ادامه از صفحه اول
زماني كه موعد رايگيري بر سر فوريت طرح هستهاي در مجلس بود، حميد رسايي خطاب به لاريجاني گفت: «شما در جلسه غيرعلني صبح يك ساعت در تاييد اين طرح دو فوريتي صحبت كرديد.» جاي مهمش اين قسمت سخنان رسايي بود؛ «در اين نشست شما موضوعاتي را به دفتر مقام معظم رهبري منتسب كرديد كه اين مساله جاي رسيدگي دارد.» پاسخ لاريجاني رد ادعاي رسايي با اين استدلال بود؛ «در نشست امروز ما چيزي را منتسب به دفتر مقام معظم رهبري نكرديم، الان شما و مجلس بايد تصميمگيري كنيد. تماس از دفتر آقا بوده و حتي آيتالله مكارم نيز نامه نوشتند. همه منتظر تصميمگيري شما هستند.» دقايقي بعد اما همان طيف مخالفان وقتي دو فوريت طرح هستهاي را رد كردند، نشان دادند كه فعلا ميخواهند همه را منتظر اين «تصميمگيري» بگذارند.
قرائت گزارش بعد از تعميق شكافها
تا شنبه شب خيليها فكر ميكردند كار قرائت گزارش برجام در مجلس به روزهاي بعد بكشد. پشت درهاي بسته كميسيون ويژه اما بالا گرفتن جدال تكليف را يكسره كرد. ترك جلسه توسط موافقان، طيف مخالف را در موقعيت بالادستي قرار داد تا بتوانند كار گزارش را يكسره كنند. گزارشي در نقد تمام قد توافق. ساعت 9 و نيم ديروز قرائت گزارش در صحن علني شروع شد؛ چكيده 40 روز جلسات پرتنش در بهارستان. چكيدهاي به كام منتقدان. نقوي حسيني، سخنگوي كميسيون ويژه يك ساعت تمام متن 20 صفحهاي گزارش را ميخواند. صحن مجلس پر از هياهو است. كسي گوش به قرائت گزارش نسپرده است. همه در فكر رايگيري براي طرح دوفوريتي هستند. نقوي حسيني بند به بند جلو ميرود و در صحن دستهدسته نمايندگان حلقههاي گفتوگو تشكيل ميدهند. مهمترين حلقهها جايي است كه روساي دو فراكسيون به هم ميرسند؛ كاظم جلالي و غلامعلي حدادعادل. گفتوگوها در صحن رنگ فرياد به خود ميگيرد و صداي سخنگوي كميسيون ويژه كه گزارش برجام را قرائت ميكند، گاه در بين اين فريادها گم ميشود. موافقان برجام بيشتر دور عباس عراقچي در قسمت جلوي مجلس حلقه زدهاند و مخالفان آخرين صندلي عقب مجلس، يعني صندلي حدادعادل را براي گعده برگزيدهاند. قرائت گزارش طولاني ميشود. ساعت ده و نيم نقوي حسيني به صفحه هجدهم رسيده كه لاريجاني ميخواهد از باقيمانده متن فقط قسمتهاي مهم قرائت شود. صداي اعتراضها به يكباره از همه اطراف مجلس بلند ميشود؛ منتقدان هستهاي ميگويند تمام گزارش بايد به صورت علني قرائت شود. لاريجاني در مقابل اين فريادهاي بيامان راهي جز تسليم شدن ندارد. گزارش تا آخرين كلمه خوانده ميشود.
طرح دوفوريتي؛ شروع موضعگيريهاي رسمي
گزارش از دالاني پر از جدال گذشته تا به صحن علني رسيده است. جدالهايي كه تنها كمتر از يك ساعت زمان نياز است تا علني شوند. پزشكيان از داخل صحن علني به خبرنگاران اشاره ميكند كه او و برخي ديگر از اعضاي كميسيون ويژه گزارش را قبول ندارند. چهرههاي گرفته و گفتوگوهاي تند موافقان در صحن علني هم هيچ نشاني از توافق ندارد. عدمتوافقي كه در فاز دوم تلاشهاي هستهاي ديروز به شكل پررنگتري تكرار شد. جايي كه كار به بررسي فوريت طرح هستهاي مجلس با عنوان «اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوري اسلامي ايران در اجراي برجام» رسيد. حالا تريبونها باز بود تا موافقان و مخالفان به صورت علني حرف خود را بزنند. شروعكننده اين دور از سخنان علاءالدين بروجردي بود. رييس كميسيون امنيت ملي و از حاميان توافق هستهاي كه در دفاع از طرح دوفوريتي مجلس ميگفت: «نمايندگان هر دو فراكسيون اصولگرايان و رهروان ولايت در جلساتي طولاني كه حتي روز جمعه نيز برگزار شد تبادل نظر كردند و در حضور رييس مجلس اين طرح دو فوريتي را تنظيم كردند كه به مجلس ارايه كنند. اكنون روز تصميمگيري در خصوص برجام است و با اينكه نقاط ضعفي دارد، محصول يك تصميم ملي است و شورايعالي امنيت كه سران سه قوه در آن حضور دارند، آن را تاييد كردهاند. شورايعالي امنيت ملي در صورتي ميتواند به شكل داوطلبانه برجام را اجرا كند كه برخي از احكام قانوني را در فرآيند اجراي آن رعايت كند.»
