ما كجاي جهان ايستاده ايم
جعفر گلابي
درجريان بحران اوك راين و انتقاد غرب از مواضع چين وزير خارجه اين كشور جمله بسيار مهمي بر زبان راند. وانگ يي گفت: پكن در جايگاه درست تاريخ ايستاده است. زمان زيادي است كه چين در مناسبات جهاني بيش از هر چيز تلاش كرده تا درنقطه درست بايستد و به نظر مي‌رسد كه اين نقطه را يافته است. اگر به عمق اين سخن توجه كنيم درمي‌يابيم كه اساسا صرف طرح موضوع از اهميت فوق‌العاده برخوردار است كما اينكه طرح درست هر سوالي بخش بزرگي از پاسخ را تمهيد مي‌كند و راه درست رسيدن به پاسخ را نشان مي‌دهد. هر كشوري چنانچه در اختلاف‌ها و مناقشه‌ها و مراوده‌هاي جهاني نقطه درست ايستادن را پيدا كند نه تنها كمترين آسيب‌ها را مي‌بيند بلكه حداكثر امتيازها را متوجه خود خواهد كرد. اهميت راهبردي تعيين بهترين موقعيت‌ها به حدي است كه بر همه چيز سايه مي‌افكند و نتايج هر حادثه مثبت يا منفي، دور يا نزديك را به سوي خويش مي‌چرخاند. درست به عكس اين قاعده هم هست كه اگر كشوري خود را در موقعيت نامناسبي قرار بدهد نه تنها از حوادث منفي آسيب مي‌بيند كه حتي امكان استفاده از فرصت‌هاي مهم و طلايي را از دست مي‌دهد. ما بيش از هر موضوع ديگري بايد اصلاح موقعيت كشور خويش در مناسبات جهاني را مدنظر قرار بدهيم تادر برابر هر رويداد يا حادثه‌اي انتفاع لازم را كسب كنيم. اگر جايگاه و نقطه ايستادن ما مطلوب و هوشمندانه نباشد بهترين سياستمداران با بيشترين قدرت و شجاعت و درايت كاري از پيش نخواهند برد و از هر سو و بر سر هر ماجرايي زيان‌هاي كوچك و بزرگ، مقطعي و تاريخي خواهيم ديد. جنگ اوكراين نه تنها مي‌توانست ازنظر اقتصادي امتيازات بزرگ نفتي و گازي و انواع بهره‌مندي‌هاي اقتصادي نصيب ايران كند بلكه موقعيت سياسي تهران را ارتقا ببخشد. متاسفانه نه تنها چنين نشد و مثلا خلأ گاز روسيه در بازارهاي سوخت جهان بوسيله ما پر نشد بلكه ظاهرا موضوع ياد شده در مذاكرات وين اثر منفي گذاشت. اگر كمي عقب‌تر برويم، خواهيم ديد كه ايران در موضوع داعش هزينه‌هاي بسيار كرد تا خطر مذكور را از خود دور كند و واقعا در دفع اين شر از جهان نقش بزرگي داشت.
متاسفانه نه تنها كسي از ايران تشكر نكرد كه فرمانده ايراني درنبرد با خطرناك‌ترين تروريست‌ها توسط امريكا ترور شد! اگر ايران براي خود مكان دقيق و حساب شده و هوشمندانه‌اي در مناسبات جهاني دست و پا كرده بود با توجه به موقعيت كم‌نظير جغرافيايي و داشتن منابع عظيم انساني و طبيعي مي‌توانست بازيگري موثر و منتفع در انواع چالش‌ها و رويدادها باشد. چين از چندين سال پيش به اين معناي راهبردي وقوف يافت و مي‌بينيم هر موضوعي در جهان پيش بيايد اگر سودش را نبرد از وارد آمدن خسارت‌هاي بي‌دليل جدا جلوگيري مي‌كند. در جريان جنگ اوكراين اين تلقي وجود داشت كه اين كشور بخواهد يا نخواهد نمي‌تواند از حضور در اين چالش بزرگ طفره برود. اما پكن بدون اينكه مستقيما طرف روسيه كه اتفاقا رقيب رقباي اوست را بگيرد به نوعي از كنار حادثه گذشت و نگذاشت سرمايه‌گذاري‌هاي تريليون دلاري‌اش در شرق و غرب عالم تحت تاثير اين جنگ قرار بگيرد. اما ظاهر در كشور ما موضوع متفاوت است و اگر حادثه‌اي در جهان رخ بدهد كه اصولا ربطي به ما نداشته باشد چه بسا عوارض منفي‌اش كم و بيش گريبان‌مان را مي‌گيرد. گويي در دنياي پرآشوب كنوني جايي ايستاده‌ايم كه اگر تيري از ناكجاآباد در آسمان پرتاب شود حداقل اينكه از بيخ گوش‌مان عبور مي‌كند و خدا را شكر مي‌كنيم كه به ما اصابت نكرد!
نقطه ايستادن‌مان در جغرافياي سياسي جهان باعث شده است كه حداقل برخي بحران‌ها به درون كشور سرريز كنند يا عوارض منفي‌شان متوجه‌مان شود. ظاهرا يكي از دلايل عدم توجه به موقعيت كشور در مناسبات جهان تلقي و برداشت از ماهيت قدرت در روابط بين‌المللي است، روابطي كه واقعا دچار تغييرات مهم شده و تغيير در رفتارها را طلب مي‌كند. روسيه به عنوان دومين قدرت نظامي دنيا از تغيير مباني قدرت در جهان غفلت كرد ودر جنگ اوكراين كه تصور مي‌كرد نتيجه برق‌آسا مي‌گيرد دچار هزينه‌هاي سياسي و خسارت‌هاي نظامي و اقتصادي و انساني بزرگ شد و تا اينجاي كار رتبه‌اش در جداول مختلف امتيازات جهاني تنزل يافت. درواقع مناقشه اوكراين محك بسيار خوبي براي تحصيل تغييرات مباني قدرت در جهان است. ما با درك تغييرات جهاني و انتخاب درست و اصولي و مطالعه جاي ايستادن‌مان حتي خواهيم توانست بدون هزينه كردن‌هاي بزرگ براي ملت خويش آورده رفاه و آسايش و نيكبختي و پيشرفت داشته باشيم.