جنگ رواني برفراز اقتصاد
محمد كاظمي
با اينكه «جنگ رواني» يك مفهوم و پديده مدرن است ولي در طول تاريخ هم ديده شده كه سياستمداران و فرماندهان زيرك بعضا از آن سود جسته‌اند و از اين ناحيه دست بالا را در تخاصم خود به دست آورده تيغ جنگ‌آوري خود را تيزتر و موثرتر كرده‌اند. هدف اصلي در جنگ‌هاي رواني اذهان مردم و بدنه ارتش‌ها است. با ايجاد رعب و وحشت، قدرت و سبوعيت مهاجمان بيش از آنكه هست نشان داده مي‌شود و به عبارتي دل مردم خالي مي‌شود و انگيزه و اراده دفاع به حداقل خود مي‌رسد. مدافعان مدبر ابتدا ماهيت و جزييات هجوم نرم دشمن را مي‌شناسند و با آگاهي دادن به مردم اين هجوم كاذب را خنثي مي‌سازند. البته مقابله با جنگ نرم دشمن لوازمي دارد كه بدون آنها امكان مقاومت به حداقل مي‌رسد و قلعه‌هاي دفاع قبل از يورش سخت فرو مي‌ريزد. اولين و مهم‌ترين شاخص مقابله با جنگ رواني و رسانه‌اي وجود اعتماد عمومي ميان مدافعان و خصوصا رابطه اطمينان بخش بين مديران و فرماندهان با مردم و بدنه اجتماع است. اگر چنين اعتماد و اطميناني وجود نداشته باشد بهترين تشخيص‌ها و مقابله‌ها و اعلام‌ها راه به‌جايي نمي‌برند و گاهي ضعيف‌ترين هجوم رسانه‌اي دشمن اثر بزرگ و باور نكردني مي‌گذارد. اگر مردم به مسوولان خود اطمينان داشته باشند، اگر جامعه احساس كند كه مديران كاربلد و متعهد دائما در حال رصد كردن احوال كشور و جهانند و از مرزهاي ميهن حراست مي‌كنند، اگر بدانند كه اميران و وزيران منافع ملي را بر منافع شخصي و خانوادگي ترجيح مي‌دهند و هرگز دروغي در كارشان نيست دژي نفوذناپذير در مقابل هجوم رسانه‌اي دشمن ساخته مي‌شود.
واقعيت آن است كه جنگ اقتصادي امريكا عليه جمهوري اسلامي ايران با يك كار عظيم رواني و تبليغاتي پشتيباني مي‌شود و ديديم كه متاسفانه همين هجوم رسانه‌اي همه‌جانبه در بازارهاي ايران اثر مضاعف نهاد.
مثلا با اينكه بسياري از تحريم‌ها هنوز به مرحله اجرا نرسيده‌اند در داخل و خارج و خصوصا در ميان شركت‌هاي بزرگ اقتصادي و تجاري اثر رواني زود هنگام از خود به جا گذاشت و طرف‌هاي مختلف را مرعوب خويش ساخت! بازار سكه و ارز با شايعه‌اي دچار نوسانات شديد شد و مردم را هراسان ساخت، مردم هراسان به بازارها هجوم آوردند و التهابات را به بالاترين سطح خود رساندند و دور باطل اين حلقه نه چندان واقعي مرتبا تكرار شد. متاسفانه در چنين زماني مقابله همه‌جانبه و هوشمندانه‌اي صورت نگرفت و از اين ناحيه خساراتي حاصل آمد. سكوت بي‌جاي مسوولان انفعال آنها را به اذهان متبادر ساخت و كار را سخت‌تر و جولان بدخواهان را گسترده‌تر كرد. آيا ما متخصص جنگ رواني داريم؟ آيا از نظرات كارشناسانه آنها استفاده مي‌شود؟ آيا در بحبوحه اين جنگ درست بود كه سخنگوي دولت استعفا دهد و ميدان بيش از پيش خالي شود؟ در چنين زماني متخصصين جنگ رواني بايد مي‌نشستند و در كنار اقدامات عملي به هر تحرك رواني پاسخ حساب شده مي‌دادند و شايد از همين طريق حداقل بخشي از التهابات بازار كنترل مي‌شد. اما واقعيت اين است كه تبليغات دولت ضعيف است، قدرت رسانه‌اي متناسب با شدت و سرعت حوادث ندارد و اگر كمك داوطلبانه روزنامه‌ها و سايت‌ها و كانال‌ها و شخصيت‌ها و سياسيون دلسوز نبود چه بسا امكان متوقف شدن ماشين دولت وجود داشت. اين معنا را بارها و سال‌هاست كه بسياري از صاحب نظران به دولتمردان گوشزد كرده‌اند ولي متاسفانه جز اضافه شدن چند چهره پرسر و صدا كه تجربه مجله‌اي و نهايتا روزنامه‌اي دارند به مجموعه مشاوران حاصلي ديده نشد و در سطح كلان قلعه‌اي منسجم و كارآمد در برابر هجوم رسانه‌اي مخالفان برپا نشد. در آستانه دور جديد تحريم‌هاي امريكا احتمالا دوباره شاهد موج بلندي از تبليغات و تيرهاي زهرآگين خبري و شايعات و تحميل التهاب و استرس به جامعه خواهيم بود. قطعا ديگر پذيرفته نيست كه دولت بار ديگر دچار انفعال شود و ميدان براي بدخواهان و فرصت طلبان و منفعت جويان خالي شود. با كار دقيق و آگاهانه و استفاده از كارشناسان بي‌ادعا و آماده خدمت در دو جبهه اقتصاد و تبليغات مي‌توان به مصاف با جنگ رواني و اقتصادي امريكا رفت خصوصا اينكه در حال حاضر و به علل مختلف بيگانگان عنود دچار چالش‌هاي بزرگ حيثيتي شده‌اند و بايد در مقابل افكار عمومي جهان پاسخگو باشند. دولت بايد به‌شدت مواظبت كند كه در اين شرايط ويژه از داخل جبهه خودي‌ها سوژه‌اي به دست جبهه جنگ‌طلبان كاخ سفيد داده نشود و از زاويه‌اي كه در آن فرو افتاده‌اند خلاصي نيابند. مجموعه شرايط كنوني ما در حال حاضر بهتر از زمان خروج ترامپ از برجام است و امكان مديريت فضاي سياسي و اجتماعي كشور مهياتر است اميد است دولت همت كند و اين گردنه با كمترين آسيب پشت سربگذارد.