داستان‌هاي برنامه درازمدت هسته‌اي ايران
بهروزكمالوندي: افشاي سند همكاري تهران و آژانس نمي‌تواند به امنيت و فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران ضربه بزند
گروه ديپلماسي| همه‌چيز از گزارش جنجالي خبرگزاري امريكايي آسوشيتدپرس آغاز شد؛ گزارشي كه از در و ديوار آن هويداست كه نويسنده آن به منابع محرمانه دسترسي داشته است.
برنامه جامع اقدام مشترك موسوم به برجام جولاي سال 2015 در وين ميان ايران و 1+5 به دست آمد؛ توافق هسته‌اي كه هم سياسي بود و هم فني. بعد سياسي آن در مذاكرات فشرده ميان وزراي امور خارجه ايران و 1+5 و هيات‌هاي آنها در جريان قريب به سه سال مذاكره شكل و هويت پيدا كرد و بعد فني آن علاوه بر مذاكرات ميان وزراي امور خارجه 7 كشور ميان خبره‌ترين چهره‌هاي هسته‌اي ايران و امريكا يعني علي‌اكبر صالحي، رييس سازمان انرژي اتمي و ارنست مونيز وزير انرژي امريكا بارها و بارها چكش‌كاري شد. صالحي پس از آن توافق بارها و بارها در مجامع و محافل مختلف براي دستاوردهاي صرفا فني اين مذاكرات سينه سپر كرد و قسم جلاله خورد كه برنامه هسته‌اي ايران در سايه برجام نشاط خود را حفظ خواهد كرد. از عمر برجام يك سال و چند روز گذشته است و از روز اجراي آن قريب به هشت ماه مي‌گذرد. توافق هسته‌اي ميان ايران و 1+5 داراي بازه‌هاي زماني متفاوت است. برخي تعهدات 8 ساله، پاره‌اي
10 ساله و تعداد محدودي نيز عمر 15 سال يا بالاي 20 سال را به خود اختصاص داده‌اند. مذاكرات زمان‌دار به توافقي زمان‌دار و چارچوب‌دار هم منتهي شده است كه در سايه آن ايران مي‌تواند در بازه زماني 10 ساله به به‌روز‌ترين تجهيزات هسته‌اي دسترسي پيدا كند و از به روز‌ترين نسل‌هاي سانتريفيوژ با بالاترين ميزان بازدهي برخوردار باشد.
برجام توافق مطلوب بسياري از تندروهاي خارجي نيست و برهمين اساس است كه هر روز تيري از يك كرانه رها مي‌كنند تا شايد بتوانند قلب توافق هسته‌اي را در نخستين سال‌هاي تولد آن نشانه بگيرند. برنامه هسته‌اي ايران از الف آن تا به واوي كه امروز جامعه جهاني در قبال آن به شفاف‌سازي رسيده صلح آميز بود و گزارش جامع يوكيا آمانو، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي كه به مدد آن پرونده غرب ساخته ابعاد احتمالا نظامي برنامه اتمي ايران بسته شد، بهترين مصداق بر اين ادعا است. با اين همه به ثمر رسيدن مذاكرات ميان ايران و قدرت‌هاي جهاني 13 سال به طول انجاميد چرا كه هر بار پاي ادعاي تازه‌اي در ميان بود و البته خبرسازي يكي از رسانه‌هاي غربي. اين‌بار نيز آسوشيتدپرس در روزهايي كه سر برجام به سلامت از يك سالگي عبور كرده است ادعاي تازه‌اي را در خصوص برنامه هسته‌اي ايران مطرح كرد. در گزارش آسوشيتدپرس آمده بود كه محدوديت‌هاي جدي كه بر برنامه هسته‌اي ايران در سايه برجام اعمال شده پيش از سال پانزدهم از اجراي برجام برداشته خواهد شد و در سايه اين مساله تهران مي‌تواند در مسير ساخت بمب آن هم پيش از پايان عمر توافق هسته‌اي قرار بگيرد. آسوشيتدپرس در اين گزارش كوتاه اعلام كرد كه منبع خبرش ديپلماتي است كه از بيش از يك دهه پيش روي پرونده هسته‌اي ايران متمركز بوده است و البته يك ديپلمات ديگر هم اظهارات وي در اين گزارش را تاييد كرده است. اين ديپلمات به آسوشيتدپرس گفته كه متن برنامه درازمدت هسته‌اي ايران در حقيقت ضميمه اضافه شده به توافق هسته‌اي است كه ايران با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي داشته است. اين در حالي است كه ايران و طرف‌هاي مقابل آن تاكنون بارها تاكيد كرده‌اند كه هيچ گونه توافق محرمانه‌اي در ضميمه برجام وجود ندارد و احتمالا منظور اين خبرگزاري امريكايي، از توافق ضميمه، برنامه درازمدت هسته‌اي ايران است.
