صدر تا ذيل چهره‌هاي سياسي چه در قالب بيانيه و چه سخنراني و مصاحبه درصدد پاسخ گفتن به بزرگ‌ترين مساله پيش چشم جامعه هستند: راه‌حل مشكلات اقتصادي كشور چيست؟ خطوط عمده پاسخ به اين پرسش را مي‌توان در دو دسته تقسيم‌بندي كرد. خطي كه معتقد است عمده‌ترين وجه حل مشكلات اقتصادي، از شاهراه سياسي است. اين خط عمده را كساني پيگيري مي‌كنند كه از روحاني خواستند تا در روز سوال از رييس‌جمهور، رازهاي مگو و پشت پرده‌اي را فاش كند كه در پس اين مشكلات نهفته است. روزي كه روحاني به مجلس آمد، به اين خواسته پاسخ نداد اما به اين جمله بسنده كرد كه «آدرس غلط ندهيم؛ همه‌چيز از 5 دي ماه آغاز شد.» اعتقاد به راه‌حل‌هاي سياسي براي مشكلات اقتصادي كشور البته محدود به همين رازهاي مگو نبود؛ تعدادي از اصلاح‌طلبان با همين خط مشي و تفكر بود كه در قالب بيانيه براي مشكلات امروز كشور راهكارهاي سياسي مطرح كردند كه شايد مهم‌ترين آنها نيز راهكارهاي پانزده‌گانه سيد محمدخاتمي بود كه غالبا راهكارهاي سياسي بودند. دسته ديگر اما در برابر اين موضع ايستاده‌اند و به جد از وجود راه‌حل‌هاي اقتصادي براي حل مشكلات سخن مي‌گويند. اينها بارها در سخنراني‌هاي‌شان تاكيد كرده‌اند كه مشكلات كشور راه‌حل سياسي ندارند. در عين حال مهم‌ترين دامي كه در مقابل هر دو نگرش به مشكلات اقتصادي پهن شده است، تقليل‌گرايي و داشتن نگاه جناحي است.
سياست چگونه به مصايب اقتصادي
پايان مي‌دهد؟
دسته‌اي پايه سياسي براي مشكلات اقتصادي قائل است. طي اين تحليل است كه از گوشه و كنار از رييس‌جمهور درخواست مي‌شود تا ناگفته‌ها را بر زبان آورد. ناگفته‌ها و موانعي كه دولت روحاني را عملا در پاسخگويي به مشكلات اقتصادي آچمز كرده است. پيوند اين نگاه با اين جمله روحاني نيز غير قابل انكار است كه «همه‌چيز از 5 دي ماه آغاز شد.» پنجم دي‌ماه سال 96 روزي است كه اولين حلقه از سلسله حلقه‌هاي اعتراضي از مشهد آغاز شد. همان روزها گفته مي‌شد كه جرياني كه در مشهد اعتراضات عليه گراني را سازمان داده، نيز در برابر اتفاقات پسيني آن و ادامه اعتراضات در شهرهاي ديگر مبهوت مانده است. اين پرسش مطرح مي‌شود كه روزي كه روحاني به مجلس آمده بود تا به پرسش‌هاي اقتصادي نمايندگان مجلس پاسخ دهد، چرا به پنجم دي ماه اشاره مي‌كند. محمد جواد فتحي بعد از اين جلسه بحث‌برانگيز سوال از رييس‌جمهور در نطق ميان‌دستور به همين موضوع اشاره كرده و گفته بود: «از سهم دلواپسان كه آتش دي‌ماه ۹۶ را روشن كردند، گفتيد و اينكه چه ناجوانمردانه ابزار تعدي ترامپ ملعون به اين ملك و ملت را فراهم آوردند؛ اما اي كاش از همان تفكر و منش در اين مجلس نيز مي‌گفتيد كه يك سال براي تصويب فرمت خام و نمونه قراردادهاي نفتي، كشور را معطل كردند و اجازه انعقاد قرارداد با شركت‌هاي بزرگ نفتي را ندادند. واقعا چه وضعيت مضحكي را شاهد بوديم؛ تصويب قانونِ فرمت خام قرارداد.»
او ادامه داد: «و اي كاش مي‌گفتيد كه عده‌اي در اين مجلس از فرداي برجام، وزير خارجه را بردند و آوردند و تمام تلاش خود را كردند تا برجام به ثمر ننشيند و رابطه ما با ساير ملت‌ها و كشورها و كانون‌هاي اقتصادي پرقدرت بهبود نيابد و همه فرصت‌ها را سوزاندند و چه خوشحال شدند از خروج ديوانه‌اي از برجام!آقاي روحاني! شما اشتباه كرديد، شما خطا كرديد كه اين تقصير را گوشزد نكرديد.» مساله‌اي كه پروانه مافي، عضو فراكسيون اميد نيز به آن اشاره كرده بود.
