سیل و رفع خطر ناامنی غذایی و سوءتغذیه
محمد بلوچ‌زهی
با آنکه طی یک دهه گذشته مردم سیستانوبلوچستان پس از گذشت نزدیک به بیست و اندی سال تازه از تبعات زیان‌بار ناشی از خشکسالی سال‌های هفتاد تا اوایل هشتاد کمر راست کرده بودند و نفسی نیز تازه، که سیل ویرانگر سال 1398 و پس از آن دو سیل ماه‌های اخیر بلوچستان بار ديگر معیشت ساکنان این پهنه از جغرافیای ایران را به مخاطره انداخته و دستخوش ناهنجاری‌های بسیار ساخته و زیست ناپایدار و مصايب غم‌بار. مردم این استان با پشت سر گذراندن آلام و آثار مخرب ناشی از خشکسالی طولانی‌مدت و تحمل رنج‌ها و مشقت‌های فراوان پس از نزدیک به دو دهه و نیم و احیای مجدد مشاغل محلی و بیسیک منطقه چون دامداری و کشاورزی متاسفانه این بار سیل با از بین بردن منابع درآمدی ایشان باز خطر ناامنی غذایی و سوءتغذیه را تشدید نموده و شیوع بیماری‌های مختلف را نیز ممکن. با استناد به اظهارات تازه مقامات دولتی تنها سیل اخیر خسارتی بالغ بر ۲۱ هزار میلیارد ریالی به بخش‌های مختلف کشاورزی در سیستانوبلوچستان وارد ساخته است. همچنین بنابر آمار رسمی منتشر شده سیل اواخر فروردین ماه سال جاری به تاسیسات بیش از ۲۹۵ روستا آسیب جدی وارد ساخته و آنچه بیش از پیش زنگ خطر شیوع بیماری‌های واگیردار روده‌ای، پوستی و غیره را در مناطق مختف سیل زده به صدا درآورده و نگرانی‌ها را در این باره مضاعف نموده همین تخریب گسترده چاه‌های آب شرب و تاسیسات آبرسانی است که دسترسی سیل‌زدگان را به آب بهداشتی غیرممکن یا سخت نموده و زمینه را برای شیوع بیماری‌های مختلف فراهم. باید درنظر داشت که در وهله نخست و نیز حین بحران برای صیانت از سلامت سیل‌زدگان و جلوگیری از اپیدمی وبا و سایر بیماری‌های همه‌گیر روده‌ای و پوستی اقدام به‌موقع و اورژانسی در این باره که همان مرمت و بازسازی چاه‌ها و شبکه‌های آسیب‌دیده آبرسانی است می‌تواند نقش بسیار بازدارنده و مهمی در کنترل بیماری‌ها و کاهش نگرانی‌های مناطق سیل‌زده و افزایش ضریب سلامت جسمانی و روانی مردم آسیب‌دیده را به دنبال داشته باشد.