طرحي كه با يك فوريت تصويب شد
طرح مورد نظر رييس مجلس كه براي آن جلسات گستردهاي برگزار شده بود و اصولگرايان در مورد آن خلف وعده كرده بودند طرح «اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوري اسلامي ايران در اجراي برجام » بود. طرحي كه با 75 امضا براي تصويب دو فوريتش به صحن علني آمده بود تا زودتر در دستور كار قرار بگيرد و كار برجام تا پايان هفته تمام شود. ميان اسامي امضاكننده اين طرح همانهايي ديده ميشدند كه بايد ميبودند. از علاءالدين بروجردي، كاظم جلالي و تاجگردون گرفته تا احمد توكلي و يك امضاي ناخوانا. اين همان آغاز دعواها و حاشيههاي ديروز مجلس بود.
احمد توكلي؛ مدافع تمام قد برجام
نخستين ناطق مخالف طرح، حسينعلي حاجيدليگاني بود. نمايندهاي از مخالفان سرسخت توافق هستهاي. كسي كه در بيان دلايل مخالفتش اينگونه گفت: «هنوز چند دقيقه از قرائت گزارش كميسيون ويژه بررسي برجام نگذشته است. اين طرح چگونه قبل از اينكه گزارش قرائت شود توسط عدهاي از همكاران تهيه شده است و به گونهاي برنامهريزي شده كه در همين چند روز تعطيلي به چاپ رسيده است؟» او بيش از هر چيزي البته علي لاريجاني را هدف انتقادات خود گرفت: «آقاي لاريجاني؛ نوبت قبل هم شما وسط گزارش كميسيون امنيت ملي و برخلاف آييننامه ورود كرديد و در نتيجه بنده شكايت كردم كه كميسيون اصل 90 هم حق را به من داد. مگر ما اكنون دستكم 20 طرح دو فوريتي در نوبت نداريم؟ آيا از طراحان آنها اجازه گرفتهايد كه طرح دوفوريتي برجام زودتر در دستور قرار گيرد؟ اين طرح تماما برجام را پذيرفته است و هيچ راهكار اساسي براي اشكالاتي كه در گزارش كميسيون ويژه برجام آمده ارايه نداده است. » نوبت اول موافقت با احمد توكلي بود؛ نمايندهاي منتقد از فراكسيون منتقدان. او حالا ميخواست از مهمترين دستاورد دولت حمايت كند: «رهبر انقلاب بر اينكه برجام موجب دودستگي و اختلاف بين سياستمداران نشود، تاكيد كردهاند. اين تاكيد رهبر انقلاب بايد آويزه گوش ما شود، ما در اجراي برجام نياز به اين داريم كه دولت با اقتدار عمل كند. طرح مذكور با مشاركت موثر دو فراكسيون در مجلس تهيه شده و فكر ميكنم كه دوستان اصلاحطلب هم با آن مخالفتي نداشته باشند. ما در حال حاضر بين خوب و بد را انتخاب نميكنيم بلكه انتخاب ما بين بد و بدتر است. بنده ايرادات بسياري به برجام دارم و كساني هم كه در كميسيون بودند ايراداتي را بيان كردند ولي لازم نيست در پشت تريبون به بيان آنها بپردازيم تا دشمن به آن استشهاد كند كه سياستمداران شما نيز در مجلس مانند ما فكر ميكنند. من خواهش ميكنم كه نمايندگان به اقتضائات توجه كنند چرا كه ما اگر اين تلاش را در بررسي برجام به نتيجه نرسانيم ضرر آن بيشتر خواهد بود البته من هم معتقد هستم كه قويتر از اين هم ميتواند نوشته شود اما در اجرا دچار مشكل خواهد شد. به وضوح روشن است كه دو فوريت اين طرح بايد لحاظ شود چرا كه هرچه زودتر اين مهم تعيين تكليف شود از نظر آرامش و تفاهم ملي موفقتر خواهيم بود. » بعد از او نوبت به حميد رسايي رسيد. كسي كه مخالفتش با برجام را از چشم هيچ ناظري پوشيده نگذاشت. حرف ديروزش هم در مخالفت با طرح دو فوريتي اين بود: «دولت طرح دوفوريتي را اجرا نميكند، چرا كه به خطوط قرمز و طرح گذشته مجلس درخصوص موضوع هستهاي توجهي نكرده است. اين مهمترين رايي است كه مجلس نهم در تاريخ چهار ساله خود و مجلس ايران بعد از انقلاب ميدهد. آقاي بروجردي ميگويد بازديد از پارچين با تاييد شورايعالي امنيت ملي انجام شده است، چه كسي گفته شورايعالي امنيت ملي بازديد از پارچين را تصويب كرده است؟ طبق اصل 176 قانون اساسي مصوبات شورايعالي امنيت ملي تا زماني كه به تاييد رهبر معظم انقلاب نرسد، قابليت اجرا ندارد و قانوني نيست، رهبر معظم انقلاب نپذيرفتند و موضوع را به مجلس ارجاع دادند.»
