سيدعلي پورطباطبايي
نخستين نشست خبري خانم شينا انصاري، رييس سازمان محيط‌زيست ايران و معاون رييس‌جمهور، صبح سه‌شنبه و بعد از بازگشت او از باكو و شركت در بيست و نهمين اجلاس تغيير اقليم سازمان ملل، زير سايه خبر قطع مازوت‌سوزي در نيروگاه‌هاي كشور به سبب جلوگيري از آلودگي هوا برگزار شد. خبرنگاران درباره اثر قطع سوزاندن مازوت بر آلودگي هواي تهران و ساير كلانشهرها و اينكه آيا مازوت داريم و نمي‌سوزانيم يا اساسا چيزي وجود ندارد كه در نيروگاه‌ها سوزانده شود، سوالاتي كردند و رييس سازمان محيط‌زيست نيز از منظر سازمان خود به اين سوالات پاسخ گفت.
آلودگي هواي تهران تقصير مازوت نيست
معاون رييس‌جمهور در خلال صحبت‌هاي خود و پاسخ به سوالات خبرنگاران گفت: «اساسا قرار نبود با قطع مازوت‌سوزي در سه نيروگاه كشور، آلودگي هواي تهران هم كاهش يابد، زيرا منابع انتشار آلايندگي در كلانشهرها متفاوت است و تصميم‌گيري براي كاهش آنها نيز يكسان نيست.» انصاري منبع اصلي آلودگي هواي تهران را منابع متحرك دانست و تصريح كرد: «نقش مازوت در آلودگي هواي سه كلانشهر اصفهان، اراك و كرج محرز بود، اما در تهران ذرات معلق برآمده از منابع متحرك با ۵۸ درصد، بيشترين سهم را دارند و بايد تمركز روي حذف آنها با خروج خودروهاي فرسوده و افزايش حمل و نقل عمومي باشد.» او در تهران و مشهد، اسقاط و نوسازي خودروهاي فرسوده را ضروري دانست و افزود: «آلودگي موتورسيكلت‌هاي فرسوده ۲ تا ۳ برابر خودروهاي فرسوده است، اما نسبت اسقاط آنها صفر بوده. در زمينه خودروها نيز به اهداف قانوني در اين زمينه عمل نشده است. از سال ۱۳۹۶ تاكنون فقط ۴۴۰ هزار وسيله نقليه اسقاط شده ولي آمار اسقاط در سال ۱۴۰۳ تاكنون ۱۷۰ هزار وسيله نقليه بوده است.» «دكتر لاهيجان‌زاده»، رييس سابق اداره كل محيط‌زيست استان اصفهان نيز درباره اثرات قطع مازوت‌سوزي در اصفهان گفت: «نيروگاه شهيد محمد منتظري در اصفهان روزانه ۱۰ ميليون ليتر مازوت بايد بسوزاند كه بتواند پيك مصرف خود را داشته باشد كه معادل ۱۰ ميليون مترمكعب گاز مي‌شود.» او افزود: «همين الان كه نيروگاه روي گاز است، عدد كيفيت هوا بين ۱۱۰ تا ۱۳۰ است و از آستانه آلودگي عبور كرده‌ايم. زماني كه نيروگاه روي مازوت مي‌رود، آلودگي خيلي بيشتر مي‌شود. سال گذشته اين عدد به ۲۶۰ هم رسيد كه فاجعه بود و بايد روزهاي متوالي مدرسه‌ها را تعطيل مي‌كرديم، اما الان كه مازوت حذف شده در اصفهان روي مرز هستيم، لذا عدم سوزاندن مازوت كه امسال دولت تصميم گرفت، تحولي است براي يك تصميم سخت و لازم.»
