گروه اقتصادي
با گذشت حدود دو هفته از تاييد ورود كرونا به ايران كه بر اساس آخرين اعلام وزارت بهداشت، بيش از 1500 نفر را در ايران به خود مبتلا كرده است، بخش‌هاي مختلف اقتصاد ايران، با شرايطي جديد و خاص مواجه شده‌اند. در شرايطي كه بر اساس سنت تاريخي در ايران، اسفند ماه براي بسياري از كسب و كارهاي اقتصادي ماه رونق، افزايش تقاضا و فروش و سود قابل توجه بود، با تداوم حضور كرونا در كشور، بسياري از اين بخش‌ها نوروزي خاص را تجربه مي‌كنند و در اين ميان حمل و نقل ايران در تمامي حوزه‌ها با مشكلات و اما و اگرهاي جدي مواجه است.
همان‌طور كه از پيش نيز مشخص بود، با تداوم حضور كرونا در كشور، برخي كسب و كارها در كوتاه‌مدت با تغيير شرايط مواجه شده‌اند. يكي از نخستين بخش‌ها، كسب و كارهاي مربوط به توزيع مواد خوراكي به مردم بود كه بر اساس آمارهاي ارايه شده بسياري از رستوران‌ها و كافه‌ها در شهرهايي كه با كرونا مواجه شده‌اند يا مجبور به تعطيلي واحدهاي صنفي خود شده‌اند يا ميزان فروش‌شان به شكل قابل توجهي كاهش يافته است. در كنار آن، برخي واحدهاي صنفي كه نيازهاي روزمره مردم را تامين نمي‌كنند، اما روي بازار شب عيد خود حساب ويژه باز كرده‌اند، مانند صنف‌هاي پوشاك و كيف و كفش نيز با كاهش فروش و تقاضا مواجه شده‌اند. به دنبال اين تغييرات به وجود آمده، دولت تلاش كرده با ورود به اين عرصه، لااقل بخشي از دغدغه‌هاي كارفرمايان در حوزه تامين اجتماعي، تسهيلات بانكي و ماليات را برطرف كند.
در كنار اين حوزه‌ها اما بخشي كه از چند هفته قبل نخستين ارتباط‌ها را با كرونا گرفت و با ورود اين ويروس به ايران شرايط جديدي را تجربه مي‌كند، صنعت حمل و نقل ايران است، صنعتي كه مانند تجربه ديگر كشورها، بايد خود را آماده اين شرايط جديد كند. همزمان با شيوع ويروس خطرناك كرونا در چين، بسياري از ايرلاين‌هاي جهان پروازهاي خود به مبدا و مقصد اين كشور و ساير مناطق پرخطر جهان را تا اطلاع ثانوي لغو كرده و با افزايش شمار قربانيان اين ويروس زمان تعليق پروازهاي خود را تمديد كردند تا بدين ترتيب از انتشار بيشتر آن در ساير شهرها و كشورها جلوگيري به عمل بياورند. چند روز پيش نيز گزارشي از سوي سازمان بين‌المللي حمل و نقل هوايي ياتا (IATA) در خصوص تاثيرات منفي و شديد شيوع گسترده ويروس كرونا بر درآمدزايي ايرلاين‌هاي فعال در سراسر جهان منتشر شده بود كه در آن درباره ضرر و زيان ۲۹ ميليارد دلاري ايرلاين‌هاي مختلف در سال ۲۰۲۰ ميلادي هشدار مي‌داد. هرچند ايرلاين‌هاي ايراني، تحت تاثير تحريم‌هاي امريكا، حضور گسترده‌اي در بازارهاي جهاني ندارند، اما قطعا بايد خود را براي اين موقعيت جديد آماده كنند.
