چاپ روزانه 570 ميليارد تومان پول در ماه گذشته

داده‌هاي بانك مركزي نشان مي‌دهد ميزان نقدينگي در پايان بهمن ماه امسال به 3300 هزار ميليارد تومان رسيده است و در اين ميان، حجم پايه پولي در بهمن امسال 436 هزار و 122 ميليارد تومان بوده است. آن‌‌گونه كه از اين آمار برمي‌آيد، نقدينگي از ابتداي سال تا پايان بهمن ماه (۱۱ ماهه) ۳۳,۸ درصد (۸۳۸ هزار ميليارد تومان) افزايش يافته است. اين بدان معناست كه روزانه حدود دو هزار و ۳۲۸ ميليارد تومان بر نقدينگي افزوده شده است. نكته نگران‌كننده اين است كه رشد پايه پولي در بهمن ماه امسال ركورد رشد ماهانه را در سال جاري به ثبت رسانده است.  پايه پولي سه جزو كلي دارد. اول سپرده‌هاي بانك‌هاي تجاري نزد بانك مركزي، دوم وجه نقد در گردش در دست مردم و آخر وجه نقدي كه به ‌طور فيزيكي در بانك‌ها نگهداري مي‌شود. اين متغير بخشي از كل عرضه پول است كه داراي بالاترين قابليت نقدشوندگي است؛ از اين رو در ادبيات اقتصادي به پايه پولي، «پول پرقدرت» نيز اطلاق مي‌شود. چون افزايش پايه پولي منجر به افزايش چند برابر آن (معادل ضريب فزاينده پولي) در كل عرضه پول مي‌شود. مي‌شود پايه پولي را به دكمه ولوم يك راديو تشبيه كرد كه كاركردهاي تعريف شده خود را در طولاني مدت و ميان مدت نشان مي‌دهد.  در آمارهاي بانك مركزي ديده مي‌شود كه پايه پولي فقط در بهمن ماه نسبت به دي ماه سال جاري، بيش از 4 درصد رشد كرده است. فقط در آبان سال 98 بود كه پايه پولي نسبت به مهر ماه 5.1 درصد افزايش يافت و از اين رو مي‌توان گفت كه رشد ماهانه پايه پولي در بهمن‌ماه سال جاري در 23 ماه گذشته «بي‌سابقه» بوده است. با اين حساب، در يك‌ماهه بهمن 99، بالغ بر 17.1 هزار ميليارد تومان به حجم پايه پولي اضافه شده است. به عبارت ديگر، روزانه 570 ميليارد تومان «پول پرقدرت» توسط بانك مركزي به اقتصاد ايران «تزريق»  شده است.  بانك مركزي مي‌گويد از بهمن ماه سال گذشته تا انتهاي بهمن ماه سال جاري، 107 هزار و 640 ميليارد تومان به حجم پايه پولي اضافه شده است. اين اعداد به معناي آن است كه «ركورد» ديگري در چاپ پول در بازه‌اي يك‌ساله شكسته شده است. در خرداد ماه سال جاري اعلام شد كه 108 هزار ميليارد تومان به حجم پايه پولي اضافه شده است. حالا دومين ركورد افزايش حجم پايه پولي در بهمن ماه به ثبت رسيده است. تقسيم رقم 107 هزار و 640 ميليارد توماني حجم پايه پولي در اين يك سال به عدد 365 (تعداد روزها) نشان مي‌دهد كه بانك مركزي به‌ طور روزانه 295 ميليارد تومان، «پول» چاپ كرده و به اقتصاد ايران تزريق كرده است.  به نظر مي‌رسد فشارهاي تورمي، كسري بودجه دولت در پايان سال، تشديد تحريم‌ها و شيوع بيماري كرونا و پيامد آن، تعطيلي كسب و كارها، عرصه را بر دولت تنگ كرده و براي جبران نيازهاي مالي و پولي، راهي جز «چاپ پول» براي دولت باقي نمانده است. سازوكار موجود در اين زمينه اين است كه دولت از بانك مركزي مي‌خواهد «خالص دارايي‌هاي خارجي» خود را افزايش داده و معادل «دلاري» اين افزايش دارايي‌هاي خارجي، به دولت «پول جديد» پرداخت شود. گرچه معمولا اين شيوه چاپ پول با عنوان «استقراض» دولت از بانك مركزي و حساب «تن‌خواه» و با مجوز مجلس انجام مي‌شود؛ اما در صورتي كه «خالص دارايي‌هاي خارجي بانك مركزي» افزايش يابد و معادل آن پولي به حساب‌هاي بانك مركزي واريز نشود، نوعي «توهم پولي» و چاپ «پول بدون پشتوانه» صورت گرفته است. حال آنكه به دليل تحريم‌ها، بانك مركزي قادر به دريافت پول فروش نفت ايران نييست و همين الان نيز مجادله سختي با كشورهايي چون كره جنوبي، ژاپن، عراق، عمان و... براي بازپس‌گيري منابع بلوكه شده ايران در اين كشورها در جريان است.