ماليات كربن و بازار كربن در آينده چه مي‌شود؟
سهم ايران در توليد كربن جهاني و تشكيل بازار ملي كربن در ايران و نقش ماليات كربن در صادرات ايران در آينده نزديك، سوال خبرنگار اعتماد در اين نشست از رييس سازمان محيط زيست بود كه توسط معاون بين‌الملل اين سازمان پاسخ داده شد. «دكتر خرسند» در اين باره به «اعتماد» گفت: «ترند جهاني در حوزه كربن است و اقتصاد كشور را بايد به نسبت به تكاليف كاهش كربن آماده كرد، زيرا از جمله واقعيت‌هاي سندي است. البته گروه توليدكننده كشورهاي سوخت‌هاي فسيلي و در حال توسعه و خود جمهوري‌اسلامي در اين زمينه از حقوق خود استفاده مي‌كنند.» وي افزود: «وضعيت فعلي محيط‌زيست حاصل سياست‌هاي توسعه‌اي دو قرن كشورهاي در حال توسعه است و آنها در اين زمينه مقصر هستند. اكنون در وضعيتي هستيم كه حاصل دو قرن تخريب محيط‌زيست توسط كشورهاي توسعه يافته است و آنها ضمن به عهده گرفتن تعهدات خود، بايد به كشورهاي در حال توسعه هم كمك كنند.»
پيگيري موضوعات محيط زيستي
در دستور كار است
رييس سازمان محيط‌زيست به اقدام‌هاي در دست اجراي اين سازمان اشاره كرد و گفت: «ارزش‌گذاري اقتصادي خدمات اكوسيستمي در ۶ استان كشور انجام شده و در ۱۹ استان كشور در دست اقدام قرار دارد. همچنين موضوع توسعه پايگاه‌هاي داده هوشمندسازي و استفاده از فناوري‌هاي نوين در مديريت و پايش زيستگاه‌هاي ارزشمند ما به جد در دست پيگيري است. ارتقاي مهارت‌ها و افزايش توان يگان حفاظت از ديگر موضوعات در دست اقدام سازمان محيط‌زيست است.» او به تشكيل اولين جلسه ستاد احياي درياچه اروميه اشاره كرد و افزود: «در حال حاضر، ما بر مبناي حاكميت قانون و قوانين در حوزه محيط‌زيست، از جمله هواي پاك، حفاظت خاك، حفاظت از تالاب‌ها و برنامه هفتم توسعه، موضوعات محيط زيست را پيگيري مي‌كنيم.» انصاري به فعاليت‌هاي سه ماه اخير اين سازمان اشاره كرد و گفت: «در بخش‌هاي مختلف در اين 90 روز با كمك همكاران تلاش كرديم تا موضوعات را در چارچوب اسناد بالادستي و قوانين پيش ببريم و پاسخگوي مردم باشيم. در حوزه محيط‌زيست انساني، اجراي قانون هواي پاك از اولويت‌هاي ماست و حدف مازوت در 3 نيروگاه را داشتيم. تدوين برنامه سازگاري با تغيير اقليم نيز در دستور كار است. در حوزه دريايي موضوع درياچه اروميه براي ما اهميت خاصي دارد و با اولويت پيگيري مي‌شود.»
سهم ۲دهم درصدي محيط‌زيست از بودجه عمومي كشور
رييس سازمان محيط‌زيست به كم بودن سهم محيط زيست از بودجه عمومي كشور اشاره كرد و گفت: «سهم محيط‌زيست از بودجه عمومي كشور ۲دهم درصد است و تلاش معاونت توسعه مديريت اين است كه اين سهم ارتقا پيدا كند، زيرا در حال حاضر كمترين سهم را در زمينه محيط‌زيست در بودجه عمومي كشور داريم.» وي به مشكلات ناشي از كمبود بودجه اشاره و تصريح كرد: «چالش مهم سازمان محيط‌زيست، عدم تناسب وظايف با منابع است و شكاف بزرگي ميان وظايف محوله با منابع مالي و انساني وجود دارد. به عنوان مثال در خودروهاي عملياتي، ۸۰۰ خودرو عملياتي داريم ولي ۱۹ ميليون هكتار زير پوشش است كه اين تعداد خودرو بسيار كمتر از نياز سازمان است. در حوزه مناصب انساني هم ۵۰ درصد پست‌هاي سازمان بلاتصدي است و از سوي ديگر سطح حفاظتي هر محيط‌بان ۷ برابر استاندارد جهاني است. از اين رو بايد گفت ناترازي جدي در تكاليف و منابع در اختيار سازمان وجود دارد.»
