آب نداريم اما برنج مي‌كاريم!
مژگان جمشيدي
«ايران 2040، كشوري با بحران وخيم آب!» اين توصيفي است كه شبكه تلويزيوني «فرانس 24» چندي قبل از وضعيت اقليم ايران ارايه كرد. يوبا سوكونا، معاون هيات ميان دولتي تغيير اقليم سازمان ملل نيز با اعلام هشدار نسبت به پيامدهاي تغيير اقليم ايران مي‌گويد: «تغيير اقليم باعث شده ايران خشك‌تر شده و مسلما بيابانزايي در آينده در اين كشور تشديد خواهد شد.»
ادوين آلدريان، معاون نخستين گروه كاري IPCC نيز 50 روز قبل مشابه همين هشدار را داد و گفت: «ايران تا كمتر از دو دهه ديگر با چندين چالش بزرگ مرتبط با تغيير اقليم مواجه مي‌شود، چالش‌هايي در ابعاد خشكسالي، موج شديد گرما، كمبود آب و پيامدهاي آن براي توليد غذا.» آلدريان، اتخاذ استراتژي‌هاي مناسب براي سازگاري با تغيير اقليم و كاهش خطرات آن و توليد فرصت براي ايجاد يك آينده پايدار را تنها راه ايران براي كاهش پيامدهاي تغيير اقليم معرفي كرد.
اما پيش از تمامي اين هشدارهاي بين‌المللي، 6 ماه قبل رييس سازمان هواشناسي كشور از ارايه گزارش تغيير اقليم به مقام معظم رهبري، سران سه قوه، وزيران و ديگر مسوولان كشور خبر داد و گفت در اين گزارش زنگ خطر را درباره افزايش دماي كشور و آسيب‌هاي ناشي از تغيير اقليم به صدا درآورديم. پرهيزگار با اعلام اينكه ايران جزو ۱۰ كشور اول توليدكننده گازهاي گلخانه‌اي جهان است و در نيم قرن اخير با افزايش دو درجه‌اي دما و كاهش 50 درصدي بارش‌ها مواجه شده با زير سوال بردن طرح‌هاي انتقال آب بين حوضه‌اي و بارورسازي ابرها براي مقابله با كم‌آبي، اين طرح‌ها را غير كارشناسي و «ژول ورني» قلمداد كرد و خواستار توسعه همگام با توان اقليمي هر منطقه در ايران شد تا جلوي تكرار فجايعي همچون خشك شدن اروميه و گاوخوني و... بعد از اين گرفته شود.
اما با وجود همه اين هشدارها، همچنان در 16 استان، برنج به عنوان يكي از محصولات كشاورزي شديدا آب‌بر، بي هيچ ممانعتي از سوي وزارت جهاد كشاورزي، كشور، نيرو و سازمان محيط زيست كشت مي‌شود! از اصفهان و فارس و سيستان و بلوچستان گرفته تا خوزستان و خراسان جنوبي! آن هم در كشوري كه متوسط بارندگي آن اكنون به يك‌چهارم ميانگين جهاني كاهش يافته، اين درحالي است كه بر اساس اعلام فائو در هيچ كجاي دنيا، برنج در مناطقي با بارش كمتر از 800 ميليمتر نبايد كشت شود. اما در ايران از دل كوير طبس و حاشيه خشك زاينده‌رود تا يك قدمي كانون‌هاي گرد و غبار در خوزستان كه روز به روز در حال گسترش است همچنان برنج كشت مي‌شود.
براي توليد هر كيلوگرم برنج، 4000 ليتر آب بايد مصرف شود كه اين ميزان در مناطق گرم و خشك همچون دشت آزادگان در خوزستان كه دماي هوا تا 54 درجه سانتيگراد بالا مي‌رود گاه تا سه برابر افزايش مي‌يابد. بدين‌ترتيب آبي كه بايد به عنوان حقابه تالاب، از كرخه وارد هورالعظيم شود تا خوزستان را از گرد و غبار و دود ناشي از آتش‌سوزي‌هاي پي‌درپي تالاب نجات دهد صرف توليد چند ده تن برنجي مي‌شود كه با احتساب بهاي آب، قيمت هر كيلوگرم از آن بيش از 600 هزار تومان مي‌رسد اما در بازار حداكثر تا 15 هزار تومان فروخته مي‌شود! و شگفتا كه بسياري از مسوولان كشور همچون فرماندار دشت آزادگان هنوز هم بعد از اين همه مصيبت محيط زيستي در خوزستان ناشي از خشكيدگي هورالظعيم مي‌پندارند «اگر آب وارد هورالعظيم شود، هدر مي‌رود!»
اين همه را به ياد داشته باشيد كه پژوهشكده اقليم ايران اكنون ماه‌هاست كه پي در پي اعلام مي‌كند پيش‌بيني‌ها نشان مي‌دهد زاگرس منطقه‌اي است كه در دهه‌هاي آينده هم بيشترين افزايش دما و هم بيشترين كاهش بارش را خواهد داشت كه نتيجه اين امر نابودي زاگرس و مهاجرت فزاينده مردم از اين منطقه خواهد بود كه اگر همين يك نكته را هم در تدوين سياست‌ها و راهبردهاي كشاورزي ايران لحاظ كنيم يعني منبع 40 درصد آب‌هاي ايران در زاگرس كه در اصفهان و خوزستان جاري است به زودي مي‌خشكد بنابراين برنجكاري هيچ توجيهي ندارد! از هم اكنون به فكر فردا باشيم كه فردا دير است!