اما جدای اقدامات اورژانسی حین بحران و در بازه زمانی کوتاه‌مدت، بسیار ضرورت دارد باتوجه به حجم بالای ویرانی به‌بار آمده ناشی از سیل اخیر و درگیر نمودن جغرافیای وسیعی از سیستانوبلوچستان و آسیب دیدن فراگیر بخش‌های مختلف زیرساختی می‌طلبد دولت تا دیر نشده پا بر وادی عمل گذاشته و با ورود جدی به مناطق آسیب دیده حداقل هیاتی مرکب از وزرای بهداشت و درمان، جهاد کشاورزی، راه، نیرو، ارتباطات، مسکن و شهرسازی را با دست پر و اختیارات تام برای بررسی کارشناسی تبعات پیدا و پنهان کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت سیل و نیز سازندگی و رفع مصايب بی‌شمار به وجود آمده عازم منطقه کند . نباید فراموش کرد که یکی از مهم‌ترین عوامل بالا بودن میزان خسارات وارده ناشی از سیل اخیر به بخش‌های مختلف زیرساختی و تاسیساتی ازجمله راه‌ها، ارتباطات، برق، آب، مخابرات و نیز وارد آمدن لطمات سنگین و جبران‌ناپذیر جدی به این بخش و همین‌طور آسیب دیدن بخشی از کشاورزی و دامداری و معیشت مردمان منطقه و همچنین زیرآب رفتن گسترده منازل مسکونی، عدم رفع بایسته زمینه‌های بروز سیل در منطقه بوده و نیز آسیب‌های ناشی از سیل سال نودوهشت و بارندگی‌های سیل‌آسای اواخر سال گذشته. یعنی عدم اقدام به‌موقعِ ترمیم اصولی و استاندارد راه‌های ارتباطی و نیز ایمن ساختن سایر زیرساخت‌ها و تاسیسات شهری و روستایی آسیب‌دیده بر اثر آن دو سیل مخرب گذشته زمینه را برای ویرانی گسترده سیل اخیر که به باور کارشناسان در نیم قرن اخیر بی‌سابقه بوده، فراهم نموده. در این میان شاید چندان بی‌راهه نباشد و بی‌انصافی که قصور بخشی از بی‌عملی و کم‌کاری‌های موجود را به پای برخی رسانه‌ها، سلبریتی‌ها و فعالان شبکه‌های اجتماعی ملی و محلیِ شوآف محور دانست که برای بیشتر دیده شدن و نشان دادن حسن دلسوزی خویش حتی تا همین چند روز قبل از سیل ویرانگیر اخیر با توزیع کنسرو تن‌ماهی و لوبیا و سبد غذایی و ترویج گداپروری ابتکار عمل را به دست گرفته و زمینه را برای انحراف مطالبات واقعی مردم فراهم نموده‌اند. متاسفانه بخشی از رسانه‌ها و البته خواص رسانه‌ای با تمرکز بر اقدامات بسیار سطحیِ فقرمحور و گداپرور برخی از سلبریتی‌ها و فعالان علاقه‌مند به توزیع سبد غذایی، خود نقش بسیار چشمگیری داشته‌اند در حال و روز غم‌بار و ناگوار اکنون مردمان منطقه و به انحراف کشاندن نیازهای واقعی سیل‌زدگان و قرار نگرفتن مناطق سیل‌زده بر ریل بازسازی و توسعه اصولی که همین خود خواسته‌های مردم را تحت‌الشعاع قرار داده و از فشار افکار عمومی به دولت برای ورود اثربخش و جدی‌تر در بازسازی مناطق سیل‌زده کاسته. صد البته این مهم را نیز نباید از نظر دور داشت که اجرای غیراصولی و بدون کارشناسی برخی پروژه‌ها به‌ویژه در زمینه آبخیزداری و کشاورزی و سایر پروژه‌ها ازجمله راهداری و احداث سیل‌بندها، بندهای حفاظتی، طرح‌های بدون ملاحظات فنی و محیط‌زیستی و غیره و نیز عدم نظارت کافی بر آنها خود زمینه‌ای شده است بر این به مخاطره افتادن منطقه با وقوع هر بارندگی. به هر جهت تمرکز بر مرمت و تقویت زیرساخت‌ها و تاسیسات آسیب دیده ناشی از سیل، تخصیص تسهیلات بلاعوض برای خسارت‌دیدگان ازجمله کشاورزان و دامداران، بازسازی و مقاوم‌سازی بافت‌های فرسوده شهری و روستایی، پرداخت خسارت بیمه‌شدگان، ارائه تسهیلات مسکن روستایی و شهری و تسریع و تسهیل در پرداخت آن، پرداخت وام‌های بلندمدت و کم‌بهره اشتغال خرد و کلان ضمن آنکه می‌تواند نقش بازدارنده‌ای در امنیت غذایی و اقتصاد خانواده‌ها داشته باشد خواهد توانست منطقه را در برابر آسیب‌ها و حوادث ناشی از سیل در آینده‌ای نزدیک مصون نگه بدارد و ایمن.