ارزيابي سخنان انتخاباتي روحاني در گفت‌وگو با حميدرضا جلايي‌پور
حرف‌هاي رييس‌جمهوري بر كيفيت انتخابات
تاثير مي‌گذارد
احسان بداغي/ حسن روحاني بارها در ماه‌هاي اخير درباره انتخابات و نحوه اجراي آن «حرف» زده است. «حرف»هايي كه خيلي‌ها مي‌گويند هنوز با عمل فاصله دارد. حميدرضا جلايي‌پور، فعال سياسي اصلاح‌طلب و استاد دانشگاه اما نظر ديگري دارد. او معتقد است كه همان «حرف» رييس‌جمهور هم خودش «عمل» مهمي است كه بي‌تاثير نخواهد بود. جلايي‌پور در ارزيابي خود از سخنان روحاني به «اعتماد» مي‌گويد كه اين حرف‌ها بر كيفيت انتخابات تاثير مثبت خواهد گذاشت و حمله برخي گروه‌هاي سياسي به آن چندان مهم نيست.
با توجه به پيشينه سخنان آقاي روحاني درباره بحث برگزاري قانونمند انتخابات و نظراتي كه ايشان در همين‌باره مطرح كرده‌اند، ارزيابي شما از اظهارنظر ديروز رييس‌جمهوري چيست؟
سخنراني ايشان در جمع مخاطبان وزارت اطلاعات، آن هم قبل از انتخابات نشان مي‌دهد كه براي آقاي روحاني برگزاري يك انتخابات سالم و قانوني يك دغدغه جدي است. ضمن اينكه ايشان به درستي از وزارت اطلاعات به خاطر امنيت داخلي امروز ايران و مبارزه با تروريسم تشكر كرد. در عين حال از اين مجموعه توقع داشت كه در فرآيند انتخابات تا جايي كه به وزارت اطلاعات مربوط مي‌شود، بي‌طرفي و عمل قانوني‌اش را جدي بگيرد.
يعني شما مخاطب قرار گرفتن مسوولان و مقامات وزارت اطلاعات را در جريان اين صحبت‌ها داراي نشانه‌هايي خاص مي‌دانيد كه قابل تفسير است؟
اينجا چند تا مبحث است. يكي اينكه آقاي روحاني به عنوان نفر دوم مسوول در كشور انتظارات خودش را از نوع انتخاباتي كه برگزار خواهد شد مي‌گويد و اين تنها ناظر به نقش وزارت اطلاعات نيست و مي‌تواند در فضاي كلي مخاطبان بيشتري هم داشته باشد. به هر حال ايشان نفر دوم كشور است و نه در مقام يك فعال و ناظر سياسي بلكه در مقام منتخب مردم و مسوول اجراي قانون اساسي سخن مي‌گويد. لذا اين‌طور سخن مي‌گويد و اين سخنان به همه كساني كه به نحوي از اجراي حكومت در امر انتخابات دخيل هستند، مربوط مي‌شود. در عين حال به وزارت اطلاعات رفته تا بگويد در آنجايي كه به من مربوط است، مشغول تاكيد بر امور هستم. اين هم بسيار مهم است. در كشور ما همه اشتباه مي‌كنند و فكر مي‌كنند كه فقط دولت داريم. حال آنكه دولت تنها يكي از اجزاي حكومت است و اين حكومت اجزا و قوا و نهادهاي ديگري هم دارد و اركان حكومت متنوع است و خيلي از آنها منفك از دولت هستند. درست است كه آقاي روحاني نفر دوم كشور است اما تنها همين قوه در دسترس او قرار دارد. حال آنكه اجزا و قواي ديگري هم در اجراي انتخابات نقش مستقيم دارند كه در دسترس و تحت اختيار آقاي روحاني نيست.
