گزارش تحقيقي «اعتماد» از پرونده تقلب كنكور۱۴۰۰
در آستانه برگزاري كنكور امسال
قبول‌شدگان شبهه‌ناك
شماري از متهمان تقلب در كنكور پس از ردشدن در امتحان مجدد سازمان سنجش با دخالت مجلس به دانشكده‌هاي پزشكي
و دندان‌پزشكي و داروسازي برگشتند
محمد باقرزاده| رازي مگو كه همه مردم شهر نزديك به يك‌سال درباره آن حرف مي‌زدند اما پس از فشردن دكمه ضبط صدا، سكوت پيش مي‌گرفتند تا درست در يك هفته مانده به كنكوري تازه؛ حالا همه نگران تكرار اتفاق بي‌سابقه سال پيش هستند و شايد همين نگراني هم بسياري را به گفت‌وگو و ضبط صداي‌شان راضي كرده است. همه خبر را شنيده‌اند و با جزييات پرونده را دنبال مي‌كنند اما از نتيجه راضي نيستند؛ تقلبي گسترده در كنكور سراسري علوم تجربي ۱۴۰۰ كه صدها نفر را به رشته‌هاي پزشكي، دندان‌پزشكي و داروسازي دانشگاه‌هاي برتر دولتي رسانده و كار به امتحان دوباره سازمان سنجش، ده‌ها شكايت قضايي و چندين جلسه كميسيون اصل ۹۰ مجلس شوراي اسلامي هم رسيده اما نتيجه نتوانسته معترضان به تقلب را راضي كند. آنها مي‌گويند متقلبان كه حتي از فيلتر حداقل‌هاي آزمون دوباره سنجش هم رد نشدند، با پيگيري برخي نمايندگان مجلس دوباره به دانشگاه برگشته‌اند. ماجرا به يكي دورافتاده‌ترين مناطق ايران در يكي از محروم‌ترين استان‌ها برمي‌گردد: شهر لنده در استان كهگيلويه‌وبويراحمد. «مرتضي» يكي از ساكنان اين شهر كوچك، درست در سال ۱۳۸۶ و زماني كه تنها يك دبيرستان پسرانه در لنده وجود داشت، ديپلم رياضي خود را گرفت اما هرچه تلاش كرد به سد محكم كنكور آن سال‌ها برخورد كرد و راهي به دانشگاه نيافت و در نهايت راهي بازار و صاحب مغازه‌اي كوچك شد. ۱۴ سال براي مرتضي به نسبت عادي و يكنواخت طي شد تا اينكه امسال سر از دانشگاه دولتي آن هم رشته دندان‌پزشكي درآورد. مرتضي البته تنها گزينه حيرت‌آور كنكور ۱۴۰۰ در شهري ۱۵هزار نفري نبود و ساكنان هر گوشه از شهر و روستاهاي افراد، مثال‌هاي فراواني براي گفتن دارند و كار تا جايي پيشرفته كه بعضي از معلمان، والدينِ دانش‌آموزان كنكوري و مسوولان محلي هم در نامه‌ها و استشهادهاي مختلف، خواستار بررسي پرونده شدند. نخ قصه‌اي كه در اين گزارش و تحقيق از كهگيلويه آغاز شده اما به استان‌هاي ديگري هم كشيده‌مي‌شود؛ كرمان، ايلام و شايد استان‌هايي بيش از انگشتان يك دست: تقلبي گسترده و كم‌سابقه در كنكور سراسري ۱۴۰۰ كه به جلسات مسوولان كشوري، دستگيري برخي عاملان و حتي تغيير در شيوه برگزاري كنكور هم كشيده شده اما همچنان بسياري از متقلبان در دانشگاه‌هاي دولتي به تحصيل پزشكي و دندان‌پزشكي و داروسازي مشغولند. در يكي از مهم‌ترين و امن‌ترين آزمون‌هاي سراسري ايران، تقلبي تا اين حد ساماندهي‌شده و گسترده چگونه رخ داد و چرا بخش زيادي از داوطلبان متهم به تقلب، حتي پس از اخراج از دانشگاه و محروميت ۵ ساله از كنكور، دوباره به دانشگاه برگشتند؟ پيش از آنكه به روايت كنكور پارسال و جزييات تقلب كم‌سابقه بپردازيم، نگاهي به كارزارهاي پرتكرار اين‌روزها بخشي از واقعيت رخ‌داده را روشن مي‌كند؛ وضعيت (استوري) واتساپ و اينستاگرام ساكنان كهگيلويه در چند روز گذشته به‌طور گسترده به يك درخواست مشخص ختم مي‌شود: «كنكور را سالم برگزار كنيد.» آنها اين درخواست خود را از استوري شبكه‌هاي مجازي و اجتماعي هم فراتر برده‌اند و در چندين خبرگزاري هم با امضاي مجازي، كارزارهايي را براي مقابله با تكرار اتفاق سال گذشته ايجاد كرده‌اند؛ كمپين «اتخاذ تدابيري براي جلوگيري از تكرار تقلب در كنكور 1401» در خبرگزاري فارس نزديك به ۱۰ هزار امضا دارد و در وب‌سايت «كارزار» هم چندين كمپين و درخواست مشابه ايجاد شده است. در متن درخواست منتشرشده در فارس آمده است كه «در سال گذشته عدم رعايت موارد امنيتي علي‌رغم تمام تذكرات و پيش‌بيني‌ها متاسفانه با پديده تقلب گسترده در كنكور سراسري روبرو شديم و امسال نيز مجددا اين تذكر را داده و خواهشمنديم سازمان سنجش و نهادهاي امنيتي به موضوع برگزاري كنكور به صورت جدي‌تري ورود كرده و با اجراي اين پيشنهادها از بروز مشكلات بعدي جلوگيري نمايند.» داوطلبان كنكور و همچنين خانواده‌هاي نگران، در اين كارزارها راهكارهايي مانند نصب دستگاه‌هايي موبايل‌ياب يا قطع اينترنت حوزه را هم مطرح كرده و در پايان هم بر هزينه «از دست‌رفتن اعتماد عمومي» تاكيد دارند: «لطفا هزينه‌بر بودن درخواست‌ها بهانه‌اي براي‌عدم اجراي آن نباشد چون هزينه برگزاري كنكور را خود بچه‌ها پرداخت مي‌كنند. قطعا شفافيت هزينه‌بردار است ولي هزينه آن براي كشور نسبت به از دست رفتن اعتماد عمومي و مشكلات امنيتي كمتر است.» اين‌ها البته تنها كمپين‌هاي مرتبط با كنكور سراسري نيست و در اين خبرگزاري‌ها نزديك به ۲۰ كارزار ديگر هم با عناويني چون «نمرات عجيب دانش‌آموزان در كنكور 1400 پيگيري شود»، «درخواست پيگيري عوامل گروه تقلب در كنكور سراسري 1400» و «رسيدگي به تقلب سازماندهي شده در كنكور تجربي 1400» هم ديده مي‌شود؛ با اين همه درخواست و كارزار و امضا اما تاكنون نه تنها رسانه‌اي به اين پرونده نپرداخته كه حتي مسوولان هم به‌طور رسمي و علني روايت از ماجرا ارايه نكرده‌اند. دقيقا در كنكور سراسري ۱۴۰۰ چه اتفاقي رخ داد و تقلبي كه گسترده خوانده مي‌شود، چگونه ساماندهي و عملي شد؟
روايت اول؛ فردي كه به زمزمه‌ها رسميت بخشيد
«همه همديگر را مي‌شناسيم، مي‌دانيم كي چقدر درس خوانده و معدلش چند بوده و رتبه‌اش چند شده است. اصلا تقلب امسال عجيب بوده»؛ اين را راننده يك تاكسي در دهدشت مي‌گويد و بلافاصله چندين روايت از زندگي و كار چندين دانشجوي كنوني پزشكي و دندان‌پزشكي دانشگاه‌هاي مختلف هم مطرح مي‌كند. جمله‌اش تمام نشده از يك ويديو هم مي‌گويد: «همين چندروز پيش يه دانشجو توي جلسه با فرماندار هم از اين تقلب حرف زده، فيملش هست.» در دوران يكه‌تازي شبكه‌هاي اجتماعي پيدا كردن يك فيلم آن‌هم با موضوعي كه حالا دغدغه بسياري از ايرانيان است، كار چندان دشواري نيست. راننده تاكسي با دو تماس تلفني فيلم را در واتساپ دريافت مي‌كند و بلافاصله هم دكمه پخش گوشي‌اش را مي‌زند؛ ماجرا به جلسه فرماندار با رتبه‌هاي برتر كنكور شهري كوچك در استان كهگيلويه‌وبويراحمد و تقدير از اين دانشجويان برمي‌گردد كه در حين بحث، دانشجويي به انتقاد از شيوه برگزاري كنكور و تقلب گسترده سخن مي‌گويد و خواستار پيگيري اين موضوع و مقابله با تكرار آن مي‌شود. نامش «فرزاد محمدي‌زاده» است كه در كنكور همان سال رتبه ۹۳ منطقه سه را كسب كرده و حالا دانشجوي پزشكي دانشگاه علوم پزشكي شيراز است. فرزاد را كه در كنكورهاي آزمايشي رتبه‌هاي به مراتب بهتري كسب كرده و معدل امتحانات نهايي‌اش هم عالي است، در اينستاگرام پيدا مي‌كنم و پس از ردوبدل‌كردن شماره تماس، قرار گفت‌وگو تعيين مي‌شود. او كه حالا در كنار تحصيل