دفاعيات رييس
آخرين نفر اما خود علي لاريجاني بود كه در قامت مدافع طرح دو فوريتي وارد ميدان شد. او آمده بود تا بگويد كه اين طرح با موافقت و اجماع دو كميسيون تهيه شده است. قبل از هر چيزي هم تاكيد داشت كه طرح دو فوريتي در ارتباط كامل با گزارش كميسيون ويژه تهيه شده است. دليلش هم اين بود: «براي اينكه مساله ملي كه آقا فرمودند با اجماع باشد و اختلاف نشود، جلساتي بين دو فراكسيون اصولگرايان رهروان ولايت با فراكسيون اصولگرايان مجلس برگزار شد. » او اما ميخواست جواب كساني كه گفته بودند هيچ اجماعي براي اين طرح در كار نبوده را بدهد: «ميفرمايند آقايان مخالفند. جناب آقايان حداد، بذرپاش، زارعي و آقايان ديگر، جلساتي با شما و دوستان ديگر نداشتيم؟ آيا قرار نشد كه سه نفر از فراكسيون اصولگرايان و رهروان بنشينند و اين طرح را آماده كنند. اين طرح در دو روز پنجشنبه و جمعه در جلسهاي تنظيم شد. در اين جلسه اين آقايان نيز حضور داشتند. آقايان بذرپاش، زارعي و توكلي در اين جلسه حضور داشتند. همچنين آقايان جلالي، حقيقتپور و بروجردي در نشست حاضر شدند.» لاريجاني حتي توضيح داد كه چرا مجلس براي تصويب اين طرح عجله دارد: «كساني كه به صحنه بينالمللي آشنا هستند و بدانند ما در چه مسيري حركت كردهايم، ميدانند كه تاخير داريم. ما فكر ميكرديم كنگره امريكا برجام را رد ميكند و بعد رييسجمهور امريكا آن را وتو خواهد كرد و زمانبندي لازم را داريم. اما اين مسير طي نشد و زمان اجرا جلو افتاد و متناسب آن نتوانستيم جلو برويم و كميسيون نتوانست گزارش خود را به موقع ارايه كند و ما مقيد بوديم اول گزارش كميسيون قرائت شود، بنابراين هرچه تاخير شود، به ضرر ما است. تصور نكنيد كه تاخير به نفع ما است.» لاريجاني همچنين توضيح داد: «در بند 7 طرح دوفوريتي آمده است كه نفوذ از طريق هياتهاي اقتصادي ممكن است. مقام معظم رهبري نيز تاكيد داشتند چنين اتفاقي رخ ندهد. ما تاكيد كرديم شورايعالي امنيت طرحي مصوب كند تا جلوي نفوذهاي اقتصادي و فرهنگي گرفته شود.» لاريجاني با اشاره به صحبت حميد رسايي مبني بر اينكه ممكن است دولت طرح مجلس را اجرا نكند، گفت: «اينطور نيست. ما شورايعالي امنيت ملي را مرجع قضاوت قرار داديم. در جايي ديگر درخصوص فعاليت دفاعي و موشكي انتقاداتي عنوان شده است. در اين موضوع ما نه تنها به پدافند اشاره كرديم، بلكه گفتيم كليه فعاليتهاي نظامي كشور در زمينه هوايي، دريايي، زميني و موشكي و همچنين پدافند هستهاي آمادگي لازم را داشته باشند. دراين طرح تاكيد شده است كه اگر تحريمها به هر بهانهاي وضع شود و تهديدها به هر بهانهاي احيا شود، برجام ميماند و ايران راه خود را خواهد رفت. بنابراين ميخواهيم با توجه به زمان و شرايط به طرح دوفوريتي راي دهيم.» دقايقي بعد اما نه اين صحبتها و نه دفاعيات نمايندگان ديگر تاثيري در تصويب دو فوريت اين طرح نداشت؛ طرحي كه نياز داشت تا دو سوم راي نمايندگان را كسب كند اما در نهايت و در شرايطي كه تصويب آن نياز به 164 راي داشت تنها با پنج راي كمتر يعني 159 راي موافق، مجلس به دو فوريت آن راي نداد. نهايتا هم نمايندگان تصويب كردند تا اين طرح به صورت يك فوريتي در دستور كار قرار بگيرد. بعد از آن اما برخي نمايندگان به رايگيري اين طرح اعتراض كردند و گفتند به دليل خرابي دستگاهها نتوانستهاند راي خود را ثبت كنند؛ اعتراضي كه مورد قبول رييس مجلس قرار نگرفت و طرح با يك فوريت به آن چيزي كه رييس مجلس ميخواست نرسيد، به كميسيون امنيت ملي رفت تا با قيد يك فوريت به صحن علني بيايد. حالا كميسيون امنيت ملي در تلاش براي بررسي زودتر اين طرح است.