مشكلات محيط‌زيستي
در كوتاه‌مدت مرتفع نمي‌شوند
انصاري به وسعت و عمق مشكلات زيست‌محيطي كشور اشاره كرد و گفت: «مشكلات محيط‌زيستي كشور بسيار وسيع و گسترده است و در طول چندين دهه اين مشكلات ايجاد شده و انتظار اينكه در كوتاه‌مدت مرتفع شوند، واقع‌بينانه نيست. البته سازمان محيط‌زيست همه تلاش خود را در چارچوب منابع و امكاناتش انجام خواهد داد.» معاون رييس‌جمهور تصريح كرد: «سفر اخير به باكو و شركت در اجلاس تغييرات اقليمي براي اين بود كه در تعامل با جهان از ظرفيت‌ها و زيرساخت‌هاي موجود بهره‌مند شويم. امروزه به‌‌رغم تحريم‌هاي ناجوانمردانه‌اي كه وجود دارد، در ۱۴ كنوانسيون جهاني حضور داريم و ۲ مركز منطقه‌اي كنوانسيون رامسر و استكهلم نيز در ايران فعال است. ۵۹ توافق منطقه‌اي نيز فعال است كه نشان از عزم جدي سازمان براي تعامل در حوزه بين‌الملل دارد.»
احياي درياچه اروميه دوباره ملي مي‌شود
احياي درياچه اروميه و وضعيت فعلي آن از ديگر محورهاي نشست خبري رييس سازمان محيط زيست كشور بود. وي در اين باره گفت: «اخيرا جلسه‌اي با معاون اول رييس‌جمهور در اين زمينه داشتيم. مسووليت رياست ستاد احياي درياچه اروميه با ايشان است. در گذشته وظايف اين ستاد به استاندار آذربايجان غربي محول شده بود و گزارش اقدام‌هاي انجام شده اين استان در آن جلسه ارايه شد.» انصاري تصريح كرد: «نظر سازمان محيط‌زيست اين است كه احاله اين مسووليت به يك استان چه آذربايجان غربي و چه آذربايجان شرقي، به تنهايي نتواند مشكلات اين درياچه و اقدام‌هاي سخت‌افزاري و نرم‌افزاري در آموزش جوامع محلي و تغيير الگوي كشاورزي را عملي كند و اين موضوع بايد به صورت ملي پيگيري شود. البته بحث بازنگري در ساختار و مديريت ستاد بر عهده معاون اول رييس‌جمهور بوده كه در دست انجام است.» در اين زمينه دكتر لاهيجان‌زاده، سرپرست معاونت محيط‌زيست دريايي و تالابي سازمان حفاظت محيط‌زيست نيز گفت: «تاكنون ۳ جلسه تخصصي كارگروه ملي احياي درياچه اروميه در رياست‌جمهوري براي بازنگري در ساختار تشكيل شده است.» وي افزود: «۱۳هزار و ۵۰۰ ميليارد تومان در سال‌هاي گذشته براي احياي درياچه اروميه هزينه شده كه اين رقم را سازمان برنامه و بودجه اعلام كرده است. وزارتخانه‌ها براي ساختار جديد پيشنهاداتي دارند و قرار است اين ساختار به سطح ملي برگردد. در گذشته ۲۶ برنامه براي احيا مصوب شده بود و برنامه‌هاي جديدي نيز در حال بررسي است.»