پزشكي به مشاوره و هدايت تحصيلي دانش‌آموزان مناطق محروم مشغول است، روايت ماجرا را اينگونه تعريف مي‌كند: «انتظار داشتم رتبه‌ام بهتر شود ولي فكر نمي‌كردم دليل خاصي داشته باشد تا اينكه كم‌كم از گوشه و كنار مي‌شنيدم كه خبري هست؛ يعني مرحله اول كه رتبه‌ها آمد ما از تقلب هيچ خبري نداشتيم تا زماني كه نتايج مرحله نهايي اعلام شد و كم‌كم خبرهايي مي‌شنيديم كه آدم‌هاي عجيبي پزشكي و دندان‌پزشكي دانشگاه‌هاي خوب قبول شده‌اند. من هنوز هم باور نمي‌كردم تا اينكه يكي از دوستانم به نفر سومي زنگ زد (جلوي خودم بهش زنگ زد) و گفت چطور فلان رشته قبول شدي؟ اون هم گفت كه والله پول داديم و سوالات به دست ما رسيد و فلان. آنجا فهميدم كه قضيه واقعا مشكوك و جدي است و از آنجا موضوع دغدغه من شد و در حد توان خودم هر جا كه توانستم پيگيري كردم.» روايت تقلب پارسال در هر گوشه اين چند شهر در جريان است اما چطور مي‌شود از اتفاق‌افتادن تقلبي در اين سطح مطمئن بود؟ او در پاسخ مثال‌هاي فراواني را پشت سر هم بيان مي‌كند و مي‌گويد: «خب بالاخره خيلي‌ها را گرفتند و كلي پرونده هم درست شده.» او مثال‌هايي از افرادي كه پس از سال‌ها دوري از درس و كتاب، امسال دانشجوي پزشكي شدند، مطرح مي‌كند اما نمي‌خواهد كه اين مثال‌ها منتشر شود: «هركدامش كه منتشر شود همه مي‌فهمند بحث درباره چه كسي است. همه هم را مي‌شناسيم ديگر.» بخش ديگري از صحبت‌هاي اين دانشجوي پزشكي كه حالا مشاوره و همكار يكي از موسسات كنكور هم هست، به برنامه‌ريزي بلندمدت برخي افراد براي تقلب در كنكور پيش‌رو برمي‌گردد: «اطلاعاتي كه همه مردم شهر هم از پرونده مي‌دانند اين است كه تعدادي از قبل برنامه‌اش را داشتند؛ مثلا من همين امسال در آزمون‌هاي آزمايشي كسي را سراغ دارم كه رتبه ۱۸ آورده درحالي‌كه ۵ سال از درس و دانشگاه دور بوده ولي در كنكور آزمايشي شده رتبه ۱۸. مي‌‌داني چرا اين‌ها سراغ كنكور آزمايشي مي‌آيند؟ چون الان يكي از معيارها اين است كه كنكورهاي آزمايشي بررسي شود و خب از نظر سنجش هم منطقي است كه وقتي تراز و رتبه خوب است پس اين رتبه مي‌تواند درست باشد. حتي براي آزمون‌هاي نهايي هم اين روند اتفاق مي‌افتد؛ يعني تعدادي قبل از اينكه ما به حوزه آزمون نهايي برسيم سوالات را داشتند. چون معيار سنجش براي بررسي رتبه‌هاي كنكور، اول آزمون نهايي است و بعد كنكورهاي آزمايشي. اين‌ها الان هم در آزمون‌هاي آزمايشي تقلب مي‌كنند و هم در كنكورهاي آزمايشي.»
روايت دوم؛ پدر: حق فرزندان‌مان را خوردند
آن‌چه تفاوت كنكور ۱۴۰۰ را در مقايسه با سال‌هاي پيشين برجسته مي‌كند، تعداد بالاي پرونده‌هاي قضايي يا پرونده‌هاي نرسيده به دستگاه قضا به‌دليل ريش‌سفيدي و فاميل‌گرايي است؛ پرونده‌هايي كه تعدادي از آنها همچنان باز است و در كنار آن، پرونده اصلي موضوعي است كه در ذهن و فكر بسياري از داوطلبان يا خانوادههايشان همچنان باز است. در ماه‌هاي پيگيري اين پرونده، با ده‌ها نفر از افرادي روبرو شدم كه با ريز جزييات از كارنامه تحصيلي، رتبه، درصدها و شيوه تقلب افرادي مشخص سخن مي‌گفتند اما زماني كه بحث به ضبط و انتشار اين توضيحات در گزارش مي‌رسيد، همه با اين توضيح كه «ما از يك طايفه هستيم، ما فاميل هستيم، دوست قديمي هستيم» پا پس مي‌كشيدند. در اين بين اما معدود كساني هم بودند كه با دغدغه و علاقه نه تنها روايت مي‌كردند كه حتي ماه‌ها پيگير قضايي اين