چقدر اين سخنان مي‌تواند اين اميدواري را در پي داشته باشد كه در مقام اجرا هم شاهد شكل‌گيري شرايطي براي تحقق اين دست ايده‌ها باشيم؟
اين به عوامل متعددي مربوط مي‌شود. يكي همين‌كاري است كه آقاي روحاني مي‌كند. يعني به مردم مي‌گويد شما من را انتخاب كرديد و من هم مي‌خواهم اين كارها را انجام مي‌دهم و اين هم نظر من است. همه فكر مي‌كنند كه رييس‌جمهورها وقتي حرف خوبي مي‌زنند فقط در همان مقام حرف باقي مي‌ماند. حال آنكه به نظر من سخنان هر رييس‌جمهوري چه خوب و چه بد، عين عمل است و شما ديديد كه با حرف‌هاي بد اين كشور به زير تحريم‌ها رفت. مثلا اگر دولت آقاي خاتمي و سخنان ايشان نبود، فرهنگ سياسي جامعه ايران ارتقا پيدا نمي‌كرد. در اين هشت سالي كه خيلي اتفاقات افتاد اگر آن فرهنگ مدارا و تسامح به وجود نيامده بود، معلوم نبود چه بلايي سر كشور بيايد. لذا حرف‌هاي خوب آقاي خاتمي به عنوان رييس‌جمهوري، مفيد بود. الان هم حرف‌هاي خوب آقاي روحاني فقط حرف نيست، بلكه يك اقدام خوب است. مخصوصا با توجه به حضور تندروهايي كه از امكانات متنوع برخوردار هستند اين اقدام بسيار مثبت است. حرف‌هاي آقاي رييس‌جمهور به هر حال بر كيفيت انتخابات تاثير مي‌گذارد و تندروها هم اين را مي‌دانند. نكته دوم اميدواري است كه بايد داشته باشيم تمام اركان حكومت حق‌الناس بودن راي را درك كنند. نكته سوم كه به نظر من بسيار مهم است و به ما ربط دارد اين است كه به ميزاني كه شهروندان در فرآيند انتخابات آگاهانه عمل كنند، يكي از متغيرهاي تعيين‌كننده در اجراي بهتر انتخابات خواهد بود. مردم ايران سال 92 نشان دادند كه از اين نظر استعداد خوبي دارند. يعني شرايط كشور را متوجه مي‌شوند و فرصت‌هاي انتخاباتي را درك مي‌كنند و در اين فرصت‌ها حضور فعال، زيركانه و غافلگير‌كننده‌اي داشته‌اند. ما الان كه شاهد هستيم ايران از زير بند هفت شوراي امنيت در حال خارج شدن است و آن هم آرام و بدون هزينه، اين حاصل تصميم عمومي مردم در سال 92 است. در اين پروسه حمايت رهبري و ديدگاه نرمش قهرمانانه بسيار مهم بود كه در كنار راي غافلگيرانه مردم، مملكت را نجات داد.
حضور سال 92 كه به آن اشاره كرديد حاصل مسائلي از جمله حق‌الناس شمرده شدن راي مردم توسط رهبري بود. آقاي روحاني در سخنان ديروز خود به شكلي اين حق‌الناس را بسط داده و به حوزه انتخاب شوندگان هم كشانده است.
بله، در آن مقطع چند موضوع بسيار مهم بود. يكي همين حق‌الناس خواندن راي مردم و همچنين دعوتي كه رهبري از تمام گروه‌ها داشتند و گفتند كه حتي كساني كه نظام را هم قبول ندارند براي راي دادن بيايند. عامل سوم ديگري هم كه بسيار مهم بود اين بود كه مردم ترسيده بودند و فكر مي‌كردند اين سيل قطعنامه‌ها امنيت كشور را به خطر بيندازد. آنها شرايط خاورميانه را مي‌ديدند كه هر روز بدتر مي‌شد و از اين طرف هم شاهد بودند كه اگر تحريم‌ها و محكوميت ما در شوراي امنيت ادامه يابد، كشور به خطر مي‌افتد. در آن انتخابات مردم به روحاني راي دادند كه اتفاقا از همه كمتر شعار اقتصادي مي‌داد. اين هوشياري مردم بود و الان هم نيازمند همين اتفاق هستيم. ما الان در شرايط حساسي هستيم و برخي اين را مسخره مي‌كنند كه چرا دايم مي‌گوييد شرايط حساس. ولي من مي‌گويم كه شرايط حساس شاخ و دم ندارد و همين شرايطي است كه الان هست. چرا؟ چون الان انتخاباتي پيش رو داريم كه مي‌تواند ثمره آن اجراي بهتر برجام و تامين منافع ملي و امنيت پايدار ما باشد. ما الان نياز داريم آن اميد به وجود آمده بعد از آن ترسي كه اشاره كردم، ادامه يابد و اين ميسر نخواهد بود جز اينكه مجلسي متفاوت شكل بگيرد.