پايش سوخت كشور توسط سازمان محيط‌زيست
آلودگي هوا در ايران كه سالانه جان ۳۰ هزار نفر را مي‌گيرد و نقش سوخت غير استاندارد از ديگر سوالات مطرح در نشست رييس سازمان محيط‌زيست بود و انصاري در پاسخ به آن گفت: «در ماده ۱۸ قانون هواي پاك تركيبات قابل قبول در سوخت كشور آمده است و بايد بر اساس آن سوخت توزيع شود. كيفيت بنزين توسط سازمان ملي استاندارد انجام مي‌شود و اين سازمان گزارشي در اين باره منتشر مي‌كند.» وي افزود: «اخيرا در سازمان حفاظت محيط‌زيست تصميم گرفتيم كه پايش‌هاي سوخت را به صورت فصلي آغاز كنيم. البته در اين زمينه مشكلاتي داريم كه بخشي از آن به خاطر تحريم‌ها بوده و الان هم مشكل ناترازي جدي در مورد انرژي وجود دارد، اما ما خود را مكلف مي‌دانيم كه پايش و نظارت خودمان را داشته باشيم و حتما گزارش‌هاي پايش كيفي سوخت را هم منتشر خواهيم كرد.»
در كاپ ۲۹ چه گذشت؟
انصاري در ادامه گزارشي از بيست و نهمين اجلاس تغييرات اقليمي سازمان ملل در باكو داد و گفت: «رويكرد اساسي كاپ ۲۹ مالي بود و عمده موضوعات اين بود كه تامين مالي منابع به چه سمتي بوده و صندوق ضرر و زيان چگونه عمل كند.» وي افزود: «كشورهاي توسعه‌يافته بيشترين سهم را در انتشار گازهاي گلخانه‌اي دارند و از طرف ديگر كشورهاي در حال توسعه جنوب، بيشترين آسيب را از اجراي كنوانسيون‌ها مي‌بينند. بحث اين بود كه ساز و كار جبران اين آسيب‌ها به چه شكلي باشد. جلسه‌اي هم با مسوول تامين مالي صندوق تغيير اقليم داشتيم تا استفاده ما از اين صندوق به چه شكلي باشد.»
پيگيري حقابه‌هاي رودخانه‌ها در جريان است
لاهيجان‌زاده، درباره وضعيت حقابه‌هاي رودخانه‌هاي مرزي ايران گفت: «بحث ديپلماسي آب به عهده وزارت امور خارجه است. يك تفاهمنامه‌اي در دهه ۵۰ به امضاي ايران و افغانستان در مورد هيرمند رسيده كه رقم درج شده در آن، آب كشاورزي بود و جداي از آن سيلاب‌ها تامين‌كننده حقابه هامون بوده است.» وي افزود: «در اين باره تاكنون نشست‌هايي با مجموعه حاكم با كشور افغانستان برگزار شده و آخرين مكاتبه از نهاد رياست‌جمهوري در دستور كار است كه بر اساس آن بايد جلسه‌اي فوري با كشور افغانستان برگزار شده و بحث حقابه در موضوع مراوادت وارد شود. اگر قرار است كه كشور ايران تامين‌كننده نيازهاي كشور افغانستان باشد، كشور افغانستان هم حقابه را از هيرمند و ديگر رودخانه‌ها تامين كند.»
