دموكراسي در معرض خطر

چه در دريا و چه در بيابان، به ندرت ممكن است از توفان در امان بمانيم. توفاني كه در حال حاضر عربستان سعودي را از زمان تاييد قتل جمال خاشقجي درمي‌نوردد، يك بحران ديپلماتيك بي‌سابقه از زمان حادثه تروريستي 11 سپتامبر 2001 است كه امكان دارد پايه‌هاي كشور عربستان را بلرزاند. پادشاهي خود را در يك وضعيت خطر بي‌سابقه مي‌بيند، هم در داخل و هم در سطح بين‌الملل. اردوغان هم با توضيح دادن اين مساله براي عموم كه كشته شدن خاشقجي «يك قتل سياسي از پيش برنامه‌ريزي‌شده» بوده است، كه در نتيجه با اطلاع شاهزاده محمد بن سلمان انجام شده، در اين آتش هيزم مي‌افكند. در جهان اسلام، دشمنان و رقباي عربستان سعودي از آبروريزي كه دچارش شده خشنودند. اما اكنون، چشم‌ها عمدتا به دموكراسي‌هاي غربي دوخته شده‌ است. آنها به طور منظم پادشاهي را با اسلحه و تداركات تامين مي‌كنند و در ازاي آن عربستان قراردادها يا سرمايه‌گذاري‌هاي ميليارد‌دلاري و ذخاير تمام نشدني طلاي سياه خود را در اختيار آنان مي‌گذارد. ديپلماسي ساده كيف‌پول‌عربستان،‌تمام‌مصونيت‌‌‌ها ‌را‌ممكن مي‌سازد. غرب- به خصوص ايالات متحده امريكا، فرانسه و كانادا- نيازهاي تسليحاتي و تداركاتي عربستان براي جنگ يمن را از سال 2015 تامين مي‌كند. در نتيجه جهان سكوت كرده و چشم‌هايش را روي جنگ يمن مي‌بندد، حتي اگر برطبق گفته سازمان ملل متحد اين جنگ باعث بروز بزرگ‌ترين بحران انساني جهان باشد. جهان در قبال مساله رائف بدوي نيز سكوت اختيار كرد، همچنين درقبال اعدام‌ها. و آيا باز بايد به حادثه 11 سپتامبر برگرديم كه در آن 15 نفر از 19 نفر تروريست، سعودي بودند؟ هيچ دموكراسي و نه حتي ايالات متحده كه خود قرباني اصلي اين حمله بود، روابط سياسي يا اقتصادي خود را با عربستان قطع نكرد. حتي افشاي 28 صفحه از گزارش كميسيون تحقيقات ايالات متحده در خصوص حملات تروريستي، گزارشي شرم‌آور براي رياض با وجود عدم اثبات همدستي‌اش در آن، منجر به هيچ واكنش ديپلماتيك درخور توجهي نشد.

هيچ سوءاستفاده از قدرتي توسط عربستان، حتي در يك سرزمين خارجي (اين موارد متعدد و كمابيش جدي كه شامل اعضاي خاندان سلطنتي هستند، آنقدر شايعند كه دست‌مايه مجلات زرد غربي‌ها مي‌شوند) هرگز مانع دموكراسي‌ها براي انعقاد قرارداد، حتي قرارداد تسليحاتي نيز نشده است. حتي اگر صداهايي بلند مي‌شوند جهت انتقاد از مواردي همچون دستگيري فعالين حقوق زنان، مانند انتقاد كانادا در ماه اوت گذشته، عربستان با فراخواندن دانشجويانش و اخراج سفير كشور موردنظر از رياض به آن جوابي تند مي‌دهد. اما كشور انتقاد‌كننده به ندرت از جانب ساير دموكراسي‌ها حمايت مي‌شود. آلمان نيز چند ماه پيش با برخوردي مشابه مواجه شد زماني كه يكي از وزرايش به خود جرئت انتقاد از سياست‌هاي عربستان در لبنان را داد. در سال 2015، با وجود نگراني شركت‌هاي بزرگش، سوئد شجاعانه از ادامه همكاري دوجانبه نظامي خود با عربستان سعودي جهت محكوم كردن نقض حقوق بشر در اين كشور سر باز زد. سوئد تنها كشوري بود كه چنين كرد. دستگيري و به گروگان‌گيري 400 نفر از مقامات بلند‌پايه عربستان سعودي، تحريم تحميلي به قطر، ربودن نخست‌وزير لبنان و... تنها نمونه‌هايي از احساس مصونيت‌هايي هستند كه با سكوت تحمل شدند. يك احساس مصونيت از مجازات ديگر كافي بود تا كاسه صبر همگان لبريز شود: كشته شدن يك روزنامه‌نگار مشهور كه به ايالات متحده تبعيد شده بود و براي واشنگتن‌پست مقاله مي‌نوشت. پايان مصونيت عربستان سعودي بايد با پايان رفتارهاي زشت و تبعيض‌آميز اروپاييان همراه باشد. نمي‌توان همزمان روسيه را به خاطر مسموميت يك جاسوس دو‌جانبه مجازات كرد و در عين حال قبول كرد كه رياض بتواند يك مخالف در تبعيد را به قتل برساند، در واقع اين پرونده همانقدر جدي است. اين در حقيقت يك بند‌‌بازي ناممكن است كه دونالد ترامپ به طرزي ناشيانه سعي در حفظ تعادل آن دارد. براي نجات استراتژي خود جهت تخريب چهره ايران و بازگرداندن تمام تحريم‌ها از تاريخ 4 نوامبر، تحريم‌هايي كه در سال 2013 به ايران ضربه زدند (خصوصا به توليد نفت كشور)، رييس‌جمهور امريكا به كمك سعودي‌ها نيازمند است. براي حفظ وعده‌هاي سال گذشته قراردادهاي مربوط به فروش تسليحات به ارزش 110 ميليارد يورو، دولت امريكا نياز دارد تا محمد بن سلمان را از تيررس اتهامات دور نگه دارد.اين مساله به مراتب سخت‌تر و ناممكن‌تر خواهد بود؛ زيرا خود كنگره خواستار اعمال تحريم عليه عربستان سعودي و پايان جنگ در يمن است. ديگر نه نفت و نه وعده‌هاي انعقاد قرارداد هيچكدام نمي‌تواند سكوتي بر اساس تباني را توجيه كند. اروپايي‌ها، كه دچار وضعيتي مشابه با دونالد ترامپ نيستند، از همان ابتدا خط سيري سختگيرانه را نسبت به سعودي‌ها اتخاذ كردند. اكثر رهبران ارشد اقتصادي و سياسي كه به «داووس صحرا» دعوت شده بودند سفر خود را لغو كردند. آنگلا مركل، صدراعظم آلمان، آشكارا توقف فروش اسلحه به عربستان سعودي را در نظر دارد. فرانسه، آلمان و انگليس هر‌سه مرتبا خواستار صورت پذيرفتن تحقيقاتي مستقل بر روي پرونده و ارايه توضيحاتي در قبال مساله قتل خاشقجي هستند. اگر دموكراسي‌ها متوجه شوند كه مشروعيت آنان در صحنه بين‌الملل از منافع اقتصادي‌شان ارزشمندتر است، اين توفان ممكن است براي عربستان سعودي گران تمام شود.