حالا سوال اصلي اين است كه بسط حق‌الناس در انتخابات توسط آقاي روحاني و عملي شدن آن بسته به نظر برخي ديگر از نهادهايي است كه طبق گفته خودتان تحت امر دولت نيستند. تاثير حرف‌هاي آقاي روحاني را بر اين حوزه‌ها چطور مي‌بينيد؟ اين دست حرف‌ها به نظرتان تاثير تقابلي دارد يا اقناعي؟
صحبت‌هاي آقاي روحاني روشنگرانه است و براي بخش‌هاي دولتي الزام اجرايي نيز دارد. اما براي بخش‌هاي جدا از دولت كاركرد روشنگرانه دارد. ما فقط مي‌توانيم اميدوار باشيم تمام كساني كه در انتخابات مسووليت دارند، اين حق‌الناس و توصيه‌ها را رعايت كنند.
اين اميدواري درست است. اما من مشخصا مي‌خواهم بدانم پيش‌بيني شما از عكس‌العمل اين سخنان چيست؟ چون به هر حال برخي گروه‌هاي سياسي حملاتي جدي به سخنان مشابه آقاي روحاني در هفته‌هاي قبل انجام داده بودند و به آن تاختند.
اين تاختن‌ها به نظر من مهم نيست. چون تندروها در سال 92 غافلگير شدند و ناراحت هستند. دوره قبل براي اينها دوره‌اي طلايي بود و‌آنها هنوز در آرزوي آن هستند. در آن دوره رجزشان را مي‌خواندند و منافع خود را هم داشتند. در 24 خرداد اين وضعيت يك دفعه به هم خورد. لذا ناراحت هستند و حرف‌هايي مي‌زنند. ما هستيم كه بايد اميدوار باشيم كه نهادهاي اجرايي و حكومتي در امر انتخابات بهتر عمل كنند. چيزي كه خيلي تعيين‌كننده است و ما مي‌توانيم در آن حوزه موثر باشيم يكي همين دولت است كه به هر حال مواضع آن بسيار مهم است و سخنان رييس‌جمهوري به مثابه الزامي براي آن خواهد بود. يكي هم آگاهي مردم و بيداري و فعال بودن جامعه مدني است. به هر حال نيروهاي مدني و بخش جدا از حكومت بايد حضوري فعال‌تر در بهار سياسي كشور كه همان انتخابات است، داشته باشند. من فكر مي‌كنم هر چقدر در اين انتخابات مردم بيشتر از 60 درصد مشاركت داشته باشند، ما دستاوردهاي مهم‌تري خواهيم داشت و يك مجلس عاقل‌تر و كارشناس‌تر هم نتيجه آن خواهد بود.
چقدر جاي اميدواري دارد كه اين سخنان آقاي روحاني زمينه‌اي باشد براي فعال شدن ايشان و دولت در مقاطعي چون ردصلاحيت‌هاي احتمالي و حضور شخص آقاي روحاني به عنوان يك ميانجي؟
اين براي من قابل پيش‌بيني نيست و مساله امروز هم نيست. امروز ما نياز داريم تا در دو سه روز باقي‌مانده بيشترين تعداد نيروهاي كيفي و نيروهايي كه در شهرها خدمت‌شان مورد توجه مردم است ثبت‌نام كنند و جامعه مدني فعال شود و بعد از تعيين صلاحيت‌ها تازه مي‌شود صحبت كرد كه ما در چه شراطي هستيم و بايد چه كنيم.