تنوع نمايشي در اربعين و بي‌توجهي متوليان
پياده‌روي اربعين حسيني يكي از اتفاقات نادر اين روزها است؛ عصري كه با همه درگيري‌ها و گرفتاري‌هايش در سراسر جهان نقطه اتصالي به نام امام حسين(ع) دارد تا مردماني از بيش از 80 كشور دنيا گرد هم آيند و جمله «حب الحسين يجمعنا» را تصوير كنند. اينجاست كه بيش از هميشه تك‌بيت صائب‌تبريزي در نظر مي‌آيد كه گفت: «سفرِ عشق، محال است مكرر نشود/ هركه اين راه به پا رفت، به سر برگردد»
پياده‌روي عظيم اربعين به واقع عظمتي به معناي همزيستي عارفانه و عابدانه انسان‌هايي را در كنار يكديگر دارد كه براي‌شان مرزهاي جغرافيايي معنايي ندارد.
در اين بين زائراني هستند كه به دور از هر گونه اغراق يا تظاهرگرايي خاصي فعاليت‌هايي به عنوان نذر انجام مي‌دهند. اين اتفاق البته در ميان مردمان كشور عراق كه ميزبان هستند بيشتر نمايان است، اما سه سالي هست كه هنرمندان نمايش‌هاي آييني و گروه‌هاي مردمي تئاتر اقدام به اجراي نمايش‌هايي در نجف اشرف، مسير پياده‌روي اربعين و كربلاي معلي مي‌كنند كه امسال هم به صورت جدي‌تر اين اتفاق از سوي «دفتر تئاتر مردمي بچه‌هاي مسجد حوزه هنري» رقم خورده است؛ دفتري كه از ابتداي تاسيس با نگاه ساماندهي و هدايت گروه‌هاي مردمي تئاتر شكل گرفته است و امروز در جايگاهي ايستاده كه به صورت جدي اقدامات برون مرزي مي‌كند. سومين همايش تئاتر مردمي پياده‌روي اربعين، روايت راهيان از ابتداي آبان ماه در كشور عراق با حضور 21 گروه نمايشي در قالب‌هاي تعزيه، نقالي، پرده‌خواني خياباني، مقتل‌خواني و موكبي (مسجدي) و به زبان‌هاي فارسي، عربي، تركي و انگليسي كار خودش را آغاز كرده است و امروز در فاصله يك روز مانده به اربعين به پايان رسيد.
آرش ساربان، دبير اجرايي اين همايش در رابطه با شرايط برگزاري مي‌گويد: «اين همايش با اينكه صرفا هزينه صدور ويزا و اياب و ذهاب گروه‌ها به كشور عراق را فراهم مي‌كند، اما امسال به دليل نوسانات ارزي شرايط برگزاري براي ما بسيار سخت بود، از طرفي هم واقعا با توجه به بازخوردهاي دو سال گذشته در ارايه آثار هنري گذشتن از برگزاري همايش برايمان قابل قبول نبود. پياده‌روي اربعين براي ما موقعيتي است كه با مخاطباني از كشورهاي مختلف روبه‌رو مي‌شويم و آنها علاوه بر ارتباط‌گيري محتوايي آثار به‌شدت تحت تاثير فرم اجرايي نمايش‌هاي ما قرار مي‌گيرند. به ويژه تعزيه كه تمامي عناصر نمايشي را با خود همراه دارد، تعزيه‌اي كه در آن موسيقي، آواز، حركت و گفتار وجود دارد. تعزيه‌هاي عربي و تركي در اجراهاي امسال به‌شدت مورد استقبال بود. ما امسال دو برابر سال گذشته يعني بيش از 100 هزار مخاطب داشتيم كه در اين درياي عظيم زائران بسيار كم است و به جرات مي‌توانم بگويم اگر شرايط فراهم بود و ما مي‌توانستيم تمامي 80 گروه متقاضي را در اين همايش با خود همراه كنيم اتفاقي بزرگ‌تر رقم مي‌خورد، اما متاسفانه مسوولان حتي اين كمترين حمايت، يعني هزينه رواديد و اياب و ذهاب گروه‌ها را نيز محدود كردند كه اين محدوديت در اصل براي هنري تاثيرگذار و انسان‌ساز و جذاب تئاتر است.»
مساله تبادل‌هاي بينافرهنگي اتفاق ديگري است كه احساس مي‌شود پياده‌روي اربعين مي‌تواند به‌شدت در آن نقش داشته باشد و در اين بين عدم حضور سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي به عنوان اصلي‌ترين متولي فرهنگي در ديگر كشورها به‌شدت احساس مي‌شود. شايد اگر چنين همايشي با رويكردي بين‌المللي‌تر رخ دهد اتفاقي بزرگ‌تر را شاهد خواهيم بود، محراب محمدزاده، دبير هنري اين همايش مي‌گويد: «پياده‌روي اربعين ظرفيتي بزرگ است كه نبايد به همين سادگي از آن گذر كنيم، تلاش ما در اين همايش رفتن به سوي همين تبادلات فرهنگي- هنري است، اتفاقي كه به‌شدت بستر آن در پياده‌روي اربعين فراهم است اما گويي ما در فعاليت‌هاي اين چنين عادت كرده‌ايم كه بيشتر گزارش كاري و گذري برخورد كنيم و بيش از آنكه به دنبال گفت‌وگو باشيم دوست داريم مونولوگ بگوييم.»
او مي‌افزايد: كوروش زارعي به عنوان مدير مركز هنرهاي نمايشي حوزه هنري و بنده و همكاران‌مان نگاهي فراسازماني به مساله اربعين داريم و شايد تلخ باشد اگر بگويم اگر ما اين همايش را سال ديگر برگزار نكنيم هيچ‌كس نمي‌گويد چرا انجام ندايد همان‌طور كه اكنون هم هيچ‌كس نمي‌گويد چرا انجام مي‌دهيد. متاسفانه مديريت فرهنگي و هنري ما در زندان گزارش كار و گروه‌گرايي گير افتاده است و اين جزيره‌هاي فرهنگي هنري ما حاضر نيستند يك صدا شوند. اين آرزويي محال و دور نيست و نگاه ما اين است كه تئاتر به عنوان هنري مردمي مي‌تواند در اربعين نقشي بزرگ‌تر از اين ايفا كند و آن زماني است كه علاوه بر حضور نمايش‌هاي گروه‌هاي ايراني شاهد اجراي آثاري از تمام كشورهايي باشيم كه زائران‌شان به كربلا مي‌آيند و آن وقت است كه زيبايي تنوع آثار هنري با صداي واحد به مفهوم امام حسين(ع) را خواهيم شنيد.»
سومين همايش بين‌المللي تئاتر مردمي پياده‌روي اربعين روايت راهيان 28 مهر ماه لغايت 7 آبان ماه در نجف اشرف، مسير پياده‌روي، كربلاي معلي و پايانه‌هاي مرزي مهران، چذابه و شلمچه برگزار شد.