نطق تاجگردون؛ اعلان رسمي موضع موافقان
آغاز رسمي اعتراضات به گزارش كميسيون برجام اما از نطقهاي ميان دستور كليد خورد؛ جايي كه غلامرضا تاجگردون پشت تريبون رفت تا اعلام كند كه نه او و نه تعدادي ديگر از نمايندگان كميسيون ويژه با گزارش قرائت شده موافق نبودهاند. عضو كميسيون ويژه برجام روايت قابل تاملي از ضرر تحريمها براي كشور داشت. ضررهايي كه ميگفت «بمبهاي طراحي شده است كه بنيانهاي اجتماعي ايران را منهدم ميكند. » روايت او از ضررهاي ايران در تحريمها اين بود؛ «آيا ميدانيد كه در چند سال گذشته با نفت 100دلاري به دليل كاهش سهم ايران در بازار نفت، سالانه نزديك به 60 ميليارد دلار، حدود سه برابر بودجه ارزي امسال به جيب آلسعودي ريختهايم؟ آيا ميدانيد بدون اينكه بخواهيم به اجناس بنجل و تكنولوژيهاي ضعيف كه ايران را جولانگاه خود كردهاند، سالانه فقط شش ميليارد دلار پول توجيبي دلالان داخلي و خارجي را تامين كردهايم؟ آيا ميدانيد به استناد مركز پژوهشهاي مجلس شوراي اسلامي، عدمالنفع رفع تحريمها 700 ميليارد دلار خواهد بود؟ آيا ميدانيد منافع ناشي از راهاندازي هرفاز پارس جنوبي سالانه حداقل سه ميليارد دلار است كه با راهاندازي نشدن 10 فاز پارس جنوبي سالانه حداقل 30ميليارد دلار از منافع ملي ايران چشم پوشي كردهايم؟» در نهايت جمعبندي اين عضو كميسيون ويژه از گزارش برجام اينگونه بود؛ «گزارش بررسي برجام دادن سند به دشمن است و به نظر من از قرائت ايراني برجام فاصله گرفته است و به دوستان تنظيمكننده پيشنهاد ميدهم كه تعارف نكرده، طرح ارايه نماييد و برجام را رد كنيد تا مردم تكليف خود را بدانند. » طرحي كه دقايقي بعد ابراهيم كارخانهاي در راهروهاي مجلس ميگفت احتمالا آن را به همراه برخي ديگر از مخالفان توافق هستهاي تهيه كنند.
تلاش براي تمديد عمر كميسيون ويژه
اين اما تنها برنامه آتي مخالفان نيست. آنها حالا ميخواهند طرح هستهاي مجلس هم به جاي كميسيون امنيت ملي به كميسيون ويژه برجام ارجاع شود، كميسيوني كه تركيب آن در اختيار طيف منتقدان است. از جمله محمد دهقان، عضو كميسيون حقوقي و قضايي مجلس در گفتوگو با خبرنگار مهر گفته: «از آنجا كه كميسيون برجام در مجلس شوراي اسلامي بيش از ۱۵۰ ساعت در خصوص متن برجام به صورت رسمي جلسه گذاشته و بيش از ۴۰ روز حتي در روزهاي تعطيلات تابستاني مجلس در مورد اين سند وقت صرف كرده است، كميسيون صالح براي رسيدگي به طرح يك فوريتي، «كميسيون ويژه برجام» است. » حال آنكه كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي معتقد است كه با ارايه گزارش، عملا كار و عمر كميسيون ويژه برجام در بهارستان به پايان رسيده است. اين هم شايد اختلاف نظري باشد كه در روزهاي آينده به عمق شكافها بيفزايد.