محمود در همسايگي با بيگانه‌ها
عنوان كتاب همين است: «همسايه با بيگانه‌ها»... اين كتاب را محمد مفتاحي در شرح زندگي و آثار نويسنده «همسايه‌ها» نوشته است.
احمد محمود با تمام اهميتي كه در ادبيات داستاني معاصر ايران دارد جزو نويسندگان كمتر بررسي شده معاصر به حساب مي‌آيد. درباره نويسنده «همسايه‌ها»، «زمين سوخته»، «مدار صفر درجه» و البته آثار مطرح ديگر داستاني معاصر ايران چند كتاب منتشر شده است؟ چند پژوهشگر و منتقد امروز ادبيات داستاني سراغ اين نويسنده تراز اول را گرفته‌اند...
كافي است يك‌بار راسته خيابان انقلاب را بالا و پايين رفته باشيد تا متوجه بساطي‌هايي بشويد كه كتاب‌هاي محمود را كه به شكل افست چاپ شده، روي پارچه و مقواهاي كف خيابان پهن كرده‌اند و به فروش مي‌رسانند. همين موضوع نيز باعث شده شمارگان منتشر شده از آثار او هيچگاه مشخص نباشد و نتوان به عدد دقيق‌تري از سرشماري مخاطبان او دست يافت. از سويي با نگاهي به بساطي‌ها اين امر مبرهن و قابل شناسايي و رويت است كه «همسايه‌ها»ي محمود در آثار پر فروش و خريدار و ثابت بساط‌هاي انقلاب، كتابفروشي‌ها و ديگر بساطي‌هاي شهر قرار دارد. روحيه و متد داستان‌نويسي محمود نيز هميشه مورد توجه بسياري از كتاب‌خوانان و اهالي ادبيات بوده است. اينكه او هميشه براي طرح‌ريزي داستان‌هايش نقشه‌اي روي كاغذ ترسيم مي‌كرده و كاراكترها را روي آن نقشه جابه‌جا و جانشين مي‌كرده است. در اهميت احمد محمود همين بس كه او اين روزها مخاطبان و خوانندگان بي‌شماري دارد. اما او نيز چون بسياري از همقطارانش چنان كه بايد و شايد مورد اقبال قرار نگرفته و كمتر كسي در شناخت از آثار او دست به تاليف اثري جداگانه زده است. اين‌بار اما محمد مفتاحي در «همسايه با بيگانه‌ها» كه انتشارات روزگار در بيست و هشتمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران منتشر كرده است، با موضوعيت بررسي المان‌هاي داستاني اين نويسنده، زندگينامه وي، سالشمار آثار، داستان‌هاي كوتاه و البته آثار بلند و رمان‌هاي اين نويسنده كتابي منتشر كرده است.
اين كتاب در بخشي به داستان‌هاي كوتاه محمود پرداخته كه ويژگي رئاليستي و ناتوراليستي دارند. از اين رو احمد محمود را مي‌توان نويسنده‌اي صاحب سبك و بومي دانست كه مي‌توان چنان كه مفتاحي در اين كتاب نيز بررسي كرده است به درون‌مايه، شخصيت‌پردازي، فضاسازي بومي، لحن بيان، مكان مناسب، زاويه ديد، ساخت‌مندي و... او در داستان‌ها و رمان‌هايش پرداخت. همچنين در اين كتاب نويسنده، خواننده آثار احمد محمود را با نظريات ديگر منتقدان و نويسندگان درباره اين نويسنده معاصر آشنا كرده است؛ از آن جمله مي‌توان به نظرات و انتقادهاي جمال ميرصادقي، حسن عابديني، عبدالعلي دستغيب، محمد رضا روزبه و محمدجعفر ياحقي، محمدعلي سپانلو و... اشاره كرد.
«همسايه با بيگانه‌ها» نه‌تنها به زوايايي از شخصيت اين نويسنده اشاره كرده است كه بسياري از آثار او را نيز مورد بررسي و واكاوي قرار داده و نظرات مثبت و منفي درباره آثار محمود را كنار يكديگر چيده است. اين كتاب در دوره‌اي كه براي كمترين شناخت از محمود فقط بايد دست به دامن مطالب پراكنده و نصفه و نيمه صفحات مجازي شد، براي خود فرصت و غنيمتي است. كتاب «همسايه با بيگانه‌ها» كه به تازگي منتشر شده است در انتشارات روزگار، در 190 صفحه و با قيمت 12 هزار تومان به فروش مي‌رسد.