بازگشت وضعيت آشوراده به دو دهه قبل
سوال از وضعيت جزيره آشوراده، از ديگر موضوعات مطرح در نشست خبري رييس سازمان محيط‌زيست بود كه توسط دكتر ظهرابي، سرپرست معاونت محيط‌زيست طبيعي و تنوع زيستي اين سازمان پاسخ داده شد. او در اين باره گفت: «موضوع آشوراده دو دهه محل مناقشه بوده و تاكنون فراز و نشيب‌هاي متعددي از تحويل كامل جزيره با سند تا ابطال آن داشته است. حتي نقاط و لكه‌هايي در طبيعت طراحي شده بود كه ناچار به اصلاح آن شديم و اكنون يك لكه گردشگري ۲۲ هكتاري تاييد شده است. در اين باره هم متوجه شديم ضوابط با توافقات انجام شده تداخل داشتند. از طرف ديگر دستگاه‌ها هر كدام به‌طور جداگانه در حال اجراي طرح‌هاي خود بودند و ما درخواست كرديم كه اين طرح‌ها فعلا متوقف شود تا همه ظرفيت‌ها و به كارگيري مشاركت‌هاي مردمي را در اين زمينه داشته باشيم.» ظهرابي تصريح كرد: «با آموزش و پرورش توافق كرديم كه ساختمان جديد ايجاد نكند و همين را بازسازي و اولين اردوگاه آموزشي محيط‌زيست كشور را ايجاد كند. شيلات نيز از همين ساختمان‌هاي فعلي استفاده خواهد كرد و اجازه بازديد عموم از آن داده مي‌شود. يك فروشگاهي نيز براي عرضه محصولات ايجاد شده و اجازه ايجاد واحد اقامتي با مديريت محلي نيز صادر شده است.» وي افزود: «وضعيت فاضلاب و مديريت پسماند جزيره نيز مديريت شده است. در گذشته وضعيت اقامت شبانه ۸۰ نفره وجود داشت و ما همان را حفظ كرديم و يك محدوده در ساحل براي تفرج گسترده قرار داديم.»
ايران و معاهده پاريس
انصاري همچنين به پيوستن ايران به معاهده پاريس اشاره كرد و گفت: «معاهده پاريس زاييده كنوانسيون تغيير اقليم است كه ما هم در آن حضور فعالي داريم. در اين خصوص، حفظ منافع ملي براي ما از اهميت ويژهاي برخوردار است. بايد اين نكته را در نظر بگيريم كه ما كشوري وابسته به سوخت‌هاي فسيلي هستيم و با توجه به اين موضوع مهم و با اولويت حفظ منافع ملي پيوستن به اين معاهده را دنبال مي‌كنيم.» رييس سازمان حفاظت محيط‌زيست تصريح كرد: «در اجلاس اخير به رييس كنوانسيون تغيير اقليم اعلام كرديم، وضع تكاليف مضاعف براي كاهش كربن همزمان با تحريم‌هاي ظالمانه ايالات متحده و محروميت ايران از انتقال تكنولوژي و مراودات مالي، ممكن نيست و براي كاهش كربن ابتدا بايد تحريم‌ها برداشته شوند.»
تنها يك محيط‌بان در زندان است
وضعيت محيط‌بانان زنداني از موضوعات ديگر مطرح در نشست خبري رييس سازمان محيط‌زيست بود كه يكي از مديران سازمان در اين باره گفت: «در خصوص قانون به‌كارگيري سلاح قبلا مصوبه قانوني نداشتيم. در سال ۱۳۹۹ داراي يك قانون شديم. روزي كه ما وارد سازمان شديم ۸ نفر در زندان داشتيم و ۶ نفر محكوم به قصاص بودند. امروز با وجود افزايش فعاليت، تنها يك محيط‌بان در زندان در كرمان داريم. البته در كميسيون امنيت ملي، قانون به‌كارگيري سلاح در حال اصلاح است. قانون تامين سلاح به كليه كاركناني كه در حين خدمت مجوز حمل سلاح دارند، تعميم داده مي‌شود.»
حفظ محيط‌زيست بدون «مردم» معنا ندارد
انصاري در پايان با تاكيد بر اهميت حفظ محيط‌زيست به كمك مردم گفت: «من در 25 سال خدمت، تمايل قلبي به افزايش مشاركت مردمي داشته‌ام و اميدوارم بتوانيم محيط‌زيست را با كمك مردم حفظ كنيم. باور قلبي بنده اين است كه بدون مردم، نمي‌توان محيط‌زيست را حفظ كرد.» در پايان اين نشست از پوستر بيست و دومين نمايشگاه بين‌المللي محيط‌زيست رونمايي شد. اين نمايشگاه در آذر ماه امسال برگزار خواهد شد.