چرا مردم خوزستان
با هر باراني گرفتار مي‌شوند؟
ميراثي از انباشت ناكارآمدي
سينا قنبرپور
مردم تا كمر در آب تقلا مي‌كنند تا اموال‌شان را نجات دهند. فيلم‌هايش را حتما ديده‌ايد. يكي دست از تقلا برداشته و ني‌انباني را مي‌دمد تا بگويد اين شادي از هزار غم تلخ‌تر است. يكي ديگر رو به دوربين مي‌گويد: «كدوم يكي از مسوولان تو اين بو مي‌تونه زندگي كنه. آخه آب بره كه اين بو نمي‌ره» و اتاقش را نشان مي‌دهد كه پر از آب باران و فاضلاب است. ديگري مي‌گويد: «مسوولان كشور با ما نيستند.» فيلم‌هاي نمايانگر حال اين روزهاي خوزستاني‌ها بسيار است. حتي فيلم‌هايي از نمايندگان مردم كه به مردم پرخاش مي‌كنند كه خودكرده را تدبير نيست و خودتان به عده‌اي راي داديد كه بروند شورا و اين شهردار را انتخاب كنند. خبرگزاري‌ها هم پر شده است از اظهارنظرهايي كه ديگر مردم را نمي‌توانند اقناع كنند، حتي مثل اين جمله حجت‌الاسلام و المسلمين صادق مرادي، رييس كل دادگستري استان خوزستان كه گفته است: «با مسببين آبگرفتگي خوزستان برخورد قاطع مي‌شود». نوشداروي بعد از مرگ سهراب هم اين اقدام است كه خبر آن را ايرنا منتشر كرده است؛ «محسن بيرانوند»، فرماندار ماهشهر: «شهردار بندرامام خميني (ره) به دليل قصور از وظايف خود در زمان آبگرفتگي حدود پنج روزه شهر، توسط استاندار از سمت خود تعليق شد.» در شبكه‌هاي اجتماعي طنزهاي بسياري ساخته و دست به دست شده است، مثلا اطلاعيه‌اي براي جست‌وجو در يافتن سه مسوول. آن سه مسوول كساني نيستند جز استاندار خوزستان! مديرعامل آب و فاضلاب اين استان و شهردار اهواز. همين شده كه «صادق حقيقي‌پور»، مديرعامل آبفا خوزستان به ايسنا گفته: «اهواز باران مي‌آيد، تن و بدن‌مان مي‌لرزد.»
اين نخستين‌بار نيست كه خوزستان بابت «آبگرفتگي» و بالاآمدن «فاضلاب» به وضعيتي گرفتار شده كه به صدر اخبار آمده يا سوژه خبري براي رسانه‌هاي خارج از ايران شده است. اما مساله اين است كه فكر كنيم مساله خوزستان مربوط به همين باران و همين امسال است. البته كه سهل‌انگاري‌ها در شدت‌يافتن گرفتاري‌هاي مردم نقش مضاعفي دارد. ماجراي گرفتاري مردم خوزستان اينك بيش از هر چيز گرفتار رفتارهاي مقطعي شده است. تابستان‌ها و در روزهاي گرم به يك شيوه و در فصل بارش و با شكل و شمايلي ديگر. همين خرداد سال جاري آنچه به سبب نبود آب در منطقه غيزانيه از توابع اهواز روي داد، موجب شد عده‌اي از كساني كه به مجلس يازدهم راه يافته بودند، از حوزه انتخابيه تهران راهي غيزانيه شوند و حرف‌هايي مطرح كنند، اما ديگر خبري از آنها نشد. اين روزها نيز كه ماهشهر، بندر امام، اهواز و آبادان و خرمشهر درگير آبگرفتگي شده‌اند خبري از آن دسته از نمايندگان مجلس نيست. آنچه خوزستان را به‌شدت رنج مي‌دهد، مشكلات انباشته‌اي است كه اينك بعد از سال‌ها تجويز و تزريق مسكن براي درمان آن به‌شدت خود را