پرونده هم شدند. يكي از اين افراد كه نام و صدايش نزد خبرنگار «اعتماد» محفوظ مي‌ماند، ماجرا را به اين صورت توضيح مي‌دهد: «اگر خودتون همون ليست معروف رو نگاه كنيد؛ حتما شما كه تحقيق مي‌كنيد مي‌دونيد ليستي از همه كسايي كه تقلب كردن منتشر شده و همه مردم اين شهر هم اون ليست رو دارن، در اون ليست مي‌بينيد كه چندين نفر از فاميل و طايفه ما بودند. يكي از همون‌ها يكي- دو ماه قبل از كنكور همينجوري به من گفت اگه مي‌خواي امسال پسرت ديگه پزشكي قبول بشه، راهش پول خرج كردنه، يه بار پول خرج كن و ديگه تموم.» او كه انگار تازه پس از كنكور و اعلام رتبه‌ها و آمار قبولي، متوجه معنا و مفهوم برخي سخنان شده، روايت خود را اين‌طور مي‌دهد: «مي‌دوني چرا دو ماه قبل كنكور اينجوري به من گفت؟ مي‌خواست مزه دهن منو متوجه بشه. مي‌خواست بدونه من پول مي‌دم يانه.» اما او در پاسخ چه كرد و چه گفتيد؟ با لحني اين‌بار آرام ادامه مي‌دهد: «من گفتم اين حرفا چيه و واقعيتش هم اينه كه اصلا جدي نگرفتم اين حرفو. همون هفته آخر، دوباره همون آدم يه جمله با همين مفهوم گفت ولي باز هم من اصلا نمي‌دونستم چه خبره و اصلا جدي نگرفتم. گذشت تا رتبه‌ها اومد و متاسفانه رتبه پسر من باوجود اينكه هم كنكورهاي آزمايش‌ا‌ش عالي بود و هم عالي درس خونده بود، خوب نشد. سر مرز داروسازي بود و خودش هم همين رشته رو مي‌خواست. مرز ردي‌ها.» اما ماجراي آن فرد و پيشنهادش به كجا رسيد؟ پدري كه ماه‌ها پيگير پرونده تقلب كنكور در ادارات و نهادهاي دولتي و قضايي بود، در پاسخ به ادامه روايت برمي‌گردد: «هيچي. موقعي كه رتبه‌ها اومد كه هيچ خبري از اين آدم نبود چون دخترش دو يا سه سال پيش رفته بود پرستاري. من هم فكر نمي‌كردم كه دوباره كنكور داده باشه. حتي مرحله اعلام قبولي دانشگاه‌ها هم كه رسيد باز هيچي نگفت تا اينكه كم‌كم يه خبري زيرزيركي پيچيده بود كه كلي آدم عجيب پزشكي و دندان‌پزشكي و داروسازي قبول شدن. دو- سه هفته گذشته بود كه من فهميدم. بله دختر اون آدم بعد از دو يا سه سال پرستاري‌خوندن، پزشكي دانشگاه دولتي قبول شد. اينجا بود كه فهميدم اون آدم مي‌خواست پول بده براي سوالات كنكور و اومده بود سراغ من كه پول رو با هم تقسيم كنيم ولي روش نشد يا مي‌ترسيد كه مستقيم بگه. باورت مي‌شه؟ يعني اينا از حداقل يكي- دو ماه قبل برنامه‌شو داشتن.» مشابه اين روايت‌ها در چندين استان مختلف و بيش از همه در شهرهاي كوچك و حتي برخي روستاها فراوان است؛ خودشان اما مي‌گويند وقتي تقلب و پاسخ‌ها به دورافتاده‌ترين مناطق ايران يعني كهگيلويه و ايلام و جنوب كرمان رسيده، حتما خيلي زودتر به شهرهاي بزرگ هم رسيده است.
گفت‌وگو با طراح پرسش‌هاي كنكور؛ تقلب
در كدام مرحله رخ داد؟
فهم تقلبي در اين حد گسترده، نيازمند آشنايي بيشتر با شيوه طراحي پرسش‌ها، روش نگهداري و به‌طور كلي امنيت دفترچه‌ها و همچنين نحوه انتقال اين دفترچه‌ها به مناطق مختلف كشور است. همچنان كه مصاحبه‌شوندگان اين گزارش مي‌گويند و اطلاعات مستندي هم صحت آن را نشان مي‌دهد، به‌نظر مي‌آيد متقلبان پرونده كنكور سراسري ۱۴۰۰ از ماه‌ها پيش خود را براي چنين اقدامي آماده كرده‌بودند؛ اينكه فردي ۳۲ ساله پس از سال‌ها دوري از دروس، چندين ماه پيش از برگزاري آزمون ثبت‌نام انجام دهد و يا اينكه دانشجوي سال سوم رشته‌اي علوم انساني، در كنكور ثبت‌نام و بعد هم داروسازي قبول شود، نشان از