تلاش كند تا نقش گروه‌هاي مختلف اجتماعي را در سياست‌ها افزايش دهد. » ارمكي مي‌گويد: «يك نمونه اين افزايش مشاركت‌ها در هنر و سينما و فرهنگ متبلور مي‌شود. سينماي منتقد ايران در حال مهاجرت است. موسيقي در حال مهاجرت است. حوزه نقد فرهنگ انگار خالي شده است. رييس‌جمهور با ابزارهايي كه دارد با وفاق ملي و وفاق سياسي بايد سعي كند هنرمندان، هنرپيشگان، نويسندگان، مبلغان، خوانندگان و شعرا و... به صحنه باز گردند تا شادابي به جامعه بازگردد. وقتي يك خواننده يا ترانه‌سراي مشهور و توانا سروده‌اي را مي‌سرايد يا شعري را مي‌خواند و ترانه‌اي را به موسيقي بدل مي‌كند، شادي به كشور تزريق مي‌كند. اين در حالي است كه صدا و سيما مدام غم توليد مي‌كند و به جز اشك دستاورد ديگري ندارد. » اين جامعه‌شناس در پايان خاطرنشان مي‌كند: «از اين نوع برنامه‌ريزي‌ها و تلاش‌ها بايد در دستور كار رييس‌جمهور قرار گيرد تا حس و حال جامعه تغيير يابد. وقتي حس و حال جامعه تغيير پيدا كرد، شور و نشاط بيشتري حاكم مي‌شود و مشاركت افزايش مي‌يابد. توسعه و رفاه در هر جامعه‌اي از طريق افزايش مشاركت محقق مي‌شود. وقتي رفع فيلترينگ اين اندازه شادابي و شادي در جامعه ايجاد مي‌كند بايد براي اصلاحات بعدي اقدام كرد.»
فيلترينگ دستاوردي جز عصبانيت مردم و افزايش هزينه زندگي نداشت
از ميان دولتمردان الياس حضرتي رييس شوراي اطلاع‌رساني دولت چهره ديگري بود كه به رفع فيلتر واتس‌اپ و گوگل‌پلي در شبكه ايكس واكنش نشان داد. الياس حضرتي نوشت: اين مسير براي ايران ادامه دارد... پس از حضرتي يكي از واكنش‌هاي مهم در خصوص رفع فيلترينگ را دستيار ويژه رييس‌جمهور در امور اجتماعي مطرح كرد. علي ربيعي در اين زمينه نوشت: «اي كساني كه نمي‌دانم با چه استدلال و نيتي تاكنون جلوي رفع فيلترينگ را گرفته‌ايد، بدون اينكه هيچ پاسخي براي فايده اين امر داشته باشيد! آيا فيلمي بود كه ديده نشد، آيا پيامي هست كه خوانده نشده باشد؟!!! چه دستاوردي تاكنون به جز عصبانيت و هزينه اضافه بر زندگي مردم و گسترش بدبيني به دست آورده‌ايد؟!»ربيعي ادامه داد: «براي اين تصميم هم مانند برخي تصميماتي كه فقط هزينه‌زا بودند و نهايتا هم با گذر زمان حل شدند، به ناچار به رفع قطره‌چكاني فيلترينگ تن مي‌دهيد. زحمت نكشيد كل اين مشكل با تكنولوژي‌هاي جديد در حال حل شدن است. خيال‌تان راحت، فيلترشكن فروش‌ها هم به سراغ كاسبي ديگري خواهند رفت.» واعظي وزير پيشين ارتباطات و فناوري اطلاعات تصميم شوراي عالي فضاي مجازي براي رفع مسدودي پلتفرم‌هاي واتس آپ و گوگل پلي را خبري بسيار خوب و اميدوار‌كننده براي مردم دانست و گفت: گام اول رفع فيلترينگ شروع خوبي بود و اميدواريم اين روند با قدرت ادامه يابد. اقدام امروز به عنوان گام اول تحقق وعده دولت چهاردهم براي رفع فيلترينگ شروع خوبي بود كه لازم است درمورد ديگر پلتفرم‌هاي مورد استفاده مردم كه در حوزه‌هاي علمي، تجاري و خدماتي كاربرد زيادي دارد و مردم مي‌توانند با استفاده از آنها كسب و كار و درآمدزايي داشته باشند نيز انجام شود.