حسن بهشتي‌پور، تحليلگر مسائل هسته‌اي در گفت‌وگو با «اعتماد»:
1+5 درخصوص عدم درز اطلاعات محرمانه به ايران تعهد بدهد
گروه ديپلماسي| «آژانس نقشي در نشت اطلاعات محرمانه ايران نداشته است.» اين ادعايي است كه روز جمعه مسوولان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در واكنش به اعتراض روز دوشنبه ايران به درز اطلاعات محرمانه‌اش در گزارش آسوشيتدپرس داشته و گفته است كه درز اطلاعات محرمانه كشورها نگراني آژانس هم است. در رابطه با اعتراض ايران و رد اين مساله از سوي آژانس، گفت‌وگويي با حسن بهشتي‌پور، تحليلگر مسائل هسته‌اي داشته‌ايم كه مشروح آن در ادامه مي‌آيد.
آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در برابر اعتراض ايران به درز اطلاعات محرمانه‌اش روز جمعه مدعي شد كه نقشي در درز آن اطلاعات نداشته است. اين در حالي است كه در سال‌هاي قبل هم شاهد درز اطلاعات محرمانه ايران بوده‌ايم. براي جلوگيري از تكرار اين مساله چه اقداماتي را مي‌توان انجام داد؟
آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در چارچوب اساسنامه خود موظف است ارتباطات، همكاري‌ها و ترتيبات اجرايي‌اش با كشورهاي مختلف را محرمانه نگه دارد و مانع از دسترسي و آگاهي كشورهاي ديگر نسبت به آنها شود. البته محرمانه ماندن اين همكاري‌ها و ارتباطات به معناي غيرقانوني بودن آن فعاليت‌ها نيست بلكه به اين معناست كه ممكن است كشوري نخواهد كشورهاي ديگر از برنامه‌هاي او در عرصه فعاليت‌هاي هسته‌اي براي سال‌هاي آتي اطلاع داشته باشد. تنها مرجعي كه حق آگاهي نسبت به اين مسائل را به دليل نقش نظارتي‌اش دارد، آژانس است و به همين خاطر هم بايد مانع از دسترسي كشورهاي ديگر شود. با اين وجود، اينكه آژانس مدعي مي‌شود و مي‌گويد من هم نسبت به اين مساله نگراني دارم و آن اطلاعات را درز نداده‌ام بر چه پايه و استدلالي است. تنها مرجعي كه اين اطلاعات را در اختيار دارد و نسبت به آن آگاه است، آژانس است و به همين خاطر هم بايد پاسخگو باشد. البته ممكن است آژانس اين اطلاعات را در اختيار كشورهاي عضو گروه 1+5 قرار داده باشد و آنها، اين اطلاعات را به آسوشيتدپرس داده باشند. با اين حال، بايد اين مساله مورد رسيدگي قرار گيرد و ديد چه كسي آنها را به اين رسانه امريكايي داده است. اگر آژانس اين اقدام را انجام داده، بايد با مسوول اين اقدام برخورد شود. براي جلوگيري از تكرار هم بايد اعضاي 1+5 تعهد بدهند تا اقدامي براي انتشار اين نوع اطلاعات انجام ندهند چون ممكن است آنها به هر شكل از اين مساله مطلع باشند.
ايران از پيگيري اين مساله در كميسيون مشترك برجام خبر داده است. آيا اين پيگيري مي‌تواند مانع از تكرار شدن اين مساله شود؟
پيگيري اين مساله از طريق آن كانال، راهكار مناسبي است. به هر حال كميسيون مشترك برجام متشكل از ايران، اعضاي 1+5 و نماينده اتحاديه اروپايي است و براي رسيدگي به اختلافات ميان طرفين و رسيدگي به روند اجراي برجام هم تشكيل شده است. اين كميسيون مي‌تواند در بررسي‌هاي خود، ببيند نشت اطلاعات ايران از كجا و چگونه بوده است و از طرفين تعهد بگيرد.
تا چه اندازه درز اطلاعات ايران به رسانه‌هاي بين‌المللي مي‌تواند همكاري‌هاي ايران و آژانس را در دوره پسابرجام تحت شعاع قرار دهد؟
واقعيت آن است كه ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي قرارداد دوجانبه‌اي را با يكديگر امضا كرده‌اند كه براساس آن، يكي از ابتدايي‌ترين وظايف آژانس اين است كه توافقات ميان طرفين و اسناد همكاري محرمانه باقي بماند. اگر در اين روند، به هر طريق اطلاعات كشور مورد توافق نشت پيدا كند و افشا شود، آن مساله مي‌تواند در روند همكاري‌ها ميان طرفين اثر بگذارد چون اعتماد ميان دو طرف مورد خدشه قرار گرفته و اعتماد نيز ستون فقرات و مبناي آن همكاري‌ها است. لازم است بار ديگر تكرار كنم محرمانه بودن اين اسناد و آن اطلاعات به معناي خلاف و غيرقانوني بودن فعاليت‌ها و اقدامات ايران نيست بلكه ايران مي‌خواهد جزييات برنامه‌هايش به دست رقبا و دشمنانش نرسد تا آنها سوءاستفاده نكنند. در همين ماجراي درز برخي اطلاعات محرمانه ايران هم مشاهده كرديم اسراييل به طريق لابي‌ها و رسانه‌هايش جوسازي‌هايي را انجام داد تا بر كنگره امريكا اثر بگذارد و نمايندگان كنگره مصوبات جديدي را براي ايجاد محدوديت در اجراي برجام تصويب كنند.