آگاهي قبلي يا دست‌كم ساماندهي و برنامه‌اي از پيش تعيين‌شده دارد. درباره مراحل طراحي و انتقال پرسش‌ها، سازمان سنجش آموزش كشور هرساله يك روايت رسمي تكرار مي‌كند كه از قرنطينه چندهفته‌اي طراحان پرسش‌ها حكايت دارد. جهت بررسي اين روايت گفت‌وگو با طراحان پرسش‌هاي كنكور سراسري مفيد است اما دسترسي به اين افراد اگر نگوييم نشدني كه بسيار دشوار است؛ دست‌كم اينكه نويسنده اين گزارش نتوانسته فردي را بيابد كه راغب به گفت‌وگو هم باشد. با چندواسطه اما يكي از طراحان پرسش‌هاي كنكورهاي ارشد و دكتري در يكي از رشته‌هاي علوم پايه به شرط منتشرنشدن نام و اطلاعات جزيي‌اش، توضيحاتي را ارايه مي‌دهد: «من اطلاع دقيقي درباره كنكور سراسري ندارم اما روند طراحي پرسش كنكورهاي دكتري و ارشد به اين صورت است كه ابتدا سنجش با نامه‌اي كاغذي در پاكتي مخصوص (هيچ مرحله‌اي به صورت ايميل يا ارسال فايل در پيام‌رسان‌هاي مجازي نيست) از حدود 30-20 نفر از چهره‌هاي شاخص هر درس درخواست طراحي پرسش مي‌دهد. اين نامه البته دو شرط مشخص هم دارد: ۱- بستگان درجه اول شما امسال كنكور نداشته باشند. ۲- شما با هيج موسسه كمك‌‌آموزشي و كنكوري همكاري نداشته باشيد.» آن‌طور كه اين عضو هيات‌علمي يكي از دانشگاه‌هاي مطرح تهران مي‌گويد، مراحل بعد به طبقه هفتم سازمان سنجش انجام مي‌شود: «اين پرسش‌ها كه جمع‌آوري مي‌شود، مسووليت به سه نفر اصلي هر گروه مي‌رسد كه معمولا قوي‌ترين و قابل‌اعتمادترين استادن آن درس در ايران هستند. از اين سه نفر، يك هد (مسوول) گروه مي‌شود و در دو- سه جلسه پرسش‌هاي اصلي آن درس مشخص مي‌شوند. روند ورود به طبقه هفتم هم به اين صورت است كه هيچ‌كس حق همراه داشتن موبايل هر وسيله الكترونيكي ديگر را ندارد و حتي پرسش‌ها را با خودكار و روي كاغذ مي‌نويسيم.» پس از طراحي پرسش‌هاي نهايي، برگه پرسش‌ها در اختيار تايپيست مخصوص و مورداعتماد سنجش در همان طبقه قرار مي‌گيرد و پس از تايپ، يك بار ديگر اين گروه سه نفره، صحت پرسش‌ها و همچنين ايرادهاي نگارشي و تايپي را بررسي مي‌كنند كه پس از اين مرحله، نوبت به تكثير عمده پرسش‌ها آن‌هم با استانداردهاي مشخص سنجش در ساختمان همين سازمان مي‌رسد. يك بحث پرتكرار ديگر هم در روايت‌هاي رسمي، قرنطينه طراحان پرسش‌ها است كه دست‌كم و براساس اين روايت، چنين قرنطينه‌اي درباره طراحان پرسش‌هاي كنكورهاي دكتري و ارشد وجود ندارد و طراحان پس از پايان كار خود در طبقه هفتم به خانه و كلاس‌هاي درس و دانشگاه خود برمي‌گردند. اما از نگاه طراح پرسش‌هاي يكي از درس‌هاي كنكورهاي ارشد و دكتري در ۷ سال گذشته، آيا امكان لورفتن پرسش‌ها در اين مرحله وجود دارد؟ او در پاسخ مي‌گويد: «بخش زيادي از اين روند بر شيوه گزينش سنجش و اعتماد آنها به افراد انتخاب‌شده برمي‌گردد. امكان تقلب يا انتقال پرسش‌ها در اين مرحله قطعا صفر نيست اما من بعيد مي‌دانم اين اتفاق رخ دهد.» درباره كنكور سراسري با توجه به تعداد به‌شدت كمتر درس‌ها و همچنين اهميت بيشتر آن و داوطلبان ميليوني، به‌نظر مي‌آيد كه استانداردهاي مراقبت از پرسش‌ها بالاتر است و احتمالا لورفتن پرسش‌ها هم ناچيز. با اين توضيحات اما چگونه افرادي از پيش خود را براي تقلب در اين كنكور آماده كرده‌بودند و شيوه آنها دقيقا چه بود؟ شنيدن روايت‌هاي بيشتر و هم‌صحبتي با افراد نزديك‌تر به اين حلقه، روزنه نوري بر اين پرونده تاريك مي‌افكند.
