ميلياردها تومان سود معوقه سهامداران به جيب شركت‌ها رفته است
«سجام» به كمك بورس بيايد
گروه اقتصادي|معاون اجرايي سابق بورس اوراق بهادار: شركت‌هاي بورسي بايد سود معوقه سهامداران را از طريق «سجام» پرداخت كنند. يكي از نكات مهم محاسبه سود و زيان شركت‌ها، نحوه واريز سود مجامع به حساب سهامداران است؛ موضوعي كه يكي از دلايل تاسيس شركت سپرده‌گذاري مركزي است اما به دليل بي‌توجهي به آن، سود مجامعي كه بايد نصيب سهامدار شود، به جيب شركت‌ها رفته است. مطالبه بر زمين مانده‌اي كه بر اساس آن، سهامداران بايد از شركت‌ها بخواهند سود را از طريق سجام واريز كنند.حسن فهيمي‌راد، معاون اجرايي سابق سازمان بورس در اين باره مي‌گويد: «بيش از 30 سال است كه فعاليت بورس در ايران آغاز شده و شركت‌ها نيز بر اساس قانون در اين مدت مجامع خود را هر ساله برگزار كرده‌اند و در اين مدت شركت‌ها افزايش سرمايه داشته‌اند و در اين مجامع سود‌هايي هم پرداخت شده است. متاسفانه در اين سال‌ها برخي سهامداران در مجامع بنا به دلايلي شركت نكرده‌اند و حتي در روز مجمع سهم خود را فروخته‌اند و در نتيجه در روز مجمع سودي به آنها تعلق نگرفته است. البته در گذشته سهامداران براي دريافت اين سود بايد حتما به صورت حضوري به شركت‌ها مراجعه مي‌كردند، اين در حالي است كه امروز با وجود اينترنت به راحتي مي‌توانند اين سود را از شركت‌ها مطالبه كنند.» او تخمين مي‌زند كه رقمي حدود 500 ميليارد تومان در مدت زماني كه سود سهام اين شركت‌ها به حساب مشتريان واريز نشده، باقي مانده است. به گفته وي در اين مدت حدود 500 تا 600 شركت بورسي فعال بوده‌اند و به نظر مي‌رسد 10 تا 20 درصد سهامداراني كه سهم‌هاي خود را طي اين سال‌ها فروخته‌اند، امروز اين سود را فراموش كرده‌اند، اين در حالي است كه در حساب شركت‌ها اين منابع به عنوان سود پرداختي درج شده و در دفاترشان به ثبت رسيده و با راه‌اندازي سامانه سجام اطلاعات كليه سهامداران در اين سامانه موجود است و در حال حاضر كه بورس آرام شده و حال سهامداران به دليل ريزش‌هاي آن مساعد نيست كليه شركت‌ها مي‌توانند با پرداخت اين سودها كمي به بهبود اوضاع كمك كنند. چالش پرداخت سود سهامداران از جايي آغاز مي‌شود كه برخي شركت‌هاي سهامدار را به بانك خاصي ارجاع مي‌دهند تا با ارايه كدملي و مدارك سود را دريافت كند. اين در حالي است كه براي سهامداران خرد، مراجعه به بانك و دريافت سودي كه مبلغ آن بسيار ناچيز است، نمي‌ارزد و به همين دليل بسياري از افراد از خير دريافت سود مي‌گذرند. اما يكي از دلايل تاسيس شركت سپرده‌گذاري مركزي واريز سود مجامع به حساب سهامداران است و اصلا به همين دليل بوده كه از سهامداران شماره شبا نيز دريافت شده است! در اين شرايط سهامدار بايد پيگيري مكرر از مبالغ كم و زياد سود سهام خود داشته باشد. آن هم زماني علاوه بر كد سهامداري، اطلاعات حساب مربوط به همان كد نيز مي‌تواند به سيستم حسابداري شركت مربوطه منتقل شود و بعد از مجمع و تقسيم سود، سهامدار از واريز سود سهامش به حساب مربوطه اطمينان داشته باشد. در واقع شركت مي‌تواند سود را به شماره حساب‌هاي