گروه اقتصادي
داده‌هاي شاخص شادي كشور ايران نشان مي‌دهد در حالي كه متوسط شادكامي جهاني در 10 سال گذشته (بين 111 كشور) 5.59 بوده، متوسط اين شاخص در ايران به عدد 4.76 رسيده كه نه تنها زير نرخ متوسط جهاني است بلكه فاصله زيادي با كشورهاي منطقه نيز دارد. جايگاه ايران در فهرست 137 كشور كه پيمايش شاخص شادكامي در سال 2023 در آنها انجام شده نيز، رتبه 101 بوده است.
«اقتصاد شادي» در سال‌هاي اخير جايگاه مهمي را در معادلات سياست‌گذاري در بيشتر كشورهاي جهان پيدا كرده است. طبق رويكرد اقتصادي، شرايط مادي و رشد درآمد به عنوان عامل اصلي در تبيين نشاط شناخته مي‌شود كه آثار بادوام و باثباتي بر شادماني دارد. طبق اين نگاه، نشاط اجتماعي را در سطح خرد مي‌توان با ميزان درآمد افراد و در سطح كلان با توليد ناخالص ملي و توسعه اقتصادي تحليل كرد.
در كنار معيارهايي مانند «توليد ناخالص داخلي سرانه» كه معياري شناخته شده براي مقايسه استاندارد زندگي در بين ملل مختلف با نظارت بر شرايط در كشورها است، امروزه بحث «اقتصاد خوشبختي» و شاخص شادي ناخالص ملي (GNH) موضوع بسيار مهمي تلقي مي‌گردد؛ چراكه شادي و نشاط كه با خرسندي و رضايت همراه است، مي‌تواند نقش مهمي در ارتقاي جامعه و رشد آن داشته باشد.
اقتصاد شادي چيست؟
بنا به نوشته معاونت اقتصادي اتاق تهران، اقتصاد شادي شامل مطالعات رسمي دانشگاهي در مورد رابطه بين رضايت فردي و مسائل اقتصادي مانند اشتغال و ثروت است. ابزارهاي اصلي مورد استفاده در اين نوع پژوهش‌ها، پيمايش و بررسي شاخص‌هايي است كه آنچه اقتصادهاي مختلف به مردم كشورها ارايه كرده‌اند را رديابي مي‌كنند.
در جايي كه اقتصاد استاندارد به اندازه‌گيري درآمد و مصرف يا ساير رفتارهاي مشاهده شده براي نشان دادن مفهوم بي‌اندازه مطلوبيت يا ارضاي خواسته‌ها و نيازهاي مادي متكي است، اقتصاد شادي با استفاده از تجزيه و تحليل‌هاي «اقتصاد سنجي» و از نظرسنجي‌ها و نگرش‌سنجي‌ها براي آشكار كردن سطح رضايت مردم استفاده و كشف مي‌كند كدام عوامل ممكن است رفاه و كيفيت زندگي انسان را افزايش يا كاهش دهند.
كيفيت زندگي معياري بسيار ذهني است كه به عوامل مختلفي مربوط است. عواملي كه در كيفيت زندگي نقش دارند با توجه به ترجيحات شخصي متفاوت است، اما اغلب شامل امنيت مالي و همچنين رضايت شغلي، زندگي خانوادگي، ارتباطات اجتماعي، سلامت و ايمني است.اقتصاد شادي كه شاخه نسبتا جديدي از تحقيقات است، اين موارد را بررسي مي‌كند.
جريان اصلي اقتصاد مدت‌هاست بر مفهوم مطلوبيت (لذتي كه مردم از ارضاي خواسته‌ها و نيازها تجربه مي‌كنند) تكيه كرده است. با اين حال، از آنجايي كه تجربه ذهني و دروني شادي، يا احساس ناراحتي را نمي‌توان مستقيماً توسط يك ناظر خارجي مشاهده يا اندازه‌گيري كرد، اقتصاددانان براي آشكار كردن آنچه مفيد است، بر مشاهده اعمال افراد تكيه مي‌كنند.
براي اندازه‌گيري اين مطلوبيت، اقتصاددانان مولفه‌هاي قابل مشاهده مانند قيمت‌هاي بازار و پول را مورد نظر قرار مي‌دهند تا نشان دهند مردم چقدر از كالاها يا فعاليت‌هاي اقتصادي مختلف مطلوبيت به دست مي‌آورند. ايده اصلي اين است كه اندازه‌گيري مقدار پولي كه مردم مايل به پرداخت يا پذيرش براي كالاها و خدمات مختلف در يك بازار هستند، ميزان مطلوبيتي كه انتظار دارند از آن چيزها دريافت كنند را نشان مي‌دهد. اين امر همچنين به اين معني است كه اقتصاددانان اغلب از شاخص‌هايي مانند درآمد يا مصرف كل افراد براي نشان دادن مطلوبيت كل آنها استفاده مي‌كنند.