روايت سوم؛ گفتند هم براي پاسخ‌ها
و هم تجهيزات پول داديم
در بسياري از شهرهاي كم‌جمعيتي كه ماجراي تقلب كنكور سراسري ۱۴۰۰ در آنها دهان به دهان مي‌چرخد، فهرست‌هايي از افراد با رتبه‌هاي مشكوك هم منتشر شده است؛ به‌نظر مي‌آيد اين فهرست‌ها از سوي معترضان پيگير محلي يا از دل گزارش‌هاي مردمي با هدف ارايه به نهادهاي ناظر تهيه شده و در مراحل و شايد نااميدي از پيگيري جدي، دست‌به دست چرخيده است. تماس با بسياري از افراد يكي از اين فهرست نتيجه چنداني در بر ندارد و همه يا اصل موضوع را رد مي‌كنند يا اينكه رتبه و قبولي را حاصل تلاش خود مي‌دانند. در اين بين اما تعدادي از اين افراد در حلقه‌هاي نزديك‌تر به خود يا جمع‌هاي خانوادگي و دوستانه با اعتماد به نفس از كار بزرگ خود سخن مي‌گويند. صداي يكي از اين افراد هم با برنامه‌اي از قبل تعيين‌شده دراختيار خبرنگار نويسنده اين گزارش قرار مي‌گيرد كه محتواي آن را ديگر اطلاعات و اسناد هم تاييد مي‌كند. خلاصه روايت به اين صورت است كه اين افراد در هر شهر و منطقه با يك يا چندين واسطه با فرد هماهنگ‌كننده در ارتباط بودند. ابتدا بيعانه‌اي يا پيش‌پرداختي داشتند كه دست‌كم ۱۰ ميليون تومان بود و در مرحله بعد هم براي دريافت هندزفري مخصوص و كارتي كه كار تلفن همراه را انجام مي‌داد، هزينه‌‌اي از ۲۰ ميليون تومان به بالا پرداخت كردند. هندزفري دريافتي آنها كاملا داخل گوش قرار مي‌گرفت كه امكان تشخيص آن به‌شدت پايين بود؛ عبارت خود اين فرد «هندزفري نامريي» و «موبايل مستركارت» است. آنها روز امتحان با اين تجهيزات به محل برگزاري كنكور رفتند و در ادامه هم پاسخ‌ها از داخل گوشي به اين افراد اطلاع داده مي‌شود: «موبايل كارتي حالت پاسخ خودكار داشت و ما قبلا همه اين‌ها را چندين بار تست كرده‌بوديم. چون دفترچه من متفاوت از دفترچه‌اي بود كه آنها در بيرون داشتند، اول هر پرسش را برايم مي‌خواندند و من بايد آن سوال را پيدا مي‌كردم. بعد هم جواب درست را مي‌گفتند. تازه براي من سخت شده بود ولي بعضي دقيقا همان دفترچه‌اي را داشتند كه بيرون رفته‌بود و اصلا نياز نبود كه دنبال سوال بگردند.» اينكه پرسش‌ها چگونه به بيرون رسيده بود هم بخش ديگري از ماجرا است؛ مسوولان اصلي اين تيم‌ها، افرادي را با هدف قبلي در كنكور ثبت‌نام كرده و از آنها خواسته‌بودند كه از صفحات مختلف عكس بگيرند و به بيرون ارسال كنند. تيم‌هايي هم براي پاسخگويي به پرسش‌ها در كمترين زمان ممكن داشتند. فعالان شبكه‌هاي اجتماعي و آنها كه تير پارسال اخبار را دنبال مي‌كردند البته به خاطر دارند كه درست در روز برگزاري كنكور سراسري كانالي با نام مشخص در تلگرام، حدود يك ساعت پس از آغاز كنكور هم تصاوير پرسش‌ها و هم پاسخ را منتشر كرده بود؛ البته گردانندگان آن كانال همان روز متني در كانال خود منتشر كردند و مدعي شدند كه با هدف تلاش براي عدالت، افشاگري و رسوايي اين تقلب گسترده دست به چنين اقدامي زده‌اند.
به‌نظر مي‌آيد اين توضيحات، معنا و مفهوم سخنان «عبدالرسول پورعباس» رييس كنوني سازمان سنجش آموزش كشور در اول تير ۱۴۰۱ را بهتر آشكار مي‌كند. او گفته بود: «عده‌اي سعي مي‌كنند كه به سوالات سازمان سنجش دسترسي پيدا كنند. يك عده حرفه‌اي فقط اجير مي‌شوند تا بروند سر آزمون تا از سوال‌ها عكس بگيرند با دوربين‌هاي پيشرفته در عينك و كراوات و دكمه. داوطلباني كه قصد تقلب دارند محروميت آزمون تا ۱۰ سال را دارند، اما كساني كه تلاش دارند تا در تقلب به ديگران كمك كنند تا ۵ سال زندان دارند.»