برجسته و نمايان كرده است. شايد حجت‌الاسلام صادق مرادي، رييس كل دادگستري استان خوزستان كه سخن از اقدام قاطع در مواجهه با مسببان آبگرفتگي‌ها گفته است، بايد اندكي بيشتر در ريشه بروز مشكلات اين خطه تامل مي‌كرد. اندكي به عقب بازمي‌گشت و روزهايي را از ذهن مي‌گذراند كه ايران بيشترين درآمدهاي نفتي را در دولت‌هاي نهم و دهم تجربه مي‌كرد و در همان زمان وام بانك جهاني چگونه ناپديد شد و چرا در دوره‌اي كه ايران بيشترين درآمد از محل فروش نفت را داشت مشكلات زيرساختي خوزستان رفع نشد كه اين روزها در شرايط عجيب و غريب تحريم گرفتاري‌اش مضاعف شود؟ ضعف مديريت مدت‌هاست كه در خوزستان گره‌هايي كه به دست مي‌شد بازشان كرد را به جايي رسانده است كه با دندان هم باز نشوند. در فاصله سال‌هاي مياني دهه هشتاد، وقتي ميدان آزادگان در هورالعظيم كشف شد، به جاي آنكه تجهيزات دريايي براي استخراج به كار گرفته شود، هور را با احداث دايك خشك و زمينه‌هاي بروز ريزگردهاي داخلي را تقويت كردند. در همان سال‌هاي 84 و 85 كه خوزستان درگير چرخه‌هاي مالي نامناسب تحت عنوان «سيدها» شده بود، نخستين چرخه‌هاي ريزگرد هم زندگي مردم را درگير كرده بود، اما هيچ اقدام موثري در اين عرصه نشد تا در ميانه دهه 90 كار به آنجا برسد كه ريزگرد با نم باراني تبديل به حادثه در شبكه برق بشود و كل شبكه برق خوزستان به خاموشي فرو برود. مساله شست‌وشوي مقره‌هاي برق امري متداول در سيستم مديريت برق خوزستان بود، ولي هيچگاه مشخص نشد چرا در نيمه دوم سال 1395 در اين كار چنان تعلل شد كه مجموع ريزگرد و باران روي مقره‌ها حادثه‌ساز شد و خوزستان را به خاموشي فرو برد. آن روز مساله سال‌ها بي‌توجهي به يك موضوع مديريتي كار را به جايي رساند كه دولت مجبور شد تا بخشي از اعتبارات مقابله با ريزگردها را براي جبران مشكلات سيستم نگهداري شبكه برق تخصيص دهد كه عدد قابل توجهي بود. به عبارت ديگر سال‌ها ناديده‌گرفتن بخشي از كار در خوزستان و مديريت كلان سبب شد ميراثي از انباشت ناكارآمدي حاصل شود. حالا در اين روزها بار ديگر مردم شهرهاي ماهشهر و بندرامام مقابل دادگستري و شهرداري اين شهر جمع شدند تا بگويند زندگي‌شان را آب برداشته و ديگر چيزي براي‌شان باقي نمانده است؛ ماهشهري كه پيش از اين در سال گذشته ناآرامي‌هاي عميقي را تجربه كرد.
آخرين وضعيت آبگرفتگي در اهواز و ماهشهر
«اميد بن‌عباس»، مدير كل مديريت بحران خوزستان با اشاره به آخرين وضعيت تخليه آبگرفتگي در اهواز و ماهشهر، از ارزيابي خسارات در شهرهاي درگير آبگرفتگي خبر داد و گفت: «آبگرفتگي منازل در شهر چمران و بندر امام خميني در شهرستان ماهشهر، سه‌شنبه شب رفع شد. آبگرفتگي معابر اين مناطق نيز صبح پنجشنبه گذشته كاملا رفع شد. آبگرفتگي منازل در اهواز نيز از سه‌شنبه شب رفع شد و آبگرفتگي معابر نيز بامداد پنجشنبه كاملا رفع شده است.»
