جاي خالي گفتگو

چهارشنبه 31 خرداد 1402، مراد ثقفي، صاحب امتياز و مدير مسوول مجله «گفتگو» در يك پست اينستاگرامي اعلام كرد كه اين نشريه ديگر منتشر نخواهد شد. گفتگو فصلنامه‌اي فرهنگي و اجتماعي بود كه در سال 1372 توسط رضا ثقفي پايه‌گذاري شده بود و طي 30 سال، 96 شماره از آن منتشر شد، يعني به‌طور متوسط سالي 3 شماره. پس از درگذشت موسس اين نشريه، پسرش مراد، سكاندار آن شد. مراد ثقفي در جامعه روشنفكري ايران نامي آشناست. او از خانواده‌اي متمول و متنفذ بر آمده. عمه‌اش، خانم خديجه ثقفي، همسر بنيانگذار جمهوري اسلامي است. خودش در جواني پس از تحصيل در رشته برق و الكترونيك در سوييس، به علوم انساني روي آورد و در مدرسه عالي مطالعات علوم اجتماعي تحصيل كرد. مراد ثقفي همچنين از سال 1374 نشر و پژوهش شيرازه كتاب را راه‌اندازي كرد، انتشاراتي با هدف «تهيه و ترجمه و گردآوري و چاپ و انتشار كتاب‌هايي در زمينه‌هاي مختلف فرهنگي، تاريخي، اجتماعي». اين انتشارات در سال 1383 در پي تغيير و تحولاتي، فعاليت خود را با همكاري نشر پرديس دانش پيگيري كرد تا اينكه از سال 1394 بار ديگر با نام انتشارات شيرازه كتاب ما و با آرم و لوگوي اوليه شيرازه به فعاليت ادامه داد.  فصلنامه گفتگو چهار سال پس از شروع كار دولت سازندگي و چهار سال پيش از دوم خرداد، يعني آغاز دومين بهار مطبوعات در نيم قرن اخير شروع به كار كرد. از همان ابتدا رويكرد مشخص و معيني داشت و هيچ‌گاه به لحاظ سطح مخاطبان و موضوعات دچار تلاطم و نشيب و فراز نشد. در دوران اوج مطبوعات و زماني كه كيوسك‌هاي مطبوعاتي پر بود از روزنامه‌ها و هفته‌نامه‌ها و ماهنامه‌هاي فرهنگي و سياسي و اجتماعي با جلدهاي رنگين و عكس چهره‌هاي معروف روي جلد، گفتگو دچار اين وسوسه نشد كه خط‌مشي خود را عوض كند و آرامش و وقار خود را حفظ كرد. در سخت‌ترين روزهاي مطبوعات هم كماكان به انتشار خود ادامه داد و با همان دست فرمان سابق كار به روشنگري پرداخت. اما خط‌مشي و روش گفتگو چگونه بود؟ رويكرد سياسي و اجتماعي گفتگو از شماره اول، نوعي چپ‌گرايي ميانه‌رو با تاكيد بر مسائل اقتصاد سياسي و جامعه‌شناسي سياسي و تاريخ بود، حتي در سال‌هايي كه چپ‌گرايان ايراني عمدتا گرايش‌هاي روشنفكري و فلسفي داشتند. حضور موثر و همراه كاوه بيات، تاريخ‌پژوه برجسته معاصر در گفتگو، در تحريريه اين نشريه، وزن تاريخي اين نشريه را قوت مي‌بخشيد. گفتگو در هر شماره يك موضوع اصلي داشت كه در آن مقالات و گفتگوها و يادداشت‌ها پيرامون آن موضوع ارايه مي‌شد. موضوعاتي چون ايران امروز، چپ در ايران، ايران و امريكا، مساله آذربايجان، سياست‌هاي اجتماعي، دموكراسي و آشتي ملي، گفتگوي جنوب با جنوب، مطالعات زنان، بنيادها و دولت در ايران، كرد و كردستان، ورزش و سياست، قوميت و مسائل قومي در ايران، حكومت‌مندي، دولت و دموكراسي، كارگران و دولت در ايران، تجربه خصوصي‌سازي، سيستان و بلوچستان، اقليم كردستان عراق، جمهوري تركيه، نفت و دموكراسي، سينما و تاريخ و... 
گفتگو در هر يك از موضوعات جذاب و مهم بالا، مقالات و نوشته‌هايي خواندني به قلم پژوهشگراني سرشناس و درجه يك ارايه مي‌كرد، محققاني چون هوشنگ شهابي، محمد مالجو، كاوه احساني، تورج اتابكي، محمدحسين خسروپناه، كامران سپهران، فاطمه صادقي، مسعود كوهستاني نژاد، كمال اطهاري، آرنگ كشاورزيان و... امروز تقريبا همه شماره‌هاي گفتگو، با مقالات خواندني و عالمانه، بدل به مراجعي قابل اطمينان و معتبر براي كار علمي در موضوع مورد بحث شده‌اند و از اين حيث گفتگو با نشريه‌اي چون ارغنون قابل مقايسه است. توقف انتشار خودخواسته اين فصلنامه، خلأيي بزرگ براي علاقه‌مندان به مسائل سياسي و اجتماعي و اقتصادي و تاريخي ايران محسوب مي‌شود. مراد ثقفي تاكنون درباره اين پايان ناراحت‌كننده توضيحي ارايه نكرده، اما علل آشكار و پنهان آن با توجه به اوضاع نابسامان و خراب نشر و گراني كاغذ قابل حدس است. پايان گفتگو به مثابه جايي براي طرح مباحث فكري روز به زباني عالمانه و فرهيخته، طنيني نمادين و نگران‌كننده هم دارد، اگرچه مدت‌هاست انتظار داشتن گوش شنوا توقعي بي‌جا به نظر مي‌رسد.