روايت چهارم از كرمان؛ رياضي
را افتاد اما در كنكور ۸۰درصد زد
{درست يك‌سال پيش يكي از دوستانم با من تماس گرفت و گفت كه دنبال يك هندزفري مخصوص مي‌گردد كه در داخل گوش حالت نامريي دارد يا مثلا شبيه پاك‌كن يا مدادتراش است. اطلاعاتي درباره آن نداشتم. از او درباره كاركرد اين هندزفري پرسيدم و گفت به درخواست برادر كنكوري‌اش كه در سيرجان كرمان ساكن است، پيگير شده است. با هم به بازار موبايل و مجتمع علاالدين رفتيم و آنجا هم فروشنده‌اي پيدا نشد كه حتي از وجود چنين هندزفري‌هايي اطلاع داشته باشد. مي‌گفتند اگر چنين چيزي باشد، قطعا قيمت به‌شدت بالايي خواهد داشت و به‌راحتي هم در اختيار همه قرار نخواهد گرفت. در هفته‌هاي گذشته كه پيگير گفت‌وگوهاي اين گزارش بودم و بحث به اين هندزفري‌ها رسيد، اين خاطره از ذهنم گذشت و شماره تماس برادر دوستم را گرفتم كه روايتش در ادامه مي‌آيد.}
«رضا» نام مستعار دانشجوي كنوني رشته شيمي است كه پارسال و در روزهاي پيش از كنكور ساكن شهر كوچكي در اطراف سيرجان بود و زمزمه‌هايي از احتمال تقلب در كنكور شنيده بود: «شهرستان ما شهرستان كوچكي است و خبرها زود مي‌پيچد. آن‌موقع شنيده‌بودم كه پارسالش يعني كنكور ۹۹، يك عده با كارنامه قبلي خيلي ضعيف كه دانش‌آموز خيلي ضعيفي هم بودند رتبه خوبي آوردند. گويا سال ۹۹ هم تقلب شده بود ولي مثل ۱۴۰۰ انگار نبود. مي‌گفتند كه اين‌ها يك‌سري هندزفري و وسايل خاص خريده‌بودند. مي‌خواستم ببينم جريان چيست و استرس و نگراني كنكور را هم داشتم. از برادرم خواستم كه درباره يك مدل هندزفري خاص كه در گوش مي‌رود و اصلا ديده نمي‌شود، بپرسد. حدس مي‌زدم اگر چنين چيزي باشد حتما در علاالدين هم پيدا مي‌شود و اگر نباشد هم كه دروغ است.» او همين خبرها را شنيده‌بود و وقتي فهميد در تهران هم كسي از اين تجهيزات خبر ندارد تا اندازه‌اي خيالش راحت شد تا نوبت به اعلام نتايج رسيد: «بعد كه نتايج كنكور منتشر شد يه سري آدم عجيب و غريب رتبه بين ۱۵۰، ۲۰۰ تا هزار همه در يك رنج و همه هم شاگرد ضعيف پيدا شدن كه براي همه عجيب بود. مثلا رتبه اول كنكور تجربي درس رياضي را حدود ۵۰ درصد زد اما يك نفر كه من كامل مي‌شناسمش و درس‌هاي دبيرستان را نمي‌توانست پاس كند، ۸۰ درصد رياضي زد. طرف حتي اينقدر حالي‌ا‌ش نبود كه كنكور سخت بود، بعد كنكور كارنامه‌اش رو استوري كرد و درصد رياضي‌اش بيشتر از ۸۰ درصد بود. واقعا بالاي ۸۰ درصد اون‌هم كسي كه رياضي را افتاده بود. دو برابر رتبه اول كنكور رياضي زده بود. و اينقدر اين طرف حالي‌ا‌ش نبود و پرت بود كه حتي همين درصد عجيب و غريب را استوري كرد.» رضا مي‌گويد در همين شهر كوچك اطراف سيرجان بيش از ۸ نفر با شرايط مشابه را مي‌شناسد كه همه پزشكي و دندان‌پزشكي كرمان قبول شدند. اما بارها در خبرهاي رسمي از امتحان مجدد سنجش و بررسي شرايط افراد با رتبه‌هاي مشكوك سخن به ميان آمده بود و حتي رييس پيشين سازمان سنجش از فراخواندن حدود ۶۰۰ نفر به امتحان مجدد خبر داده بود اما آن‌طور كه رضا مي‌گويد اين افراد همه همچنان مشغول دانشگاه‌اند: «من هم شنيدم كه قرار است از اين‌ها امتحان بگيرند ولي مي‌دانم كه الان دارند دانشگاه درس مي‌خوانند. از پيج‌هاي اينستاگرام‌شان مشخص است.»
