لزوم حفظ وحدت شيعه
علي موسوي خلخالي
حالا كه بيش از سه ماه از انتخابات عراق گذشته بهتر مي‌توان نگاهي به آنچه گذشت، انداخت و تحولات را ارزيابي كرد. انتخابات عراق اين‌بار متفاوت از هر سال بود. شيوه برگزاري انتخابات، اعلام آن، تحولات پس از آن، اعتراضاتي كه براي نخستين‌بار در دو دهه اخير به نتايج انتخابات عراق صورت گرفت، كشمكش‌ها و دست‌هاي پشت پرده‌اي كه برون افتاد، همگي ثابت كردند اين انتخابات نه تنها متفاوت از چندين انتخابات برگزارشده در عراقِ بعد از سقوط صدام‌حسين است بلكه به اعتراف همه سياستمداران عراقي، آينده‌ساز عراق است. هوشيار زيباري، يكي از سران حزب دموكرات كردستان عراق در نشستي در دهوك عراق، مدت كوتاهي بعد از برگزاري انتخابات عراق گفت: «اگر اين انتخابات از مشروعيت بيفتد، عواقب بسيار خطرناكي خواهد داشت، طوري‌كه ديگر معلوم نيست در آينده انتخاباتي برگزار شود.» با اين حال انتخابات اخير عراق - قبل از تشكيل حكومت جديد - پر افت‌وخيزترين انتخابات عراق بوده است. اگر تا قبل از اين گمان مي‌رفت بيان وجود دست‌هايي در انتخابات توهم توطئه است، اكنون ديگر براي همه روشن شده كه واقعا دست‌هاي پشت پرده‌اي براي انحراف جريان سياسي عراق از مسير طبيعي خود در جريان است. مشعان الجبوري، يكي از نمايندگان اهل تسنن عراق از ائتلاف عزم به رهبري خميس الخنجر در گفت‌وگويي تلويزيوني به صراحت بيان مي‌كند كه تركيه و امارات متحده عربي و اردن در نزديكي جريان‌هاي سياسي مخالف با جريان‌هاي سياسي طرفدار ايران تلاش كردند و علنا مي‌گويد كه در آنكارا و در حضور رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهوري تركيه و با حمايت متحدان عربي توافق كرديم ما اهل تسنن اختلافات خود را كنار بگذاريم و با جريان‌هاي كردي و شيعي همسو با خود ائتلاف كنيم و جريان الحشد الشعبي را به حاشيه برانيم. اين اعتراف به صراحت پرده از طرحي برمي‌دارد كه كشورهاي خارجي پشت آن هستند و هدف‌شان دور كردن يا تضعيف ثقل ايران در عراق است.
با همه اين احوال، مي‌توان اوضاع عراق را براساس تقسيم‌بندي موجود فعلي به شكل زير ديد. در اينجا اين نكته را نمي‌توان ناديده گرفت كه هرچند احزاب سياسي درباره عبور از تقسيم‌بندي‌هاي طايفه‌اي صحبت كنند و هرچه از دولت اكثريت دم بزنند باز هم در نهايت واقعيت‌هاي سياسي عراق براساس معادلات شيعه- سني- كرد تعريف شده است و از آن گريزي نيست.
اهل تسنن- تا قبل از انتخابات عراق، اهل تسنن در سه جريان ائتلاف تقدم به رهبري محمد الحلبوسي، عزم به رهبري خميس الخنجر و نيروهاي مستقل در انتخابات شركت كردند. تا قبل از انتخابات ائتلاف‌هاي عزم و تقدم در اوج تنش بودند و اتهامي نبود كه متوجه هم نكنند. اما بعد از انتخابات و بعد از پادرمياني‌هاي شخص رييس‌جمهوري تركيه، رجب طيب اردوغان و بعد از رايزني‌هاي بسيار و ميزباني‌هايي كه امارات و اردن انجام دادند، گروه‌هاي اهل تسنن به توافق رسيدند تا آنچه از قدرت در آينده نصيب مي‌برند را بين خود تقسيم كنند. بر اين اساس، حلبوسي، رييس مجلس شد و قرار است خميس الخنجر، معاون آينده رييس‌جمهوري عراق شود.