كاهش جدي تقاضاي سفر
يكي از اصلي‌ترين خبرهايي كه در روزهاي گذشته از سوي مسوولان عرصه حمل و نقل منتشر شده، نشان‌دهنده كاهش جدي تقاضا براي سفر است. موضوعي كه از قبل نيز قابل پيش‌بيني بود و البته بر اساس دستور مستقيم وزارت بهداشت صورت مي‌گيرد. اين وزارتخانه هرچند اعلام كرده كه برنامه‌اي براي قرنطينه شهرهاي آلوده به كرونا ندارد، اما در عين حال از مردم مي‌خواهد كليه سفرهاي غيرضروري خود را لغو كنند و حتي در سطح شهر نيز از ترددهاي غيرضروري خودداري كنند. اين وزارتخانه همچنين گفته كه با فعال كردن اكيپ‌هاي سلامت‌سنج در ورودي شهرها، در صورتي كه مسافري را مشكوك به كرونا تشخيص دهد، وي را به مدت 14 روز قرنطينه خواهد كرد.
با توجه به اين موضوع و تداوم شرايط حضور كرونا در كشور در روزهاي آينده، آمارها نشان مي‌دهد كه تقاضا براي سفر به شكل قابل توجهي كاهش يافته است. بررسي‌ها از سامانه‌هاي فروش بليت هواپيما و قطار نشان مي‌دهد كه تقريبا براي تمام مسيرهاي داخلي بليت موجود است و به دليل نبود تقاضا، بخش قابل توجهي از ظرفيت ناوگان عملا خالي مانده است.
اين اتفاق باعث شده، قيمت بليت در بازار بليت هواپيما نيز به شكل قابل توجهي كاهش پيدا كند. در شرايطي كه پيش از شيوع كرونا قيمت بليت پرواز تهران به كيش در روزهاي پاياني هفته تا مرز يك ميليون تومان نيز بالا مي‌رفت، در حال حاضر قيمت بليت در اين مسير تا 70 هزار تومان نيز كاهش يافته و حتي براي اين نرخ نيز تقاضا وجود ندارد. بررسي‌ها در مسيرهاي پرترددي مانند مشهد، بندرعباس، تبريز و شيراز نيز همين مساله را نشان مي‌دهد كه با وجود كاهش قابل توجه قيمت‌ها، تقاضاي فعال در بازار وجود ندارد. در شرايطي كه ايرلاين‌هاي ايراني حتي در زمان اجراي قيمت‌هاي قبل نيز از زيانده بودن شركت‌هاي خود خبر مي‌دادند، تداوم اين شرايط مي‌تواند براي آنها مشكل‌آفرين باشد.
در حوزه سفرهاي ريلي نيز شرايط مشابهي حكمفرماست. هرچند اين حوزه با قيمت‌گذاري دولت انجام مي‌شود و نرخ بليت‌ها تفاوت چنداني نمي‌كند، اما تقاضا در اين حوزه نيز كاهش يافته و حتي برخي شركت‌ها براي حفظ مشتريان‌شان تخفيف‌هايي نيز ارايه كردند. يك مقام مسوول در شركت حمل و نقل ريلي رجا در اين زمينه گفته: طي چند روز اخير با شيوع بيماري كرونا استرداد بليت از سوي مسافران قطار افزايش پيدا كرده است. با شيوع ويروس كرونا، بيش از اينكه خريد بليت كاهش پيدا كند، استرداد بليت از سوي مسافران بسيار افزايش يافته است. شركت رجا هزينه استرداد بليت را بدون كاهش جريمه به مسافران باز مي‌گرداند. همچنين براي مردم طي اين روزها تخفيف‌هايي نيز در نظر گرفته شده است. شركت رجا براي مقابله با گسترده شدن شيوع ويروس كرونا اقدامات پيشگيرانه را در تمامي واگن‌ها انجام داده است.
بازار كساد نوروز
در شرايطي كه هر ساله بسياري از شركت‌هاي حمل و نقل از روزهاي ابتدايي اسفند، ظرفيت بليت خود براي تعطيلات نوروز را باز مي‌كردند و در مدتي كوتاه تمام اين ظرفيت به فروش مي‌رفت، در روزهاي گذشته با توجه به شيوع كرونا، تقاضا براي بليت نوروز به شدت كاهش يافته است.
بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه براي تمام مسيرهاي هوايي داخلي در روزهاي منتهي به پايان سال و روزهاي ابتدايي نوروز، همچنان بليت هواپيما موجود است. هرچند قيمت بليت ارايه شده براي اين روزها، نسبت به شرايط فعلي بازار بالاتر است اما ايرلاين‌ها با توجه به كاهش تقاضا، عملا نرخ بليت را به سقف مجاز سازمان هواپيمايي نرسانده‌اند.در بازار بليت قطار نيز شرايط مشابه است. در مسير تهران – مشهد به عنوان پرتقاضاترين مسير ريلي كشور، در روزهاي منتهي به پايان سال، بسياري از قطارها، همچنان ظرفيت خالي دارند و تقاضاي قابل توجهي براي آنها وجود ندارد.
در اين شرايط از ديروز (دوشنبه) نيز عرضه بليت‌هاي اتوبوس‌هاي بين شهري براي نوروز آغاز شده است. باقرجوان، مديركل دفتر حمل و نقل مسافر سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي در اين زمينه گفته: نه تنها از نظر ظرفيت صندلي هيچ مشكلي نداريم، بلكه قيمت‌هاي بليت‌هاي نوروزي ناوگان حمل و نقل عمومي تغييري نكرده است و براساس نرخ‌هاي نوروزي امسال فروخته خواهد شد. اتحاديه‌ها همواره به دنبال بالا بردن قيمت‌ها براي جبران هزينه‌هاي‌شان بودند اما در سفرهاي نوروزي بايد نگراني‌ها و دغدغه‌هاي مردم را در نظر بگيريم و بر اين اساس هيچ افزايش قيمتي اعمال نخواهد شد.
او همچنين در پاسخ به سوال ديگري مبني بر اينكه چه تهميداتي براي ضدعفوني ناوگان حمل و نقل عمومي و پايانه‌هاي مسافري در راستاي پيشگيري از شيوع ويروس كرونا داريد و آيا اين برنامه در ايام نوروز و جابه‌جايي مسافران نوروزي نيز ادامه دارد يا خير، گفت: همه بيانيه‌ها روش‌ها و پروتكل‌هاي بهداشتي از سوي ستاد مبارزه با كرونا كه در راس آن وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي است، ابلاغ مي‌شود و سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي به عنوان يكي از همكاران مجري در تمامي استان‌ها بر پايانه‌هاي مسافربري شركت‌هاي حمل و نقل مسافر و ناوگان عمومي بين‌شهري نظارت مي‌كند تا تمامي اين پروتكل‌ها به دقت اجرايي شوند. به عنوان مثال تاكيد شده كه تمام نقاط مشترك تماس در اين ناوگان از جمله دستگيره‌هاي صندلي، كمربندهاي ايمني و غيره بايد به صورت مداوم و در هر سفر ضدعفوني شوند و براي محلول‌پاشي و ضد عفوني پايانه‌هاي مسافري و ناوگان حمل و نقل عمومي نيز به شهرداري‌ها اين وظيفه محول شود كه در حال انجام است.
مدير كل دفتر حمل و نقل مسافر سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي تصريح كرد: يكي از مشكلاتي كه در زمينه محلول‌پاشي و ضدعفوني پايانه‌هاي مسافري و ناوگان حمل و نقل وجود دارد، كمبود محلول براي ضدعفوني است كه از وزارت بهداشت مي‌خواهيم ما را راهنمايي كند تا بتوانيم به اين نيازمندي‌هاي بهتر و راحت‌تر دسترسي پيدا كنيم. همچنين از وزارت بهداشت خواهش كرديم تا نماينده‌اي در پايانه‌هاي مسافري به صورت دايم مستقر كنند تا مسافران به هنگام ورود و خروج پايش و غربالگري شوند و بر روند اجراي پروتكل‌هاي بهداشتي نيز با دقت بيشتري نظارت شود. ورود دولت به حوزه مشكلات به وجود آمده اقتصادي پس از شيوع كرونا، باعث شده فعالان اقتصادي به دريافت حمايت‌هاي لازم براي عبور از اين روزهاي سخت اميدوار شوند و در اين بين، صنعت حمل و نقل كشور نيز جزو بخش‌هايي است كه با تداوم شرايط فعلي نياز به حمايت‌هاي جدي خواهد داشت، صنعتي كه اصلي‌ترين پيك فروش خود را براي نوروز برنامه‌ريزي مي‌كند، اما امسال توان استفاده از اين ظرفيت را نخواهد داشت.