احسان لطيفي
خبرگزاري اكسيوس گزارش داد كه سفير عربستان سعودي در امريكا در نشست روز پنجشنبه مجمع جهاني اقتصاد گفت كه هرگونه توافق بالقوه عادي‌سازي با اسراييل مشروط به آتش‌بس در غزه و ايجاد مسيري «غيرقابل‌بازگشت» به سوي تشكيل كشور فلسطيني است. شاهزاده ريما بنت بندر آل سعود، سفير عربستان آنچه دولت بايدن اخيرا به‌طور علني و خصوصي به بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير اسراييل گفته بود را تكرار كرد.
جيك ساليوان، مشاور امنيت ملي كاخ سفيد در جلسه روز سه‌شنبه مجمع جهاني اقتصاد گفت كه استراتژي دولت بايدن براي غزه پساجنگ اين است كه عادي‌سازي روابط اسراييل و عربستان سعودي را به بهترين افق سياسي براي فلسطينيان مرتبط كند.مقامات دولت بايدن مي‌گويند كه ايالات متحده و عربستان سعودي در ايجاد اين كشور فلسطيني كاملا همسو هستند.
شاهزاده ريما در نشست سالانه مجمع جهاني اقتصاد داووس گفت: «بدون آتش‌بس در غزه نمي‌توان در مورد آنچه پس از جنگ اتفاق مي‌افتد، صحبت كرد.»
مخالفت «بي‌بي» با طرح ابتكاري بايدن
طي چند هفته گذشته، دولت بايدن تلاش داشته زمينه را براي عادي‌سازي روابط تل‌آويو و رياض هموار كند؛ گزاره‌اي كه بايدن مي‌خواهد از آن به‌عنوان اهرم فشاري عليه اسراييل و شخص نتانياهو استفاده كند.به ادعاي ناظران اگر نتانياهو با چنين خواسته‌اي موافقت كند، مي‌تواند توافقي تاريخي را به نام خود رقم بزند. اما اگر اين كار را نكند، احتمالا روبه‌روي دولت بايدن قرار خواهد گرفت و مجبور خواهد شد به تنهايي راهي براي خروج از بحران غزه بيابد.
اما روز پنجشنبه، نتانياهو گفت كه براي ايالات متحده روشن كرده كه با تشكيل كشور فلسطيني به عنوان بخشي از هر سناريوي پساجنگ مخالف است. اين اظهارات كه حدود ۱۰۰ روز پس از آغاز جنگ ايراد مي‌شود، بر اختلافات عميق ميان دو متحد ديرينه صحه گذاشت.ايالات متحده از اسراييل خواسته كه حملات خود را كاهش دهد و گفته كه تشكيل كشور فلسطين بايد بخشي از برنامه پساجنگ در غزه باشد.اما در كنفرانسي خبري، نتانياهو مدعي شد تا زماني كه اسراييل به «پيروزي قاطع» دست نيابد، اين جنگ را ادامه خواهد داد. او همچنين ايده تشكيل كشور فلسطين را رد كرد و گفت كه مواضع خود را به امريكايي‌ها منتقل كرده است.
نتانياهو طي اين كنفرانس خبري مدعي شد: «در برنامه‌هاي آتي، اسراييل به كنترل امنيتي تمام قلمروي غرب اردن نياز دارد. اين مساله با ايده تشكيل كشور فلسطين (و خودمختاري آنها) در تضاد است. چه كار مي‌توان كرد؟» او پاسخ سوال خود را چنين داد: «بايد بتوانيم به دوستان‌مان نه بگوييم.»
اهداف ادعايي ايالات متحده براي منطقه مستلزم ايجاد اجماعي در مورد بازسازي غزه پساجنگ است. پس از حمله ۷ اكتبر حماس، آنتوني بلينكن و ديگر مقامات ارشد ايالات متحده سفرهاي مكرري به خاورميانه داشته و بيشتر وقت خود را بر جلب حمايت از متحدان عرب و اسراييل براي طراحي آينده غزه پساجنگ متمركز كرده‌اند.با گذشت بيش از سه ماه، پيشرفت‌هايي در حال انجام است. اسراييل در پاسخ به فشارهاي امريكا، برخي نيروها را از غزه خارج كرده است.
اما از ديد كلي، اهداف ايالات متحده در بحبوحه ادامه جنگ و سرايت خشونت‌ها به ساير نقاط از جمله درياي سرخ دست‌نيافتني است.
رهبران اسراييل و عرب كه مواضع‌شان براي هر قطعنامه‌اي حياتي است، همچنان در مورد چگونگي حركت به مرحله بعدي و نقشي كه ايفا خواهند كرد، اختلاف‌نظر دارند.در تفكر دولت بايدن، طرح اداره غزه پساجنگ زمينه را براي تغييرات بلندمدت گسترده در منطقه فراهم مي‌كند. ويژگي‌هاي كليدي شامل روند احيا شده تشكيل كشور فلسطيني، تضمين‌هاي امنيتي براي اسراييل و عادي‌سازي روابط عربستان و اسراييل است.مقامات دولت امريكا ادعا مي‌كنند كه طرح گسترده آنها قابل دستيابي است، هر چند كه مستلزم تصميم‌گيري‌هاي دشوار براي دولت‌هاي منطقه است.
