ايران؛ جامعه كوتاه‌مدت
محمدرضا ذوالفقاري|محمدعلي همايون كاتوزيان، دكتراي اقتصاد و استاد دانشگاه آكسفورد در پاسخ به اقتراح انجمن جامعه‌شناسي ايران كه به مناسبت همايش كنكاش‌هاي مفهومي و نظري درباره جامعه ايران در خردادماه امسال برگزار مي‌شود، پاسخ‌هاي زير را ارسال نمود. روزنامه اعتماد با استقبال از اين اقتراح با انجمن جامعه‌شناسي ايران (برگزارك نده همايش) همكاري نموده و پاسخ صاحب‌نظران به اين اقتراح را در صفحه انديشه درج مي‌كند.
1. مهم‌ترين ويژگي جامعه ايران در تاريخ معاصر چيست؟
بارزترين ويژگي جامعه ايران، نه فقط امروز بلكه پيش از اينها هم افراط و تفريط و عدم اعتدال در قضاوت و رفتار اجتماعي است. اين ويژگي منحصر به هيچ دسته و گروهي نيست، بلكه عموميت دارد. گفتن ندارد كه البته همه آحاد جامعه اين ويژگي را ندارند، اما اكثريت بزرگ جامعه مشمول آن هستند. مهم‌ترين ويژگي كه آن هم تازگي ندارد كوتاه‌مدتي آن است كه بنده در نوشته‌هايم شرح و تحليل كرده‌ام و شواهد آن از در و ديوار ديروز و امروز مي‌ريزد. اين دو ويژگي با يكديگر بي‌ارتباط نيستند.
2. مهم‌ترين تغيير اجتماعي ايران معاصر از ديد شما كدام است؟
مهم‌ترين تغييرات اجتماعي، انقلاب بهمن و نتايج آن است. توجه داشته باشيد كه اين تغييرات تك‌وجهي نيستند، بلكه همه وجوه جامعه را در بر مي‌گيرند.
3. چه مفهومي مهم‌ترين خصوصيت تغييرات اجتماعي ايران را وصف مي‌كند؟
اگر بخواهم در يك كلمه پاسخ دهم آن كلمه «توسعه‌نيافتگي در كل وجوه جامعه» است.