كردها - حزب دموكرات كردستان با كسب 32 كرسي پارلمان مجلس عراق پيروز اصلي انتخابات در ميان كردها بود. حزب رقيب، يعني حزب اتحاد ميهني كردستان 17 كرسي پارلمان به دست آورد و احزاب ديگر اعم از اسلامي و گوران (تغيير) يك تا دو كرسي به دست آوردند. اما اين پيروزي سبب شد تا حزب دموكرات كردستان با اعتماد به نفس بيشتري در عرصه سياسي پس از انتخابات جولان دهد و براي رقبا به ويژه حزب اتحاد ميهني كردستان خط و نشان بكشد. الان هدف اصلي حزب دموكرات تضعيف و در صورت امكان از ميدان
به در كردن حزب اتحاد ميهني است. در طول اين مدت بارها از توافق دو طرف بر سر نامزد نهايي رياست‌جمهوري صحبت شده ولي در آخر توافقات به هم خورده است. تاكنون دو طرف نتوانسته‌اند به نتيجه نهايي برسند و گمان هم نمي‌رود اين توافق به اين راحتي‌ها حاصل شود.
شيعيان- ماه‌ها قبل از انتخابات، تشكلي به اسم چارچوب هماهنگي شكل گرفت كه همه جريان‌هاي سياسي شيعي مطرح در صحنه سياسي عراق را شامل مي‌شد. اين تشكل هر هفته و در ماه‌هاي اخير، هفته‌اي چند بار، در منزل يكي از سران شيعه تشكيل جلسه مي‌دادند و به رايزني مي‌پرداختند. از ويژگي‌هاي خوب جلسات اين تشكل اين بود كه از بسياري از اختلافات جريان‌هاي سياسي كاسته شد، به‌طور نسبي بر سر نقشه راهي سياسي توافق شد و تفاهمات بسياري شكل گرفت. اما قبل از انتخابات، جريان صدر با شعار تشكيل دولت اكثريت ديگر در جلسات فراكسيون اكثريت شركت نكرد و تلاش كرد راه ديگري را بپيمايد. بعد از برگزاري انتخابات كه روشن شد جريان صدر با 73 كرسي بيش از همه راي آورده و پيشتاز انتخابات است، جريان صدر رسما خود را تافته جدا بافته دانسته است و همه تلاش خود را به اين معطوف كرده يا زمام امور چارچوب هماهنگي را به دست گيرد و رقباي خود، به‌ويژه ائتلاف دولت قانون به رهبري نوري مالكي را كنار بزند يا چارچوب هماهنگي را از اساس متلاشي كند. اين چيزي است كه رسانه‌هاي نزديك به صدر به صراحت بيان مي‌كنند.
آنچه مسلم است چارچوب هماهنگي همان بيت شيعي است و به استثناي صدر كه ساز ناكوكي مي‌زند، يكپارچه است و تلاش دارد به عنوان بيت شيعي ساختار خود را حفظ كند. متلاشي شدن چارچوب هماهنگي مي‌تواند زخم سنگيني بر پيكر شيعيان باشد و عواقب سختي را نه تنها براي آنها بلكه براي كل صحنه سياسي عراق رقم بزند. بنابراين بايد به هر قيمتي شده حفظ شود حتي اگر اين جريان بنا باشد در دولت آينده سهمي نداشته باشد.
اهداف پشت پرده- همان‌طوركه در ابتدا گفته شد، دست‌هاي پشت پرده‌اي وجود دارد تا روند سياسي عراق را به راه ديگري بكشاند. كساني كه براي اين كار تلاش مي‌كنند يك هدف را دنبال مي‌كنند، تشكيل دولتي كه در آن نيروهاي چارچوب هماهنگي كه در واقع جريان‌هاي شيعه همسو با ايران هستند، به حاشيه رانده شوند يا در صورت حضور بسيار ضعيف باشند. اين حرف‌هايي است كه برخي چهره‌هاي سياسي مخالف اين تشكل به صراحت بيان مي‌كنند. مشعان الجبوري به صراحت مي‌گويد كه «ما از بس از الحشد الشعبي تو سري خورديم تصميم گرفتيم وارد چارچوبي شويم كه ديگر از جانب الحشد الشعبي توسري نخوريم.» در اين سناريو همه تلاش‌ها بر اين تمركز دارد كه جريان‌هاي همسو با الحشد الشعبي يا متحد آن در دولت آينده عراق به قدري ضعيف باشند كه توانايي عمل مستقلي نداشته باشند. براي همين ائتلاف اهل تسنن (عزم- تقدم)- حزب دموكرات كردستان و مقتدي صدر و در صورت امكان يك جريان سياسي ديگر، از هر طيفي كه باشد، تشكيل شود تا خود دولت آينده را تشكيل دهد و ديگران را در حاشيه بگذارد.