جيك ساليوان در جلسه مجمع جهاني اقتصاد مدعي شد: «تصورش سخت است، اما واقعا اين تنها راهي است كه صلح و امنيت همه فراهم مي‌شود. علاوه بر اين، راه‌حلي عملي است و مي‌توان آن را انجام داد.»
پازلي كه بايد چيده شود
اولين قطعه پازلي كه ايالات متحده بايد در جاي خود قرار دهد، كاهش شدت محسوس عمليات‌هاي نظامي اسراييل در غزه است. اين امر امكان ارسال سريع كمك‌هاي بشردوستانه را براي صدها هزار غيرنظامي آواره فلسطيني فراهم كرده كه بسياري از دولت‌هاي عربي خواستار رسيدگي به وضعيت اسفناك آنها هستند. چيزي مانند توافق آتش‌بس موقت اسراييل و حماس كه در اوايل جنگ حاصل شد، مي‌تواند قطعات ديگر پازل، از جمله آزادي برخي يا همه بيش از ۱۰۰ اسير باقيمانده در غزه را در جاي خود قرار دهد. به ادعاي ناظران طبق برنامه‌هاي ايالات متحده، اصلاحات اساسي تشكيلات خودگردان فلسطين نيز از گام‌هاي بعدي است تا اين تشكيلات بتواند در اداره غزه پس از جنگ مشاركت كند.يكي از موانع طرح‌هاي امريكا، كابينه نتانياهو است كه تا حد زيادي به درخواست‌هاي بلينكن و ديگر مقامات ارشد براي همسويي بيشتر در برنامه‌ريزي پساجنگ، به ويژه بر سر تشكيل كشور فلسطيني پاسخ منفي
داده است.
برايان فينوكان، يكي از مقامات سابق وزارت خارجه امريكا و مشاور ارشد گروه بحران بين‌المللي به وال‌استريت ژورنال گفت كه تاكنون كاخ سفيد فشار موثر كمي بر اسراييل جهت كاهش شدت جنگ در غزه اعمال كرده است. طرح ايالات متحده براي ايجاد ثبات در منطقه مي‌تواند ادامه يابد.او گفت: «امريكا هم نقش آتش‌افروز و هم آتش‌نشان را در خاورميانه بازي مي‌كند. ميان حمايت بي‌قيد و شرط از جنگ اسراييل در غزه و تلاش براي جلوگيري از تشديد درگيري‌ها در منطقه، تنشي ذاتي وجود دارد زيرا يكي علت ديگري است.»
به گفته مقامات دولت، بايدن از افزايش تلفات غيرنظاميان در غزه نااميد شده است. به گفته اين مقامات، زماني كه ايالات متحده براي ميانجيگري تبادل اسرا و كمك‌هاي بشردوستانه به غزه تلاش مي‌كرد و همزمان اسراييل به بمباران غزه ادامه مي‌داد، برخي تماس‌هاي تلفني بايدن و نتانياهو بدون حصول به نتيجه‌اي پايان مي‌يافت.در يك گردهمايي سياسي ماه گذشته، بايدن بمباران «بي‌رويه» اسراييل را محكوم كرد و گفت كه تل‌آويو در حال از دست دادن حمايت جهاني است.مقامات امريكايي گفتند كه مشاركت عربستان در نظم پساجنگ در برنامه ايالات متحده نقش محوري دارد. آنها گفتند كه چشم‌انداز عادي‌سازي روابط اسراييل با عربستان، امتيازي كافي براي به دست آوردن انعطاف‌پذيري اسراييل در رابطه با برنامه‌هاي پساجنگ است.
تنها يك ماه قبل از جنگ غزه، محمد بن سلمان، وليعهد عربستان سعودي علنا گفت كه در حال نزديك شدن به عادي‌سازي هستند. در آن زمان و برخلاف چيزي كه حكومت سعودي طي دهه‌ها اصرار داشتند، او از درخواست تشكيل كشور فلسطيني خودداري كرد.
شاهزاده فيصل بن فرحان، وزير امور خارجه عربستان سعودي در سخنراني روز دوشنبه مجمع جهاني اقتصاد گفت: «اولويت و تاكيد ما بر يافتن راهي جهت كاهش تنش بوده؛ گزاره‌اي كه در درجه اول، از طريق برقراري آتش‌بس در غزه حاصل مي‌شود.»
در حالي تيرهاي كاخ سفيد در تل‌آويو به سنگ خورد كه اين كشور در برابر انصار‌الله هم خلع سلاح شده است، چراكه اين گروه يمني فارغ از حملات امريكا به مواضع‌شان هنوز به تهاجمات پاسخ مي‌دهند. از همين رو تنها در درياي سرخ به چالشي لاينحل براي دولت بايدن باقي مانده است.ايالات متحده و متحدانش به ادعاي تامين امنيت كشتيراني درياي سرخ و تنگه باب‌المندب تا ده‌ها منطقه يمن را هدف قرار دادند. اين تبادل آتش باعث شده كه خطر ورود امريكا به جنگي گسترده در خاورميانه افزايش يابد.