اهواز باران مي‌آيد، تن و بدن‌مان مي‌لرزد
«صادق حقيقي‌پور»، مديرعامل شركت آب و فاضلاب خوزستان گفت: «شبكه فاضلاب اهواز داغان است و به درد هيچ چيزي نمي‌خورد و با ۱۰۰ ميليون يورو اعتبار در نظر گرفته شده براي اين شبكه نيز، تنها حدود ۵۰ درصد بهبود حاصل مي‌شود.» او در يكصد و سي و يكمين جلسه شوراي اسلامي شهر اهواز كه روز شنبه (۱۵ آذرماه) با حضور شهردار و نمايندگان اهواز در مجلس شوراي اسلامي به منظور بررسي وضعيت آبگرفتگي اهواز پس از بارندگي برگزار شد، با اشاره به بالازدگي فاضلاب پس از بارندگي و مشكلات شبكه فاضلاب اهواز اظهار كرد: «شبكه فاضلاب، جاي آب باران نيست؛ نمي‌شود بار تريلر ۱۸ چرخ را روي دوش نيساني كه دو چرخ آن پنچر است، گذاشت و بعد بگوييم چرا چپ يا راست مي‌رود.» به گزارش ايسنا، او افزود: «هدايت آب‌هاي با حجم بالا، كار پمپ لجن‌كش يا خط لوله نيست بلكه بايد از طريق كانال‌هاي آب انجام شود. نمي‌شود منتظر بمانيم كه آب منهول پايين برود و بعد درب منهول را باز كنيم تا آب عبور كند.»
حقيقي‌پور تصريح كرد: «بايد دست به دست هم دهيم و حدود ۱۳ هزار ميليارد تومان مورد نياز براي اجراي شبكه دفع آب‌هاي سطحي را از بين شركت‌هاي مستقر در خوزستان، دستگاه‌ها و از طريق راه‌هاي ديگر تامين كنيم و كار انجام شود.»
مشكلات دهه‌هاي قبل رخ نمايانده
مشكل آب شرب در خوزستان مربوط به سال‌هاي اخير نيست. مشكل فاضلاب هم مربوط به سال‌هاي اخير نيست. روزگاري مديرعامل شركت آب و فاضلاب خوزستان كه مديرعامل سازمان آب و برق خوزستان را در كارنامه داشت به عنوان شهردار اهواز انتخاب شد اما آشنايي او به اين موضوع سبب نشد مشكل آب‌هاي سطحي شهر اهواز مرهمي پيدا كند. او اتفاقا هنوز هم در كشور نقش‌آفرين است و مشاور يكي از مديران ارشد امنيتي كشور است. بودجه‌هاي مختلفي براي خطوط انتقال آب شرب به خوزستان تخصيص داده شده ولي هيچگاه مشخص نشد چرا پيمانكار يا پيمانكاران مرتبط مورد بازخواست قرار نگرفتند كه بيت‌المال را صرف كردند ولي نتيجه‌اي حاصل نشده است. مشكل رودخانه كارون و بستن سدها را هم به اين مشكلات بيفزاييد. مساله امروز خوزستان اين نيست كه يك نفر در نقش مدير ارشد بتواند از پس آن برآيد. سال‌ها سهل‌انگاري و سال‌ها ناديده‌انگاري انباشته شده است. به يك‌باره نمي‌توان آن را حل كرد. زماني مديرعامل سازمان آب و برق خوزستان و استاندار اين خطه يك نفر بود، زيرا مي‌خواستند با تمركز و وحدت مديريت منابع به درستي تخصيص داده شده و هدايت شود. اما امروز هر نهاد و ارگاني جزيره عملكرد خود را دارد و معمولا هيچ نهادي به نهادهاي ديگر حساب پس نمي‌دهد. شهردار را شوراي شهر منتخب مردم انتخاب مي‌كنند و مي‌خواهد اختيار عمل داشته باشد و طبيعي است كه از مديرعامل يك شركت حرف نمي‌پذيرد يا مواردي از اين دست. پس تا باران هست، تا گرما و كمي آب كارون هست و مشكلات خوزستان هم هستند و مرتب شما اين استان را در صدر اخبار بد مي‌بينيد. نگاهي به فيلم‌هايي كه در شبكه‌هاي اجتماعي دست به دست مي‌شود بيندازيد. پارچه‌فروشي كه طاقه‌هاي پارچه‌اش را آب باران آميخته با فاضلاب در برگرفته چگونه مي‌خواهد در دوره ركود كرونا دوباره آن را احيا و به مشتري بفروشد؟ شايد مردم فرش و مبل يا البسه خود را بشويند ولي يخچال و لوازم برقي خود را با اين رقم دلار نمي‌توانند از نو بخرند.
توضيح
در آخرين ساعات تنظيم اين گزارش رييس قوه‌قضاييه به رييس بازرسي كل كشور دستور ويژه براي برخورد با مسوولان ملي و استاني در موضوع آبگرفتگي‌هاي اخير خوزستان را داد.