اعلام شده سهامداران در سامانه «سجام» واريز كند. شركت‌هاي بورسي همواره به دليل آنچه «نبود زيرساخت‌هاي مطمئن براي واريز سود مجامع» خوانده شده، از زير بار واريز اين مبالغ شانه خالي كرده‌اند. در واقع، طي سال‌هاي گذشته، مهم‌ترين مانع واريز سود سهام شركت‌هاي بورسي از طريق سامانه سجام نبود ارتباط قوي و آنلاين بين سامانه‌هاي بورسي قبل، حين و پس از معاملات در بورس عنوان شده است. قبل از راه‌اندازي سامانه جامع اطلاعات مشتريان معروف به «سجام» وضعيت همين گونه بود. اما حسين فهيمي، مديرعامل شركت سپرده‌گذاري مركزي و تسويه وجوه معتقد است كه «زيرساخت توزيع سود بر اساس اطلاعات دريافتي از سامانه سجام آماده است» و «پرداخت سود از طريق سامانه سجام منوط به اين است كه ناشران و شركت‌هاي بورسي اين سود را به شركت سپرده‌گذاري مركزي و اين شركت سود را از طريق سامانه سجام به حساب ذي‌نفعان واريز مي‌كند و از اين طريق تمركز در پرداخت سود به وجود مي‌آيد.»
چرا پول برنمي‌گردد؟
انتقادي كه از سامانه سجام مي‌شود، اين است كه قرار بوده اين سامانه، سودها را جمع‌آوري و پرداخت كند؛ اما اين وعده عملياتي نشده است. اما مديرعامل شركت سپرده‌گذاري مركزي در پاسخ به اين انتقاد مي‌گويد: «پولي در اختيار ما قرار نمي‌گيرد يعني شركت‌هايي كه بايد پول را در اختيار شركت سپرده‌گذاري مركزي قرار دهند، الزام و تعهد كافي براي واريز سود به حساب سامانه‌هاي سجام ندارند تا ما به حساب سهامداران نهايي واريز كنيم.» حسن فهيمي‌راد، معاون اجرايي سابق سازمان بورس نيز در پاسخ به اين سوال كه «چگونه مي‌توان شركت‌ها را مجبور به پرداخت سود معوقه كرد؟» مي‌گويد: «در صورتي كه بخشنامه‌اي از سوي سازمان بورس اوراق بهادار صادر و به سازمان حسابرسي و موسسات حسابرسي ابلاغ كند و آنها را ملزم كند تا اين سود را به سهامداران بپردازند قطعا اين موضوع اجرا خواهد شد و در صورتي كه سهامداران سود معوقه خود را مطالبه كنند، شركت‌ها موظف به پرداخت اين سود هستند.» او مي‌افزايد: «البته اخيرا شركت‌هايي مانند نفت سپاهان و تايد واتر اين سود را به سهامداران خود پرداخت كرده‌اند.» او همچنين در پاسخ به اين سوال كه «چه پيشنهادي براي بهبود شرايط اين روزهاي بورس داريد؟» مي‌گويد: «همياري سازمان بورس، سازمان حسابرسي و مديران مالي در اين بازار خراب مي‌تواند مرهمي براي سهامداران باشد البته معتقدم با توجه به شرايط كنوني در ساير بازارهاي موازي هم خبري نيست و افرادي كه از بازار سرمايه خارج شده‌اند مجددا وارد بورس خواهند شد، زيرا سالم‌ترين فعاليت اقتصادي در حال حاضر فعاليت در بورس است.» او مي‌افزايد: «شركت سپرده‌گذاري بايد شركت‌هاي بورسي را وادار كند كه سود معوقه سهامداران كه بالغ بر ميلياردها تومان مي‌شود از طريق سجام به سهامداران پرداخت كند، اين اقدام براي سهامداران كه بايد تمام سود‌هاي معوقه را دريافت كنند منشا اين اثر است كه بورس فقط افزايش قيمت سهام لزوما نيست، بلكه سود عملكرد شركت‌هاست. پس در اين زمان حساس شركت‌هاي بورسي به كمك بورس بيايند و مطالبات سهامداران را از طريق سجام پرداخت كنند.»