همچنين در بيانيه‌اي كه 15 چهره اصلاح‌طلب ازجمله بهزاد نبوي، سعيد حجاريان، محمدرضا خاتمي و... آن را امضا كرده بودند به اين موضوع به گونه‌اي ديگر اشاره شده است: « در اين شرايط جناح تندروي مخالف دولت با تكيه بر تريبون‌ها و رسانه‌هاي خود، به ويژه صداوسيما، مستمرا يأس و نااميدي نسبت به نهادهاي برآمده از راي مردم را به جامعه تزريق كرد. غافل از آنكه موج نااميدي و بي‌اعتمادي تنها به نهاد دولت محدود نشده و نه تنها همه اركان و نهادهاي ديگر حكومت، بلكه حتي ميراث مدني، ديني و تمدني ايران را هم در بر مي‌گيرد. اميدواريم كه اين رويداد موجب تأمل و تغيير جدي در سياست‌هاي جاري و رويكرد تصميم‌گيران كشور شود.»
همچنين اصلاح‌طلباني كه ريشه سياسي براي مشكلات اقتصادي قائل هستند، ضعف‌هاي دموكراتيك و سياست داخلي را نيز در نظر مي‌گيرند.در ادامه اين بيانيه تاكيد شده است: «هر چند وجه اقتصادي اعتراضات عمومي‌تر است، ولي ريشه حل مشكلات اقتصادي در اصلاحات سياسي و گسترش و تقويت نظارت‌هاي مردمي و كارآمدشدن و استقلال نهادهاي نظارتي رسمي و آزادي‌هاي مدني و رسانه‌اي است. ما معتقديم بدون پذيرش چنين اصلاحاتي نمي‌توان به تغييرات اساسي و حل مسائل اقتصادي و كاهش نارضايتي‌ها دست يافت.»
تعدادي ديگر از اصلاح‌طلبان نيز طي بيانيه‌اي به موضوع برجام و كارشكني‌هاي سياسي جرياني خاص اشاره كرده، نوشته بودند: «نقش و كاركرد برجام به عنوان بزرگ‌ترين دستاورد ديپلماتيك جمهوري اسلامي، بازگرداندن صدور نفت به وضعيت عادي و رفع موانع پرشمار از مسير روابط اقتصادي با جهان و فراهم آوردن فرصتي براي جلب سرمايه و تكنولوژي كشورهاي پيشرفته در جهت توسعه اقتصادي كشور بود. اما استفاده از اين فرصت در گرو بازنگري و تحول در حوزه سياست خارجي ممكن مي‌شد. متأسفانه نه تنها چنين تجديد نظري رخ نداد بلكه با شدت بيشتري بر راهبردهاي گذشته تاكيد شد. با اتخاذ مواضع و برخي اقدامات تنش‌آفرين و ماجراجويانه از يك سو و روي كار آمدن ترامپ و قدرت گرفتن افراطيون جمهوريخواه در امريكا از سويي ديگر دور جديدي از هم افزايي متقابل تندروي در دو كشور شكل گرفت و با اعلام خروج امريكا از برجام اين فرصت تاريخي براي سرمايه‌گذاري و حل مشكلات اقتصادي كشور عملا از دست رفت.»
راهكار اقتصادي يا معجزه اصولگرايان؟
يكي از اخيرترين راهكارها در طيف مقابل را محمدباقر قاليباف مطرح كرده است.چهره‌اي نظامي و شهردار پيشين تهران كه بعد از شكست انتخاباتي‌اش سكوت پيشه كرده بود، به تازگي به ميدان آمد و مدعي شده بود كه «ثبات در بازار اقتصادي در يك ماه امكان‌پذير است.» روز گذشته، او در اجلاسيه شهداي محمد شهر كرج با تكرار ديدگاه چهره‌هاي ديگري چون سردار غيب پرور، رييس سازمان بسيج مستضعفين و سردار عزيز جعفري، فرمانده سپاه پاسداران تاكيد كرد كه مشكلات اقتصادي كشور راه‌حل اقتصادي دارد؛ نه راه‌حل سياسي. قاليباف گفت: « اگر كسي در كشور براي حل مشكلات اقتصادي به دنبال راهكار سياسي است، ظرفيت‌هاي كشور را نشناخته و بيش از اندازه به دشمنان ما اعتماد دارد. دشمنان ما از مشروطه تا همين برجام دشمني‌شان را ثابت كرده‌اند. ديديد امريكا با برجام چه كرد. ما با آنها دشمني نمي‌كنيم ما فقط در مسيرمان كه همان فرهنگ قرآني، مسير اهل بيت، مسير انسانيت، معنويت، بندگي خدا و صراط مستقيم است حركت مي‌كنيم، اما دشمنان تاب تحمل حركت ما در اين مسير را ندارند.»