نگاهي به مجموعه شعر بيمارستان، اثر مهدي مظفري ساوجي
با ساده‌ترين كلمات
آرش سنجابي/ پس از رنسانس شعر فارسي در دهه بيست و تغيير چهره خسته و عبوس و عصاقورت داده شعر كلاسيك توسط نيما، گويي اكنون با ظهور شاعران جوان و خوش آتيه‌اي همچون مهدي مظفري ساوجي، امواج تازه‌اي به صخره‌هاي خزه بسته دهه‌هاي بعد از نيما، دست مي‌مالد، شاعراني كه با حفظ ميراث پيشگامان و با احترام به ساحت آن كلان شاعران، سعي در بازآفريني حداكثري ظرفيت‌هاي زبان فارسي دارند. آن هم با ساده‌ترين كلمات ممكن. گفتمان اين دسته از شاعران، شكستن قالب كهنه شعر نيمايي، از طريق موسيقي هجايي است. استقلال از سبك و سياق گذشتگان و گرويدن به زباني شخصي‌تر. تاكيد بيشتر بر بازي‌هاي كلامي و آزاد كردن ظرفيت‌هاي نهفته زباني. مخلوق تازه‌اي كه اينك با تعابير ساده‌تر و مضاميني نوتر، از تفسيرها و استعارات كليشه‌اي دوري مي‌كند. اين‌گونه شعري را دوست دارم و به حق، مهدي مظفري ساوجي را فرزند خلف اين مسير مي دانم.
مظفري ساوجي در مجموعه بيمارستان، آزمون تازه‌اي نيز براي خود برگزيده است و به حق جاپايي مستحكم در ميان شاعران نسل تازه نوگرا براي خود يافته است. جايي كه در آن با فرديت بخشيدن به متون، گويي به مقابله با اشعار فله‌اي و زره بسته برخي از همقطارانش برخاسته است. آنجا كه با تمركز بر غير قابل اعتماد بودن راوي‌اش، خواننده را در فضاي سيال واژه‌هايش يله مي‌دهد و با فرار مداوم از معناي فرهنگ لغتي واژه‌ها، هر كلمه‌اش را در گستره‌اي بي‌مرز تكثير مي‌كند:
هر شب
از خواب‌هايم
مردي بيرون مي‌آيد
كه محكوم به حبس ابد بود
و هيچ‌وقت نتوانست فرار كند از خودش
آن گونه كه پيداست، مهدي مظفري ساوجي در سطح گزاره و واژه، دست به تجربه‌هاي تازه‌اي در حوزه شعر زده است. او از واژه‌هاي ملموس پيرامون‌مان، كاربردي دفرمه مي‌گيرد و گفتمان تازه‌اي خلق مي‌كند. او در مجموعه بيمارستان، با عبور از وضعيت دلالتمندي عاريه و غير لازم، تاكيدش را بر زيبايي‌شناسي و توليد معنا و ايماژ و شكل و ضرباهنگ‌ها نهاده است.
به تيك تاك ساعت ديواري
عادت كرده‌ام
مُرده‌اي كه سال‌هاست
در من
قدم مي‌زند
پروژه شعر متفاوت، يكي از مهم‌ترين دست اندازهاي شاعران جوان ما در سال‌هاي اخير بوده است. مظفري ساوجي اگرچه خود نيز تلاش‌هايي در اين مسير كرده، اما آگاهانه تنه اصلي اين تفاوت را در گزاره‌هايي سالم و دستور زباني درست بنا نهاده. واژه‌هاي منفعلش را از قيد و بند زبان رسمي وارسته مي‌كند و مي‌گذارد تا پتانسيل تلمبار شده خود را در جان گزاره‌ها و سطرها آزاد كنند. (منظور از واژه‌هاي منفعل: از، اما، اگر، وقتي و...) . به همين دليل است كه شعرش، بيش از پيچيدگي، با بيدار كردن احساس و به كارگيري هوش و ذكاوت و مشاركت فعال خواننده سر و كار دارد. پس اين‌گونه است كه خواننده شعر مهدي مظفري، هوش و زيبايي‌شناسي‌اش به صورت توامان به كار مي‌افتد و كليد مي‌خورد.
مظفري ساوجي در بيمارستان، هايكوواره‌هاي زيبايي هم دارد. آنجا كه با اقتصادي‌ترين شكل، از واژه‌هايش استفاده مي‌كند و طرح واره‌هايي كم‌نظير پيش روي خواننده‌اش مي‌چيند. واژه‌هايي كه بسامد هندسي شعري شان كمتر شده و نرم‌تر و صميمي‌تر با خواننده ارتباط مي‌گيرند. و اينجاست كه متفاوت بودن شعر مهدي مظفري ساوجي، در پارامترهايي از اين دست هم مجال عرضه پيدا مي‌كند.
بر كنده‌اي دودزده
كنار اجاق
جوانه‌اي كوچك
در كمپوزيسيون همين تابلوي ترسيم شده، دودزدگي، كنتراستي قوي در مقابل رنگ سبز جوانه‌اي است كه بر كنده نشسته است. در عين حال اجاق هم مجازي قوي براي دودزدگي و عامليت مستقيم است.
در پايان بايد بگويم كه مجموعه شعر بيمارستان از بهترين مجموعه‌هاي سال است و خواندنش را به همه دوستداران شعر توصيه مي‌كنم.