سيدعباس عراقچي، معاون حقوقي و امور بين‌الملل وزير امور خارجه در مصاحبه‌اي كه در تاريخ 31/5/94 با روزنامه اعتماد داشت، در خصوص جزييات اين برنامه درازمدت هسته‌اي ايران گفت: بر اساس پروتكل الحاقي هركشوري كه پروتكل را اجرا مي‌كند بايد همان ابتداي كار، برنامه درازمدت هسته‌اي خود را به آژانس بين‌المللي انرژي اتمي اعلام كند. اين برنامه درازمدت، شامل غني‌سازي و برنامه تحقيق و توسعه غني‌سازي هم هست. معمولا برنامه‌اي كه كشورها در اين خصوص به آژانس مي‌دهند برنامه ١٠ ساله است و در آن جزييات فني مورد نياز خود در دهه مدنظر را به آژانس اعلام مي‌كنند. ما هم بر اساس پروتكل الحاقي كه آن را به شكل داوطلبانه اجرا خواهيم كرد، بايد اين كار را انجام بدهيم. ما احتمالا برنامه خود را به جاي ١٠ سال، ١٥ ساله ارايه كنيم. برجام مي‌گويد ايران هشت سال محدوديت دارد اما پس از هشت سال متعهد به برنامه اعلام شده خود است. در همين خصوص در ابتداي بند ٦٣ جمله‌اي آمده كه بسيار كليدي است: «ايران بر اساس برنامه خود» از بعد سال هشتم سالي ٢٠٠ عدد ماشين بدون روتور و از سال دهم به بعد سالي ٢٠٠ عدد ماشين با روتور توليد خواهد كرد. اين محدوديت بر اساس برنامه خود ما تا زماني خواهد بود كه كار تحقيق و توسعه اين ماشين‌ها تمام شود كه برنامه ١٥ ساله خود را به آژانس ارايه دهيم، ميزان توليد ماشين‌هاي IR-8iو 6- IR تا سال هشتم و دهم همين برنامه قيد شده در برجام است اما در حقيقت تا زماني است كه كار تحقيق و توسعه ماشين‌هاي IR-8iو6- IR تمام شود. اما پس از اتمام تحقيق و توسعه ما بر اساس برنامه خودمان شروع به توليد به ميزان مورد نياز خواهيم كرد. نكته ديگر اين است كه در برجام آمده كه تا ١٠ سال ايران تنها مي‌تواند تحقيق و توسعه ماشين‌هاي4- IR،
6- IR-8i، IR را انجام دهد و اين به آن معنا است كه پس از ١٠ سال ما كار روي ماشين‌هاي جديدتر را هم مي‌توانيم بدون محدوديت آغاز كنيم. در گزارش آسوشيتدپرس نيز گفته شده است كه ايران قصد دارد برنامه غني‌سازي اورانيوم خود را از سال دهم به بعد گسترش دهد. اين گسترش اما برخلاف ادعاي آسوشيتدپرس خلاف برجام و اتفاق خارق‌العاده‌اي نيست و ايران برنامه درازمدت هسته‌اي خود را بر اساس توافق‌هاي قيد شده در برجام پيش خواهد برد. شكل وشمايل افشاگري كه آسوشيتدپرس انجام داده نشان مي‌دهد كه احتمالا بند يا پاراگرافي از برنامه درازمدت هسته‌اي ايران در اختيار اين رسانه امريكايي قرار گرفته است. هدف نيز نمي‌تواند چيزي جز تلاش براي تخريب برجام آن هم در سال انتخابات رياست‌جمهوري امريكا باشد. بهروز كمالوندي، سخنگوي سازمان انرژي اتمي از زمان انتشار اين خبر در خبرگزاري آسوشيتدپرس بارها به آن واكنش نشان داده است. نخستين واكنش ايران با توجه به سابقه درز اطلاعات از سوي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي اين بود كه احتمالا اين‌بار هم دست اين سازمان پشت اين افشاگري است. ايران نامه اعتراضي خود را تسليم آژانس كرد و البته كه اين نهاد فني بين‌المللي نيز قويا چنين سناريويي را رد كرد و تاكيد داشت كه دستي در انتشار اين خبر نداشته است. بهروز كمالوندي در تازه‌ترين توضيحات خود در اين خصوص انگشت اتهام را به سمت سه كشور نشانه رفته اما نامي از آنها نبرده است. وي درباره تذكر ايران به كشورهايي (برخي كشورهاي عضو گروه 1+5) كه اقدام به درز اطلاعات برنامه بلندمدت هسته‌اي ايران كرده‌اند، مي‌گويد: اين تذكر و اعتراض حتما انجام مي‌شود و آقاي عراقچي در جريان مذاكراتي كه با گروه 1+5 دارد اين مساله را مطرح مي‌كند، چرا كه اين اطلاعات اگر به طور خام در اختيار قرار گيرد، مي‌تواند مشكل‌ساز شود.