آژانس مسوول راستي‌آزمايي از اقدامات و تعهدات ايران براساس برجام است و بازرسان اين نهاد بين‌المللي در ايران فعاليت‌هايي را انجام مي‌دهند. آيا اين مساله مي‌تواند بر روند اجراي برجام تاثيري داشته باشد؟
جمهوري اسلامي ايران مرحله راستي‌آزمايي را پشت سر گذاشته و وارد مرحله جديد مهم‌تري چون تاييد كامل برنامه‌هاي هسته‌اي خود شده است. در اين مرحله، آژانس بايد براساس بازرسي‌ها و نظارت‌هايي را كه انجام داده، اعلام كند فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران سفيد است و به عبارت برگه سفيد خود يعني همان نتيجه‌گيري گسترده‌تر خود را منتشر كند و اعلام كند كه جمهوري اسلامي ايران در برنامه هسته‌اي خود هيچ مركز اعلام‌نشده‌اي ندارد بلكه همه فعاليت‌هاي هسته‌اي‌اش تحت نظارت ما است و براساس معاهده منع اشاعه تسليحات هسته‌اي و پروتكل الحاقي هيچ نگراني‌اي را درباره ايران احساس نمي‌كند. البته صدور اين گزارش و پيمودن اين روند طول مي‌كشد كه شايد حدود شش، هفت سال باشد. براساس برجام آژانس بايد اين اقدام را در يك بازه حداكثر هشت ساله انجام دهد كه البته براساس اظهارات طرفين تلاش مي‌شود اين مساله در يك بازه زماني زودتر صورت گيرد. جزييات منتشر شده اخير هم براي برنامه بلندمدت ايران است كه براساس پروتكل الحاقي، هر كشور بايد آن را در اختيار آژانس قرار دهد. با اين حال، نكته مهم و قابل توجه آن است كه نبايد اسير بازي‌هاي تبليغاتي شد و بايد معقولانه به پيگيري اين مساله پرداخت.
برخي معتقدند از آنجايي كه آژانس مانند شوراي امنيت تحت نفوذ قدرت‌هاي بين‌المللي است، پيگيري‌هاي ايران در اين رابطه هم به نتيجه‌اي نمي‌رسد و دست‌مان به جايي نمي‌رسد. تا چه اندازه با اين مساله موافق هستيد؟
نكته‌اي كه بايد به آن توجه كنيم، اين است كه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در طول يك سال گذشته، تمامي اقدامات ايران را مو به مو گزارش داده و آنها را تاييد كرده و اقدامي هم برخلاف تعهدات و وظايف خود انجام نداده است. ما پس از دستيابي به توافق هسته‌اي ميان ايران و گروه 1+5 نيز شاهد برخي نگراني‌ها و دلواپسي‌ها درباره آژانس بوده‌ايم كه مي‌گفتند آژانس بعيد است اقدامات ايران را تاييد كند يا آنكه آژانس بعيد است كه پرونده ابعاد نظامي احتمالي پرونده هسته‌اي ايران موسوم به پي.ام. دي را خاتمه دهد اما ما شاهد بوديم كه آژانس تمامي اقدامات ايران براساس برجام را مورد تاييد قرار داده و اين هم يكي از استناد قوي ايران در برابر بدعهدي‌هاي طرف مقابل است يا آنكه ديديم آنها قطعنامه‌هاي 12 گانه شوراي حكام عليه ايران را براساس گزارش آژانس لغو كردند و با گزارش آمانو، پرونده موسوم به پي.ام. دي مختومه اعلام شد. آنها تا به امروز با ايران همكاري داشته‌اند و اين نخستين مورد است كه البته بايد مورد پيگيري ايران قرار بگيرد و ما نيز نبايد اسير بازي‌هاي رسانه و جنگ رواني كه در اين چارچوب درست كرده‌اند، بشويم.
سخنگوي سازمان انرژي اتمي از احتمال نقش‌آفريني سه كشور در درز اين اطلاعات سخن گفته است. اين سه كشور، چه كشورهايي مي‌توانند باشند؟
احتمالا رژيم صهيونيستي و عربستان در اين كار نقش‌آفرين بود‌ه‌اند. البته من نمي‌دانم امريكايي‌ها در اين مساله كاري را انجام داده‌اند يا خير.
هدف‌شان در درز اين نوع اطلاعات چيست؟
مهم‌ترين هدف در اين مساله ايجاد فشار و كارشكني در اجراي برجام است. در اين مدت هم مشاهده كرديم كه برخي مخالفان توافق هسته‌اي در كنگره در چارچوب اين جوسازي‌ها مدعي شدند كه اين توافق، توافقي محرمانه در برجام است و خواستار تشديد محدوديت‌هايي شدند.
پس مي‌توان گفت كه دولت امريكا در اين مساله نقشي نداشته و بخش‌هاي ديگري از نهادهاي امريكايي در اين مساله ايفاي نقش كرده‌اند؟
بله؛ اين مساله توسط مخالفان توافق هسته‌اي در امريكا و به ويژه كنگره مورد سوءاستفاده قرار گرفته است و با توجه به فضاي انتخاباتي اين كشور، نمي‌توان اين احتمال را با قاطعيت رد كرد.