معافيت نفتي، شانتاژ خبري است
حميد حسيني
جزييات جديدي از طرح معافيت امريكا براي خريداران نفت ايران منتشر نشده است. مشخص نيست كه اين طرح شامل نفت، گاز و ميعانات گازي هم مي‌شود يا خير. در واقع تنها چيزي كه مشخص است، سقف واردات مشخصي از نفت براي 8 كشور است كه عمدتا از خريداران بزرگ نفت ايران هستند. معافيت نفتي نشان مي‌دهد كه تحليل‌هاي كارشناسان جهاني و داخلي درست بوده و امريكا توان حذف كامل ايران از بازارهاي نفتي جهان را ندارد. در دور جديد تحريم‌ها، امريكا در يك سو قرار دارد و تنها ست و مانند دوره قبل هم‌پيمان سرشناسي ندارد.
در واقع تحريم‌هاي فعلي يك‌جانبه است و فقط از جانب امريكا وضع شده و قطعنامه‌هاي سازمان ملل و تحريم‌هاي اتحاديه اروپا را پيش رو نخواهيم داشت. برخي از كشورها هم به صراحت از مواضع خود در قبال تحريم‌هاي امريكا گفته‌اند و همواره حامي و پشتيبان ايران خواهند بود.
كاهش ناگهاني صادرات نفت ايران، بيم افزايش قيمت‌ها را در بازارهاي جهاني به وجود آورده است. امريكا نگران افزايش يك‌باره قيمت نفت و سوخت است به همين دليل اقدام به دادن معافيت به كشورهايي كرده كه از مشتريان بزرگ نفت ايران هستند. البته اين كار امريكا به معناي معافيت دائم نيست بلكه ايالات متحده قصد دارد با اعطاي برخي تسهيلات و معافيت‌هاي نفتي، كشورها را ملزم به پايبند بودن به سيستمي كند كه براي تحريم نفتي ايران پايه‌ريزي كرده است. امريكا به خوبي مي‌داند صادرات نفت ايران يك‌شبه به صفر نمي‌رسد بنابراين با معافيت نفتي به دنبال كاهش مرحله به مرحله خريد نفت از ايران است مانند آنچه كه در دوره قبلي تحريم‌ها رخ داد. معافيت نفتي براي برخي كشورها در كوتاه‌مدت خبر خوبي براي بازارهاي جهاني و به ويژه ايران است و از تكانه‌هاي نفتي جلوگيري مي‌كند اما اين معافيت ديري نمي‌پايد و امريكا به دنبال همراه كردن باقي كشورها براي پيوستن به صف تحريم‌كنندگان است. عكس‌العمل كشورهاي معاف از تحريم مشخص نيست و نمي‌توان حدس زد كه كدام كشورها به معافيت حساسيت بيشتري نشان مي‌دهند و بعد از مدتي كه امريكا براي معافيت در نظر گرفته، چه راهكاري در پيش مي‌گيرند. به‌طور مثال مقداري كه براي خريد نفت توسط هند در نظر گرفته شده، يك‌سوم مقدار قبل از تحريم است. هند تا پيش از اعلام خروج امريكا از برجام 450 هزار بشكه نفت از ايران وارد مي‌كرد. كشور ديگري كه مقدار زيادي نفت از ايران مي‌خريد، چين بود. آيا چين حاضر است خريد خود را از 800 هزار بشكه كمتر كند؟ اينها مسائلي است كه به كشورها و سياستي كه در پيش مي‌گيرند، بستگي دارد.
امريكا مي‌داند كه صادرات نفت ايران به صفر نمي‌رسد بنابراين از يك طرف مي‌خواهد جو رواني بازارهاي نفتي را تا روز انتخابات ميان دوره كنگره حفظ كند و جلوي هرگونه جهش ناگهاني قيمت‌ها را بگيرد تا انتخابات بگذرد و هم فرصت‌سازي براي برنامه‌ريزي يك توطئه در آينده را به دست آورد تا با استفاده از آن عرصه را براي خريداران نفت ايران سخت‌تر كند. البته به نظر مي‌رسد اعطاي معافيت نفتي و اعلام مدت زمان مشخص براي استفاده از آن يك نوع شانتاژ خبري است. مورد ديگري كه بايد به آن اشاره كرد، بيمه كشتي‌ها و نفتكش‌ها است. هر نفتكشي تا سقفي كه مجاز به خريد نفت از ايران است، بيمه مي‌شود.