او دو روز قبل از اين سخنراني نيز گفته بود: « من به عنوان يك شهروند و خدمتگزار عرض مي‌كنم ما امروز راهكار اقتصادي داريم و مشكل اقتصادي مان را با نگاه به درون مي‌توانيم حل كنيم آنهايي كه دنبال راهكار سياسي براي حل مشكلات اقتصادي هستند اشتباه بزرگي مي‌كنند.»
سردار غيب‌پرور نيز چندي پيش گفته بود: «برخي مي‌گويند مشكلات كشور راه‌حل سياسي دارد، اين حرف‌ها بوي بحث مذاكره را مي‌دهد! مذاكره با چه كسي؟ كسي كه دستش به خيانت آلوده است؟ در ارتش جنگنده كوثر مي‌سازيم و از معدود كشورهاي سازنده اين حوزه هستيم، دليل آن است كه در ارتش خودباوري هست و دلال و افراد فاسد هم وجود ندارد. بياييد از اقيانوس عظيم بسيج و اساتيد بسيجي استفاده كنيم.»
سردار جعفري، فرمانده سپاه پاسداران نيز با بيان اينكه با وجود تاكيد مقام معظم رهبري كه نگاه‌ها بايد براي حل مشكلات اقتصادي به داخل باشد اما بارها برخي مديران كشور تمام راه‌حل مشكلات اقتصادي كشور را سياسي و در نهايت به مذاكره پيوند مي‌زنند، گفت:
«بزرگ‌ترين مشكل كشور حاكم نبودن مديريت مبتني با مباني اسلامي و اعتقادات ديني است.»
قاليباف معتقد است كه مي‌توان كاري كرد كه قيمت ارز در يك نقطه متوقف شود و اينكه مشكلات كشور راه‌حل‌هاي روشن دارد؛ راه‌حل‌هايي كه وعده نمي‌دهد كه سه سال بعد آثارش مشخص شود بلكه راه‌حل‌هايي كه سه ماه بعد مردم تاثير آن را ببينند.
اين عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام ادامه داد: «توزيع و كنترل عرضه در اين شرايط قابل انجام است و در شرايط سخت و تورمي امروز حداقل 6 ميليون خانوار ما زير اين تورم له مي‌شوند آيا ما نمي‌توانيم در كوتاه‌مدت چاره‌اي بينديشيم؟ من مي‌گويم اين كشور اين ظرفيت را دارد و مي‌شود.»
وي رشد نقدينگي را پاشنه آشيل همه مشكلات دانست و گفت: «آيا براي رشد نقدينگي نمي‌شود تعيين‌تكليف كرد؟ در سال حدود 330هزار ميليارد تومان سود پول به صاحبان سرمايه داده مي‌شود و هيچ مالياتي براي اينها وجود ندارد. من به شما اطمينان مي‌دهم كه راهكار اقتصادي داريم و اين شرايط به سرعت قابل كنترل است ما قادريم در سال 1400 كه پايان همين دولت است با همين فشارها و تحريم‌ها يك ثبات پايدار به وجود آوريم.»
ابراهيم رييسي، توليت آستان قدس رضوي نيز در همين راستا بيان كرد: «راه‌حل مشكلات اقتصادي تسليم شدن نيست، بلكه اقتصاد مقاومتي است، اقتصادي كه تهديدها آن را تكان ندهد و در واردات و صادرات زلزله ايجاد نكند.»
با اين حال داعيان اين نگرش به مشكلات اقتصادي هنوز نتوانسته‌اند پلت‌فرمي مدون از راهكارهاي اقتصادي‌شان به جامعه ارايه كنند. اگر چه اصولگرايان اين روزها اپوزيسيون دولت محسوب مي‌شوند اما اينكه يك جريان يا حزب اپوزيسيون بخواهد توانايي‌اش در اداره كشور را نشان دهد، امري متداول در كشورهاي دنياست. هنوز جامعه منتظر اين است كه اين جريان سياسي نيز تنها به ادعاي وجود راهكار براي حل مشكلات بسنده نكند و از رفتارهاي پوپوليستي فاصله بگيرد.