اقتصاد شادي اما تلاشي است براي غلبه بر كاستي‌هاي خاص اين رويكرد سنتي با تلاش براي اندازه‌گيري مطلوبيت يا شادكامي به صورت مستقيم‌تر. يكي از كاستي‌هاي عمده تئوري مطلوبيت سنتي اين است كه چون بر قيمت‌ها، مقادير و درآمدهاي مشاهده شده در بازار متكي است، نمي‌تواند لذت يا رنجي را كه مردم از كالاها، خدمات، فعاليت‌ها يا امكاناتي كه خارج از بازار اتفاق مي‌افتد دريافت مي‌كنند، توضيح دهد.
اين امر به آن معناست كه اندازه‌گيري تأثير هر چيزي كه در بازار قابل معامله نيست يا نمي‌شود بر خوشبختي انسان، در بهترين حالت دشوار يا غيرممكن خواهد بود. همچنين اقتصاد سنتي فرض مي‌كند كه قيمت‌ها و مقادير مشاهده شده بازار، ارزش كامل آن كالاها و خدماتي را كه در بازارها معامله مي‌شوند در بر مي‌گيرد، كه ممكن است هميشه اين‌طور نباشد.
كساني كه اقتصاد شادي را مطالعه مي‌كنند، استدلال‌شان اين است كه بررسي عوامل موثر بر كيفيت زندگي، فراتر از حوزه‌هاي معمولي مطالعات اقتصادي مانند درآمد و ثروت، ضرورت دارد.
شادكامي در جهان
نتايج گزارش شادي جهاني Ipsos نيز نشان مي‌دهد شادي هرسال اندكي در جهان كاهش يافته است. اگرچه شادي بالاتر از زمان اوج همه‌گيري«كوويد» است، اما كمتر از اوايل دهه 2010 هست. بيشترين كاهش در شادي در كشور تركيه گزارش شده كه نرخ مربوط نسبت به سال 2011، درصد كاهش را نشان مي‌دهد؛ درحالي كه اسپانيا در اين مدت بيشترين افزايش (7درصد) را داشته است.
در سال 2024، هلند كشوري است كه بالاترين ميزان شادي را دارد و 85 درصد مردم اين كشور خود را شاد توصيف كرده‌اند؛ اين درحالي است كه در انتهاي ديگر مقياس، مجارستان و كره جنوبي (48 درصد) كمترين خوشحالي را دارند.
شادي در ايران
نمودار پيوست اين گزارش داده‌هاي شاخص شادي كشور ايران را در فاصله سال‌هاي 2013 تا 2023 نشان مي‌دهد. ارزش متوسط براي سال‌هاي ياد شده در كشور ايران رقم 4.76 است. كمترين امتياز مربوط به سال 2020 با رقم 4.27 و بيشترين امتياز مربوط به سال 2023 با رقم 4.98 است. براي انجام مقايسه ميزان شادي ايرانيان به نسبت شادي در سطح جهان، مي‌توان از شاخص متوسط شادكامي جهاني استفاده كرد. در سال 2023 متوسط شادكامي جهاني (بين 111 كشور) 5.59 بوده است. با اين حساب ارقام نشان مي‌دهند ميزان شادي يا شادكامي در ايران زير نرخ متوسط جهاني است و در طول سال‌هاي اندازه‌گيري شده، نوسان زيادي در آن به چشم نمي‌آيد.
جايگاه ايران در خاورميانه
حتي در خاورميانه نيز جايگاه ايران از نظر شاخص شادكامي رقمي پايين و هم‌سطح با كشورهايي چون عراق، فلسطين و بالاتر از پاكستان و تركيه و البته پايين‌تر از كشورهاي حاشيه خليج فارس و اوراسيا است. هرچند در اين رتبه‌بندي افغانستان كه دومين سال تحت سيطره طالبان را مي‌گذارند، بدترين رتبه را دارد. مردم خاورميانه با وجود داشتن ذخاير قابل توجه ثروت‌هاي طبيعي و اجتماعي مانند گروه‌هاي قوميتي متنوع، چندان شاد و خشنود نيستند و عوامل ديگر اجتماعي مانند تاثير نهاد سياست بر جامعه، موجب نقصان شادي در بين مردم اين منطقه شده است.