آژانس هوش مصنوعي
هادي حق‌شناس
در اولين ديدار رهبر معظم انقلاب با دولت چهاردهم نكات مهمي را تذكر دادند. اما به‌نظر مي‌رسد كه يك نكته بسيار مهم‌تر از ساير نكات مطرح شده بود چرا كه نكته ذكر شده برگرفته از تجارت گذشته و نگاه به منابع نسل‌هاي آينده ايرانيان داشت. به عنوان مقدمه بايد گفت كه شاه در همان مقطع زماني كه پاكستان و هندوستان و رژيم اشغالگر قدس به تكنولوژي اتمي دست پيدا مي‌كردند ايران هم مي‌توانست اتمي بشود و اگر شده بود شايد امروز نياز نبود مردم ايران براي استفاده از مزاياي اتم در بخش‌هاي كشاورزي، صنعتي و به ويژه درماني ده‌ها ميليارد دلار هزينه اضافي بپردازند. همچنان كه اگر درآمدهاي افسانه‌اي نيمه اول دهه پنجاه كه نفت به‌ازاي هر بشكه به قيمت 4-5 برابر به فروش رفت به‌جاي واردات كالاهاي مصرفي و اضافه بر نياز كشور صرف زيرساخت‌هاي توسعه كشور مثل شبكه راه آهن يا راه مي‌شد آنگاه مدل توسعه كشور با قدرت بيشتري ثروت خلق مي‌كرد.
البته در اينجا نمي‌خواهم به ابعاد توسعه‌نيافتگي كشور چه بعد و چه قبل از انقلاب بپردازم بلكه فقط مي‌خواهم از يك تجربه پر هزينه اتمي شدن بهره بگيرم تا تجربه هزينه پروژه مذكور براي استفاده از پروژه هوش مصنوعي مجددا تكرار نگردد. هوش مصنوعي يعني استفاده از ظرفيت هوش انساني خودساخته كه در بسياري از موارد كارها را بهتر از انسان و با هزينه كمتر و در زمان كوتاه‌تر و با كيفيت و بهره‌وري بيشتر انجام مي‌دهد. هوش مصنوعي به نقطه عطفي رسيده است كه مي‌تواند هر صنعتي را متحول كند. امروز از هوش مصنوعي در 3 سطح بهره گرفته مي‌شود. در سطح اول پيش‌بيني وضعيت آب و هوا، رزرو بليت‌هاي راه آهن، يا رزرو غذا، يا نوبت دهي دستگاه‌هاي خدمات‌رساني مثل بانك‌ها... در سطح دوم انجام هركاري كه انسان انجام مي‌دهد او مي‌تواند رفتار انسان را تقليد كند و مجددا انجام دهد. و در سطح سوم هوش مصنوعي مي‌تواند هركاري را بهتر از انسان انجام دهد . هوش مصنوعي مي‌تواند بهتر از كارشناس برنامه بنويسد، خلاقيت‌هايي هم سطح او داشته باشد، به كامپيوترها اين امكان را مي‌دهد كه داده‌ها را تجزيه و تحليل كند، الگوها را شناسايي كند، تصميم‌سازي كند، ياد بگيرد و در نهايت مجموعه عملكرد هوش مصنوعي نتايج زير را به دنبال داشته باشد.
افزايش بهره‌وري، تحول در الگوهاي اقتصادي، حل مسائل پيچيده، تحول در بخش درمان به لحاظ تشخيص بيماري، تحول در بازار سرمايه، مديريت بازار سرمايه، تحول در حمل و نقل و رانندگي، تحول در صنعت، كشاورزي و حتي ترجمه كتاب و در نهايت خلق بسته‌هاي نرم‌افزاري مثل ChatGPT براي پاسخ به هرسوال در كوتاه‌ترين زمان ممكن.
اينها از نتايج صبح هوش مصنوعي است. هنوز به تعبير رهبري، ابرقدرت‌ها به لايه‌هاي زيرين هوش مصنوعي نرسيده‌اند. ما هم نرسيده‌ايم. هر كشور يا كشورهاي زرنگ دنيا به تعبير رهبري اگر به لايه‌هاي زيرين هوش مصنوعي برسند آنگاه آژانسي مثل آژانس انرژي اتمي مي‌سازند كه هدف آنها مجبور كردن كشورهاي ديگر براي دست نيافتن به دانش مذكور خواهد بود؛ همچنان كه پس از تشكيل آژانس اتمي چنين كردند. و در گذشته قرار گرفتن ماهواره در مدار 750 كيلومتري زمين در سال 99 چنين كرده‌اند و البته باز در گذشته حضور در قطب شمال يا شمالگان چنين شده است كه جز چند كشور محدود ساير كشورها حق حضور در قطب شمال را ندارند. در مورد قطب جنوبگان در حال محدودسازي براي حضور ساير كشورها هستند. همين بحث براي حضور كشورها در عمق اقيانوس‌ها در حال برنامه‌ريزي هستند. اينگونه موارد در آينده بيشتر خواهد بود. به‌نظر مي‌رسد در آينده‌اي نه چندان دور كشتي‌هاي خودران كه با ماهواره كار مي‌كنند چه بسا فقط حق كشتيراني در آب‌هاي بين‌المللی را محدود به كشورهايي بدانند كه داراي ماهواره براي كنترل كشتي‌ها بر آب‌هاي بين‌المللي باشند. راهكار چيست؟ 2 راهكار مهم وجود دارد كه در اينجا بايد به آن تاكيد كنيم. اول اينكه نمايندگان ايران چه از منظر بخش‌هاي دولتي چه از منظر بخش‌هاي خصوصي بايد در مجامع بين‌المللي حضور داشته باشند تا در هنگام تصميم‌سازي يا تصميم‌گيري از منابع ايران دفاع كنند. براي اثر‌گزاري در مجامع بين‌المللي نبايد اعزام كارشناسان مربوطه در فرآيند اداري معطل بماند يا به دليل صرفه‌جويي هزينه‌هاي عرضي چنين ماموريت‌هايي با اخلال مواجه شود. پرداخت چند ده ميليون دلار هزينه ماموريت كاركنان دولت به مجامع بين‌المللي بسيار ناچيز در مقابل دفاع از منافع ملي است. اما از طرفي ديگر راهبرد كشور مهم است. نهادهاي پژوهشي كشور به خصوص وزارت علوم تا دير نشده است بايد توجه به هوش مصنوعي در اولويت اول خود قرار بدهند . وگرنه نسل يا نسل‌هاي آينده مجبورند هزينه‌اي مثل هزينه اتمي شدن ايران را براي دسترسي به دانش هوش مصنوعي بپردازند. تازه اگر منابع چنين هزينه‌اي تا آن زمان وجود داشته باشد. در پايان ذكر اين نكته بسيار مهم است كه برخي از گفتارها و رفتارهاي ما مي‌تواند قدرت‌نمايي ظاهري باشد لذا بايد حضور موثر هم در مراكز تحقيقاتي دنيا و هم در مجامع بين‌المللي داشته باشيم تا هم بتوانيم از دانش روز دنيا بهره بگيريم و هم در تصويب قوانين بين‌المللي از حق مردم ايران دفاع کنیم .