سخنگوي سازمان انرژي اتمي كه در برنامه «متن و حاشيه» شبكه سوم سيما سخن مي‌گفت درباره كارنامه يك ساله اخير برنامه هسته‌اي ايران نيز توضيحاتي ارايه داد. وي در اين خصوص گفت: مي‌توانيم در مدت يك سال و نيم به ۱۰۰ هزار سو برسيم و طرف مقابل در اين زمينه مدعي است كه همين ظرفيتي كه ايران دارد با بمب اتم يك سال فاصله دارد و ظرفيت قبلي ايران با بمب ۲ ماه فاصله داشته است. سخنگوي سازمان انرژي اتمي درباره درز اطلاعات محرمانه كشورمان، عنوان كرد: آژانس گفته كه درز اطلاعات از جانب او نبوده است. ما به افشاي بخش‌هايي از سند آژانس اعتراض كرديم و خود آژانس هم نگراني دارد. بايد براي اين موضوع كه اطلاعات درز كرده راه‌حلي پيدا كنيم و تذكر هم داديم. وي با اشاره به اينكه در خبر آسوشيتدپرس توضيحاتي درباره طول برنامه غني‌سازي داده شده و البته در سند محرمانه كه آنها ادعا دارند به كنگره نيز تحويل شده است، نكاتي وجود دارد، گفت: تلقي ما اين است كه سه كشور در افشاي اين اطلاعات نقش دارند و ما نيز به اين موضوع اعتراض كرديم كه البته اگر همه اين اسناد هم افشا شود، ترسي نداريم اما نبايد اينقدر سريع در اختيار رسانه‌هاي بين‌المللي قرار بگيرد. سخنگوي سازمان انرژي اتمي درباره اينكه چگونه مي‌توان در آينده به آژانس اعتماد كرد، گفت: سند همكاري ايران و آژانس كه درباره نحوه كاركرد برنامه اتمي ما است، فوق‌العاده محرمانه بوده و اين اسناد در اختيار شوراي عالي امنيت ملي است و مراجع ذي‌ربط هم از آن اطلاع دارند و اگر شوراي امنيت صلاح بداند آن را در اختيار نمايندگان مجلس نيز قرار مي‌دهد. اينكه بخشي از اطلاعات همكاري ايران و آژانس بيرون آمده، ما به آن اعتراض كرديم و بايد در اين زمينه راه‌حلي پيدا كنيم. درز اطلاعات تنها در ارتباط با ايران نيست و درباره ساير كشورها هم وجود دارد و اگر اين اطلاعات بخواهد به بيرون درز كند، آنها هم ناراحت خواهند شد.
اگر همه سند همكاري ايران و آژانس هم بيرون بيايد، نمي‌تواند به امنيت و فعاليت‌هاي هسته‌اي ما ضربه بزند و به اندازه‌اي كه لازم بوده تذكرات لازم داده شده است. سخنگوي سازمان انرژي اتمي با بيان اينكه رسانه‌هايي با اهداف سياسي به دنبال انجام اقداماتي هستند، گفت: مشخصا دولت امريكا با توجه به شرايط انتخاباتي كه دارد، اين اقدامات را انجام مي‌دهد. البته آژانس هم براي حفظ اطلاعات محرمانه خود در قراردادها، منشورها و پروتكل‌ها ساز و كار خاص خود را دارد اما اين نهاد همچون شوراي امنيت تحت تاثير قدرت‌هاي سياسي است. سخنگوي سازمان انرژي اتمي درباره باز طراحي رآكتور آب‌سنگين اراك، گفت: طبق برجام بازطراحي بايد با مشاركت كشورهاي مختلف و با مديريت ايران انجام مي‌شد و از سال سوم عمليات اجرايي آغاز بازطراحي رآكتور آب سنگين انجام خواهد شد و تاكنون طراحي مفهومي تمام شده و وارد مرحله جزييات طرح شده‌ايم. كارخانه آب سنگين همچنان به فعاليت خود ادامه مي‌دهد و رآكتور آب سنگين كه موضوعي جدا از كارخانه توليد اين محصول است، با هدف كاهش توليد پلوتونيوم ساخته خواهد شد و هدف اصلي آن توليد ايزوتوپ براي دارو و مصارف صنعتي است. كمالوندي درباره خريد آب سنگين نيز گفت: امريكايي‌ها آب سنگين را خريدند و اين موضوع اين نكته را مطرح مي‌كند كه ما وارد بازار بين‌المللي فروش آب سنگين شده‌ايم و علاوه بر اين آب سنگين فروخته شده به امريكا 8/99 درصد خلوص دارد كه در طراحي جديد، خلوص آب سنگين به 95/99 درصد مي‌رسد.