روايت پنجم از ناظر امتحان؛ پيشنهاد پول و گوشي دادند
معلمي در كهگيلويه كه نام و صدايش نزد خبرنگار «اعتماد» محفوظ مي‌ماند، روايت متفاوتي از شب پيش از برگزاري كنكور مي‌دهد؛ او كه خود فرزند كنكوري دارد و با سختي و رنج يك‌سال درس‌خواندن شبانه‌روزي براي موفقيت در اين آزمون آشنا است، مي‌گويد كه شب پيش از كنكور افرادي با موبايل و كارت هديه سراغش آمدند: «ما پيش‌بيني چنين تقلبي را داشتيم؛ هم مراقبان و هم مسوولان هم درجريان بودند. حتي يادم هست كه به فرماندار وقت هم التماس كردم كه اينترنت شهر در آن روز قطع شود. آقاي فرماندار ساعت يك شب به من زنگ زد و گفت كه با استاندار هم‌زمان با وزير كشور لينك شديم ولي وزير گفت كه تنها با مصوبه شوراي عالي امنيت ملي يا مسوول امنيت شهرستان مي‌توان اينترنت يك شهرستان را قطع كرد.» اما برچه اساس پيش‌بيني چنين شرايطي را داشت؟ اين معلم و ناظر جلسه كنكور در پاسخ مي‌گويد: «چون به خودم پيشنهاد شد. عده‌اي با يك گوشي كارنكرده و يك كارت هديه آمدند و پيشنهاد همكاري دادند كه حتي من اين موضوع را به فرماندار هم منتقل كردم. خيلي تند با اين افراد حرف زدم كه اين چه پيشنهادي است اما گفتند فقط ما تنها نيستيم و خيلي‌ها دارند اين كار را انجام مي‌دهند. با فرماندار و مسوولان شهرستان حرف زدم و حتي در يك گروه با حضور مسوولان هم اين موضوع را مطرح كردم كه در نهايت پاسخ‌شان همان تماس ساعت يك شب بود كه نمي‌شود اينترنت را قطع كرد. حتي پيشنهاد داد كه جايگاه اصلي را به من نشان دهيد تا خودم بروم و شخصا اين كار را انجام دهم ولي اقدامي نشد تا آن اتفاق تلخ رخ داد.» او در ادامه از تلخي اين اتفاق مي‌گويد: «اينكه طرف پس از ده سال بيايد و بدون هر تلاش و سوادي در يكي از بهترين دانشگاه‌هاي ايران پزشكي بخواند واقعا دردآور است. فرزند خود من چندسال پيش كنكوري بود و مي‌دانم كه چه مرارت و تلخي را طي كرد و خودم هم چقدر در اين سال سختي كشيدم. حتي تا زماني كه رتبه‌ها آمد حتي يك شب خواب درستي نداشتم و بعيد است تا آخر عمر سختي‌هاي اين يك سال فرزندم را فراموش كنم. اينكه فردي بدون يك ساعت درس خواندن بهترين رشته قبول شد واقعا تلخ و دردآور است.»
چالش مجلس و سنجش
درباره امتحان مجدد كارنامه‌هاي «شبهه‌ناك»
پرونده كنكور ۱۴۰۰ به همين روايت‌ها و دستگيري چندين متهم و حتي تغيير در شيوه برگزاري آزمون (افزايش تعداد دفترچه‌ها و تعداد پاسخ‌نامه‌ها با هدف كاهش زمان مفيد براي تقلب) خلاصه نمي‌شود؛ نزديك به يك سال است كه كميسيون اصل نود مجلس شوراي اسلامي و سازمان سنجش آموزش كشور درباره شيوه سنجش افراد با كارنامه‌هاي مشكوك بحث و چالش دارند: مجلس مي‌گويد مراجعاني داشت كه از فشار رواني به خود و خانوادههايشان آن‌هم به دليل امتحان مجدد سنجش گلايه دارند و خواستار لغو اين آزمون است و در سمت ديگر هم سازمان سنجش با تاكيد بر قانون و حق داوطلبان، امتحان مجدد از داوطلبان با كارنامه مشكوك را يك اصل ضروري مي‌داند. هر چه كه هست تاكنون مجلس برنده اين چالش بود و كميسيون اصل نود رسما اعلام كرده كه برگزاري امتحان مجدد از افرادي كه به دانشگاه رفته‌اند غيرقانوني است و نبايد انجام شود. بررسي اخبار رسمي درباره تاريخ برگزاري امتحان مجدد هم نشان مي‌دهد كه از تير پارسال تا ارديبهشت همين امسال بارها تاريخ‌هاي متفاوتي براي برگزاري كنكور مجدد اعلام شده و در نهايت افراد زيادي هم از حضور در اين امتحان معاف شدند؛ اطلاعاتي موثق و روايت چندين نماينده مجلس نشان مي‌دهد كه حتي افرادي كه از نظر سازمان سنجش مشكوك به تقلب بودند، با پيگيري بعضي نمايندگان مجلس از كنكور مجدد رها شدند و حالا به تحصيل خود در رشته برتر علوم تجربي ادامه مي‌دهند. اين ماجراي شائبه تقلب گسترده درحالي است كه پيش‌تر بومي‌گزيني، سهميه‌هاي فراوان و همچنين پولي‌شدن بسياري از كدرشته‌هاي دانشگاه‌هاي دولتي با انتقادات فراواني روبرو شده‌بود؛ منتقدان مي‌گويند كه درچنين شرايطي داوطلبان كنكوري برآمده از طبقه ضعيف جامعه و خانواده‌هاي فرودست عملا شانسي براي ورود به دانشگاه‌ها و رشته‌هاي برتر ندارند. به نظر مي‌آيد به اين فهرست حالا يك نگراني ديگر هم افزوده شده است؛نگراني‌اي كه شايد مرهم آن برگزاري كنكور امسال به شيوه كاملا سالم و امن است.